Novel Skulduggery | The History google.com, pub-7050359153406732, DIRECT, f08c47fec0942fa0
top of page

Skulluggery
Paul Rushworth-Brown

Skulduggery" is a gripping historical novel that delves into the struggles and complexities of rural life in a bygone era. With a keen focus on characters and their experiences, the story weaves a tapestry of emotions, hardships, and human connections. Set against the backdrop of a quaint village named Haworth, the novel follows the life of Thomas and his mother Margery as they navigate the challenges of their time. The author paints a vivid picture of the family's daily struggles, from tending to their fields and livestock to dealing with illness and loss. The prose immerses readers in the harsh realities of the period, evoking empathy for the characters and their plight. The story's strength lies in its portrayal of the relationships between characters. Thomas's reminiscences of his father's battle with illness and his mother's unwavering dedication provide a poignant glimpse into the depths of love and sacrifice. The depiction of family dynamics adds a layer of emotional depth

A family of copyholders, live each day in isolation from the village, but an attack on one of their own puts them all in grave danger. This story carefully navigates the backdrop of the English Reformation, populating it with likable and despicable characters, and casting them in a fully realised historical mystery setting. It's a
slice of history that's totally, tterly believable, and unbelievable. The twists will surprise and the ending is totally unexpected even for the most astute of readers. A 16th century who dunnit.

 

1. KAPITULUA

TXINTZAK FALTA

 

Garai zailak izan ziren 1603an eta bertakoek zein kanpokoek egindako traketsak eta eskulturak zeuden. Bess erregina ona hil da, eta James erregea Ingalaterrako eta Eskoziako tronuan dago. Bere erregealdia ez da arazorik gabe, bere bigarren Parlamentuaren bezperan, bere kontrako konplota katoliko bat aurkitzen baita.Hau... the  izenez ezagutuko zenBolbora lursaila.

          England erupted with sectarian violence eta James erregeari agindutako tolerantzia erlijiosoa amaitu zen. Herrialdea nahasian zegoen, Jamesen eta bere Parlamentuaren arteko harremanak okerrera egin zuelako. Herrialdeak finantza-presioari eta inflazio gero eta handiagoari aurre egin zion. Pobreen artean, garaiak aldatzen ari ziren. Janaria urria zen, pobrezia zabala zegoen eta katolikoak torturatu eta espetxeratu zituzten beren sinesmenengatik. Lege-proiektu bat aurkeztu zen Parlamentuan, Eliza Katolikoaren jarraitzaile ingeles guztiak legez kanpo uzten zituena. Berrehun bat kilometrora Yorkshireko mooretan, familia baten bizitza betiko aldatuko zen.

***

          The Pennine moors, a paraje ederra, latza, zerutik hurbil, malkartsua eta zakarra, mugarik gabe, leku batzuetan betiko iraun zuen zeruertza izan ezik. Larre berdeak eta muino bidegabeak, okre, marroi eta arrosaren koloreak udaberrian. Karratu berdeek lurra banatzen zuten erreiaren alde batean eta bestean. Artile lodia eta mutur iluna duten ardiak muinoak eta mendiak zipriztintzen dituzte. Gela bateko cruck etxeak sakabanatuta daude, batzuen eta besteen kea da. Harrizko hormak zatitu eta erortzen dira, berde, berde eta berdeagoko adabaki bat. Belar luzeek antzinako sekretuak xuxurlatu dituzte haize hotzean kulunkatzen diren bitartean, udako hilabeteen zain. Eguzkia jaisten ari den bitartean, zilarrezkoak distira egiten du beck-aren ertzean dauden mamu itxurako zuhaitz lainotsuen artean. Landak bere abestiak egunaren erritmoan abesten ditu, muino uhinenetako oihartzun korua. Hodeiek zeruertza lerrokatzen dute eta urdinaren eta Haworth-eko zorraren arteko aldea zabaltzen dute.

          Thomas Rushworth, a man altuera ertainekoa, Pennineko haize zigortzaileak eta udako eguzki sutsu gogorrak zapaldutako aurpegia, mutil-itxura ona neguko hilabeteek gogortuta, indarberrituta eta erne. Bekain marroi ilun lodiek begi zintzo eta sakonak koroatzen zituzten, sudur zuzena eta kokots zabala eta zizelkatua.

          A tricorn felt hat, izerdiz zikinduta eta apur bat makurtuta, bere espresioa itzaltzen. Txapelak larruzko aurpegi larrutsua zuen eta bere giltzurrun luzeen lodiera leporaino iristen eta belarrien goiko aldea estaltzen uzten zuen. Txapela, handiegia, baina koroaren oinarrian harea koloreko kate higatu batekin eutsita. Itzal bizarra, baina erabiltzen zuen altzairuzko xafla zaharretik kokotsean zirrikitu apur batekin. Alkandora zuri luzea, maiz garbitzean grisa, goiko aldean irekita zegoen bularreko ile kizkurra erakusteko, grisez zipriztindua, begiratzen duena. Bere goiko beso lodiak ezkutatzen zituen, orduz ordu soroetan jaiotakoak, eskumuturreraino murgilduz eta bere esku zakar eta kaskarrak. Larruzko bi gorbataz bularrean zehar luzatuta eta urratuta zegoen ardi-larruzko tunika gorri bat zeraman. Landare zoroaren koloratzailearekin tindatutako jerkin marroi bat eta goialdean ardi-mahuk zabalak ditu. Krema koloreko mahuka estuak, zikinak, bi hanka lerdenak estali zituen aldakatik gerriraino, eguneko laboreetatik zikinduak. 'Codpiece adabakiak', mahukaren antzeko kolorea, estaltzen zuen geruza aldea baina Thomasek ez zuen bere maskulinitatea iragartzeko beharrik aurkitu herriko beste batzuek ez bezala. Larru zikinak eta artilezko oinetakoak goiko aldean lotuta zeuden orkatilen inguruan solte bilduta, eta larruzko zola meheek ahal zuten ahala ahalegindu ziren lurrezko hotzikara ez lagungarriari eusten. Ez da gizon altua, baina konfiantzakoa, eta horrek altuagoa dirudi. 

          It had been a severe neguan, eta hamar asteko izozte sakon batek bizitza jasangaitz bihurtu zuen Thomas eta bere familiarentzat. Zuhaitzak zatitu ziren, hegaztiak izoztuta hil ziren eta bidaiariek Tamesis izoztearen istorioak kontatu zituzten, ibaien trafikoa geldituz eta jendea zeharkatzen utziz. Tomasek erregea eta herrialdea belaunikatu zituen lehorte handiaz eta uztak hondatu eta elikagai-erreserbak gutxitu zituen uholdearen oroitzapenak gogoratu zituen bere aitak mutikotan kontatu zizkion istorioak. Thomas gaztea baino ez zen orduan, baina oraindik gogoan zuen amak seikoteko familiarentzat zeukaten ogi eta ontzi txiki hori zati txikitan zati txikitan zatitu zuenean sentitu zuen gosearen sentsazioa. «Hobe gosearen minak herriko besteek men egin zuten imajinaezina jatera jotzea baino», esan zuen aitak. Han eserita zegoen erdiko suak berotutako egurrezko aulki gogor eta konpromezurik gabe, bere buztinezko upel itxurako pipa erretzen eta isilik sugarrei begira.

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_Suaren distira bere aurpegian islatzen zen eta larruzko eta ardi-larruzko oin-estalkiak estali zituen lokatz-filma lehortu zuen. Eguneko laneko bere usain gizonen usaina, suaren beroak garratzagoa egina, sudur-zuloetatik gora noraezean hartu zuen, baina gela bakarreko txabolaren izkinan bizi zen behiak gorotz lurruntsuak askatu zituelako azkar menderatu zuen.

          He could feel the breeze Itxitako pertsianen hutsuneetatik ezkutuan sartuz, eta urruneko hormaren kanpoaldean behar ziren zurtoinak eta zartaginak konpontzea gogorarazi zion. Landatu ondoren udarako lana, pentsatu zuen. Sutik txinparta bat hegan ateratzen ikusi zuen eta lasto zati bat pizten zuen labur-labur, Mastiff ingelesa distantzia seguruago batera posizioatzera behartuz. Sugarra azkar itzali zen zapaldutako lastoaren hezetasunak eta lurrezko zoru bustiak, tarteka Udaberriko euriteek gainezka egiten zutenak. Bitartean, Bo, arratoi terrier zintzo bat sutondoko izkina batean kokatu zen, begi bat bere nagusiaren gainean eta bestea belar-sehaskan, bere ehiza-leku gogokoena, non marratu eta zapaldu bat ziurta zezakeen, ezabatzearen saria. izurrite batena.

          His wife silently stirred the pottea kaldereroan, gehitutako alea hondoan itsasten ez zela ziurtatuz. Bart iluntzean harrapatutako untxiak proteina aberats bat gehitu zion nahasketari, altxor handiko saria.

          The smoke from the fire Thomasen pipa tabakoaren usain gozoarekin nahastuta, etengabe keztuta zegoen gela betetzen zuena. Ez zuten tximiniarik eta sasoian goizegi zen pertsianak gauez irekitzeko. Egun batean tximiniarik izango ote zuen galdetu zion.

          Bo, hearing a familiar belardian txirrindu, belarriak zulatu eta arreta osoa behia eta arkume bat kontsolatzen ari ziren belar-multzoan jarri zuen arreta. Apur bat lurretik altxatu zen, bere pisua aurrera eramanez poliki-poliki baina nahita mugitu zen soinurantz, baina gehiegi eman gabe bere harrobia ez beldurtzeko.         

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_ 'Pssst, zer da txakurra?' Esan zuen, Yorkshireko azentu zabalarekin.

          Bo briefly looked at his maisuari senezko fokuak mendean hartu baino lehen, buztana astindu zuen aurreikuspenez, burua altxatu eta poliki-poliki mugitzen zen belar-konkorrerantz jo zuen kargatik urrunen alde batera aterpea hartzera kargatu zen ustekabeko arkumearengandik pentsatu gabe. behia, halako zalapartara ohituta eta ukitu gabe, kumea murtxikatzen jarraitu zuen.

          The English Mastiff, a Bere lagun txikiaren bizkortasunik ez zuen txakur erraldoiak buztana astintzen zuen. Bo ikusi zuen korrika egiten eta muturra murgiltzen lehenik arratoiari jaurtitako belar tumuluan. Ia bere tamaina erdia zen eta buztanarekin ia bezain luzea zen; erdiko bizkarrezurra hartuta, estalkitik bota zuen bere hortz horiak ziztu bizian zizta ez zedin kontuz izanik. Arratoiak, bere heriotza sumatuz, baldar lurreratu zen baina berreskuratu zuen hormaren behealdetik ihes egiteko. Bo belartik errebotatu eta berriro jo zuen, baina oraingoan bizkarrezurra gogorrago hozka egin zuen, ornoak apurtu eta bere saria desmobilizatu zuen, kolpe batez lurrerantz hegan egiten zuen bitartean. Mastiff ingelesak sostengu seinale bat egin zuen eta Bo bere sariaren zaintzen ari zela ikusi zuen.

          'REX BEHAVE.' Oihu egin zuen Thomasek. 

          _cc781905-5cde-3194 -bb3b-136bad5cf58d_ Rex-ek hunkituta buztana astindu zuen, baina lau hankan jarri zen burua altxatuta, aurreikuspenean.  Gorpuzki busti, herren eta odoleztatuaren gainean zutik, Bo ikusi-bb3b-19419-05-1948 136bad5cf58d_ bizitza seinaleetarako.   Bat-bateko zirrara batek zoramena eragin zuen. Karkaxa herrenak lepotik hartuta, basatiki kolpatu zuen burua alde batetik bestera. Azken momentuan heldutasuna galdu zuen eta arratoiak hormaren kontra kolpeka jotzen zuen bitartean ikusi zuen. Rexek zaunka egin zuen berriro. Bok jauzi egin zuen beste behin, hozka egin gabe, muturrarekin usaintzen eta bultzaka emanez, bizi-zantzuak emateko. Bere biktimari azken ziztada sakon bat eman zion lepoan, askatu eta berriro ziztada. Pozik eginkizuna beteta, arratoiaren gainean jarri eta burua altxatu zuen onespenerako.      

          His master grabbed its long buztana eta atetik bota zuen herriko txakurrek kontsumi zezaten. Bo jarraitzen saiatu zen, baina Thomasek atea azkar itxi zuen aurreikuspenez, eta belarri atzetik urratu zuen suaren ondoko aulkira itzuli zenean. Rexek Thomasen oinetan hartu zuen bere postua, ehizan egindako partearen aitorpen baten zain. 

          The Mastiff raised his broad buru-hezurdun burua arrazarekin ohikoa zen maskara beltzarekin margotua. Txakurrak pausoak entzuten zituen, baina antzematen zitzaizkion, beraz, buztana astindu zuen eta buru izugarria atzera bota zuen fault koloreko oin sendoaren gainean. Kistilua altxatu eta jaitsi eta berriro altxatu zen, atea ireki zen suaren kea kiribilduz eta sakabanatuz, gelako bat-bateko hotzikaratik ihes egiteko moduan. Thomas jiratu zen, eskua altxatuz pazientziarik gabeko keinu batean. 'JARRI EGURRA ZULOAN MUTXILOA!' oihu egin zuen haserre.

          Wee Tom came running in , azkar bere ahizpa nagusia Margaret., atea azkar itxi zuen aitaren haserrea ez hartzeko.

          'Where have ya' mutila izan?  

          'Running on the green .' Tom gaztea sutondoaren aurrean gelditu zen eta burua altxatu zuen Mastina aurkitu zuen. Irribarre apur bat atera eta txakurra isil-isilik etzan zen lekura korrika egin zuen. Tom gaztea txakurraren bizkarrean eseri eta belarrietara heldu zen. Txakurrak burua jaitsi eta pazientziaz marmarka egin zuen, gazteari bere bidea egiten utziz. Tomek gora eta behera errebotatu zuen txakurraren bizkarrean, txakurraren ezpain distiratsuaren ertzetik txakurraren ezpain distiratsuaren ertzetik jausi eta haren azpiko lurrezko zoruan pilatzen zen bitartean.

          'Leave the poor beast , Tom! oihukatu zuen aitak.     

          Margaret walked over and lifted Tomek aldakan orekatuz, "Zatoz anaia, ia afaltzeko ordua da".

Ez zen denbora asko igaroko bere Jainkoak nahi badu. Baina nork nahi luke haur bat mundu honetan hazi, pentsatu zuen aitak. Bere beste alabak izendapen ekitaldian parte hartu zuen eta orain kanpoan bizi zen. Gutxitan ikusten zuen Haworth ez zelako iristeko tokirik eskuragarriena, batez ere neguan, baina askotan pentsatzen zuen beregan eta gauero bere zoriontasunagatik otoitz egiten zuen.

          Agnes spooned some of the hiru eguneko pottea, baratzeko aleak, ilarrak, babarrunak eta tipula gehitu zizkion. Zekale iluneko ogi zati bat ontziaren gainean jarri eta etxeko nagusiaren esku uzten zen.

          'Ta wife, I jaunaren zaldia jan nezake nik neuk —esan zuen irribarre bihurri batekin.

          'Husband, I don "Ez uste Lord Birkhead pozik egongo zenik bere zaldia galduta", erantzun zuen, eten gabe, irribarre maltzurrez.

          'Well, if he gero eta gizentzen da, zaldia zanpatuko du, beraz, hobe piztia helburu handiago baterako erabiltzea». Entzun zuten guztiek barre egin zuten jaurerriko jaunaren pisuan zaldia jausten zen irudikatua ikustean. Guztiak, amona Margery izan ezik, zeina bizkarrean jarrita zegoen hormara, atetik zetorren hotzikaratik urrun. Begiak zabalik mantentzeko gogor borrokatzen ari zen, lepoko muskuluen erlaxazioari esker, kokotsa jaitsi eta atzera uzkurtzeko aukera ematen zuen arratsaldeko bazkaria galdu ez zuenean.

          She noticed the rest of etxekoak barrez eta aurrera makurtu ziren. «Zer esan duzu seme, ez dut entzun», esan zuen gero eta pazientzia handiz eta begirada bitxiaz.

          The poor dear's hearing is Dena desagertua izan ezik, pentsatu zuen Agnesek, ezin zuen hainbeste denbora gehiago faltako, baina neska zahar maltzur bat da hori, eta ikusten eta entzuten duena baino gehiago ikusten du.

          'It's alright Margery, Tomasek jaurerriko jaunaren osasunaz argitzen ari gintuen.

          The old woman, never atzerantz bere pentsamenduak ezagutzera emanez, 'Jaurerria'? Sasikume horrek zure aitak egin zuen lan egin zuen! «20 urteko zerbitzuan beste hainbeste gabe, ezin izan zuen errespetua ere egin bere hiletan. Bazekien erregearen gaiztakeria zuela, eta oraindik egunsentitik ilunabarrera lan egiten zuen alferrik galtzen zen bitartean. Ez dago errege-ukitu zeremoniarik berarentzat». Aurpegia zimurtu zitzaion.

          The excitement had taken its toll, eta eztulka hasi zen, bularreko eztul garratz batek arnasketa lan egitea eragin zion. Eztarria garbitu eta flema sutara bota zuen azkenean. Sutondoko harkaitzean lurreratu eta borborka hasi zen; orban gorri-berdearen zirkunferentzia lehortu egin zen atzean eseri zenean, bere ahotan zehar gastatutako energia berreskuratzeko.

          She wiped the remaining spittle kokotsetik mahukarekin eta Thomasek ogia apurtzen eta katiluan sartzen zuenean ikusi zuen, ahoan azkar sartuz tantarik gal ez zedin ziurtatzeko. Erantzun zuen eta ahoa ireki zuen lurruna irteten zenean eta aurpegia gorritu eta bihurritu zitzaion lehen ziztadaren beroagatik. Thomasek eskua azkar astindu zuen ahoaren aurrean, haizatzen, aho-sabaia erre zuen bustitako ogi zati beroa hozten ahaleginduz. Dagoeneko sentitu zuen larruazala sortzen ari zela eta bazekien egun bat igaroko zela hildako azala bere lekutik mihiarekin astindu baino lehen.

          'God wife are you ni hil nahian nahikoa bero dago errementarien burdinola martxan jartzeko». Esan zuen Margaretek, irribarrez, aitaren dilemaren aurrean bizkor erreakzionatu zuen ale buztinezko ontzia hartzen zuen bitartean.

          He guzzled the ale, aho-sabaia baretzen zuen, baina mihiarekin ukitzean oraindik ziztatzen zuen eremuak.

          'Maybe you won' Ez zaitez hain presarik etorkizunean zure afariari iseka egiteko, semea," xuxurlatu zuen Margeryk.

          Unperturbed, Agnes stirred the lapikoa eta erantzun zuen: «Bai, zer espero zenuen, leku bero batetik zetorren. Nahiago zenuke hotza egitea?».

          She poured some of the erregosi beste ontzi batean Tom txikiarentzat, hari putz eginez bere intentsitatea hozteko.

          Tom ran over to climb aitaren altzoan gora. Bere aitak azkar jarri zuen bere ontzia bere taburetearen ondoan motondoan, gerritik heldu zion altxatuz mugurdiak azalaren kontra urdailean botatzeko, bere atseginerako. Barre egin zuen, beraz, bere aitak berriro egin zuen bere altzoan eseri baino lehen, ilea samurki zakartuz. Agnesek egurrezko koilara eta katilua eman zizkion senarrari.

          Agnes looked on contentedly, irribarre egin eta gero kopeta zimurtu, haurra zelako gaixotasuna gogoratuz, eta eskerrak eman zizkion Jaunari bere errukiagatik.      

          Agnes served young Margaret, katilua Mother Margeryri eraman ziona, aldi baterako lozorroan zegoena. Wimple estaltzen zuen ilea kopetan okertuta zegoen, burua hormaren kontra makurtuta zegoen bitartean. Begiak itxita zeuden, ahoa zabalik, arnasa bularreko arnasa hartzen zuen bitartean. Eztarritik dardara gutural sakon bat atera zitzaion. Artilezko kirtle lodia bere oinetan bilduta, lastozko eranskin bilduma bat eusten.

          Young Margaret touched her on sorbalda, 'Amona, esna al zara? Hona hemen zure tea eta alea.

          Of course, I' Esna, neskato, hilda nengoela uste al zenuen? Urduritasuna keinua kentzen saiatzen zen bitartean. 'Oraindik ez. Laster, baina oraindik ez». Amonak txapela zuzendu zuen, zuzenago eseri zen, bizkarreko kurbak ahalbidetzen zuen bezain zuzen, katilua hartu eta haren gainean putz egiten hasi zen, berriro eztulka eginez.

          She took her first spoonful , 'Agnes goxoa, atzokoa eta bezperakoa baino are hobeto'. Pro esan zuen egurrezko koilara ezpainetara altxatzen zuen bitartean putz egiteko ahoan sartu aurretik.

          With an utterance that only Agnesek eta Margaretek entzun zuten, marmar egin zuen: «Baliteke sua zerbitzatu aurretik pixka bat piztu behar izatea. Potoki beroak hotza mantentzen du». Semeari susmoak ezabatzeko katilura behera begira jarrita.

          Thomas looked over to see Margaret eta Agnes amonari irribarre eginez, goi-ezpain zurruna mantentzen gogor saiatuz. Ezin zuen entzuten esan zuena, baina bazekien bera zela bere mintzagai lausoaren kaltea.    

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_ 'EZ IGUZU MAAILA AMA EMAN EDO BESTE AHATEKO TABURRETARA BIDALI IZANGO DIDAT!' Thomasek tonu mehatxagarrian orroa egin zuen, baina isildu eta lasai geratu zen bere emaztearen eta alabaren begietako distira umoretsua ikusita.

          Margery looked at him, Inondoriozko soinu bat egin zuen marmarka eta beste koilarakada bat hartu zuen, Margaret gazteari keinu eginez.

          'Dead, she' Seguruenik guztiok baino gehiago biziko gaituzte —murmurtu zuen Thomasek Agnesek bere errespetu, epai eta enpatia ezaren mespretxua nabarituz.

          Thomas watched his mother through suaren kea. Bere kopetako lerroek zuhaitz baten eraztunak bezalako istorio asko kontatzen zituzten. Erreforma, Izurrite Beltza, Gerra, oraindik ere Lancaster Etxeari leial izatea nabarmendu zuen. Bess erregina onari bere laudorioa.

          He heard the bell of bete-jotzea, otoitzak eta gauaren etorrera oroigarri, eta datorren eguneko lana gogorarazi zion.

          Wee Tommy still sat on aitaren altzoa; aitak lagundu zion koilara ahoan sartzen, kokotsetik tantaka baino likido gehiago zihoan arren.

          'Gew on son get ta ya' ama.' Jarri zuen eta atzealdean kolpe bat eman zion, harro begiratzen zion beregana zihoala.

          Grandma had finished her pottage eta han eserita zegoen aurrerantz makurtuta, egurrezko katilua eta koilara oraindik altzoan eta ale ontzi bat oraindik erdi beteta bere edukia tantaka egiten zuen angeluagatik.

  CHAPTER 2

THE OLD WOMAN'S SECRETS

Thomas took a deep breath, shaking off the heavy weight of memories that clung to him like the damp Yorkshire mist. While Agnes fed the wee one, he looked over at his mother, remembering the difficulty she had faced in his father’s last days. Weeding the hide through the day, cooking, washing, and tending to father through the night. She was much younger then, but firm and of high morals and wished no ill of her husband. As a young lad, he often wondered if they loved each other because they never showed any affection outwardly. The question was answered many years later when his father got the sickness; he could hear his mother quietly weeping in the darkness of the night and his father trying to console her between raptures of coughing and wheezing.

       By day he continued to work the fields, often kneeling in the dirt trying to fight against an uncontrollable fit of coughing. You could hear him trudging home through the mud, a constant drizzle making it difficult for him to see. His cold, wet clothes clamped against his feverish skin. Eyes deep in their sockets darkened by rings of tiredness, foreboding and worry, for he knew not what would become of his family once he was gone. He would stagger in out of the weather and collapse on the bed, often spouting delirious ravings as mother undressed him and dried him as best as she could.    

       Often, he wouldn’t get up again and remained there to battle the growing ache in his chest, coughing to try to get some respite from his clogged airways.

      His persistent choking cough was always followed by the splatter of blood in the rag that mother, Margery, continually rinsed and gave back to him. The wakening, delirious ravings and night sweats, the chills, chest pains and shortness of breath and the irreversible weight loss. His mother tried to feed him broth, but most times it would end up coughed over mother and dribbling down his chest. This all ended one night when the coughing stopped, and the wheezing quietened, eventuating in dark, solemn, peaceful silence.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

     

 

      Not much had changed for the grown up Tommy, now called Thomas by all as a sign of respect. He thought back to the times as a youngster. His father and mother had to tend to the fields for the lord from sunrise until sunset, pruning, weeding, scaring birds in spring, harvesting and ploughing in summer and smoking and weaving in autumn. They had to spread manure to prepare the fields for the crops, prune branches, harvest the hay, and cut the wheat. Not to mention collecting the brew from the lord’s favourite cottage to appease his alcoholic tendencies and wash down the pheasant and imported wine.

      As they climbed Sun Street, Thomas couldn't help but reflect on the passage of time. The quaint cottages and merchants' stalls were a stark contrast to their cruck cottage and the grueling days he spent toiling in the fields with his father. Life had a way of moving forward, bringing change even to the quietest corners of Haworth.

      The manor house at the foot of Main Street loomed ahead, with its large cut ashlar gritstone and deeply recessed mullioned windows. A symbol of authority and privilege. Thomas couldn't shake the memories of he and his Da at the manor court, the oaths sworn to Lord Birkhead, and the laborious tasks that came with the copy-hold for the land called Hall Green. Its non-arable soil, demanded his attention and sweat in exchange for the right to live on it.

 As they trudged through the muddy paths, Thomas marveled at the resilience of the Yorkshire landscape. The constant drizzle, the furrowed fields, and the dog barking in the distance were familiar companions. These were the elements that shaped his youth, the backdrop to the story of his family.

       They were good times and bad, happy times and sad. Around harvest time, father would often carry him on his shoulders through the fields on a Sunday after church. He would swing him around by the hands so that his feet acted as a sickle to cut down the wheat. They would play hide and seek in the long wheat stalks. He was always able to sneak up on him, but he knew his father allowed him to, laughing and acting surprised when he did.

      Da never spoke much of his family, saying that they moved up here from Mould Greave when he was a very young lad. He said that his father left for war one day and didn’t return, even though his mother waited and waited. One day she got the sickness and passed, leaving him and his elder brother and sister to fend for themselves.

       The mention of the church tower of Saint Michael and All Angels brought forth memories of his father's final resting place. The solemnity of the burial, the flickering candles, and the shadows dancing on the black cloth seemed to be etched in his mind.

The man he once knew as strong and resilient had succumbed to the merciless grip of illness. Thomas was only seventeen when his father passed, but he could still remember looking through the gap between the black loose-fitting curtain and the wattle wall, put up to separate the living from the dead. His last sight was one of sadness, as his mother Margery and her cousin silently dunked cloths in cold water and gently wiped the soil of a lifetime from his body. Margery was solemn but did not cry as she realised the living hell that had tortured her husband for the previous three months and now she knew he was at peace.

      He laid there outstretched on a makeshift bench put together with some locally sourced planks. He was completely naked except for a loin cloth which covered his more modest parts. The once muscular physique had wasted away and the bones of his ribs protruded through the pale, loose skin. The muscle in his arms had deteriorated, and now unapologetically sagged loosely to the table. His unshaven face was turned slightly, and his hair messed and wet where his mother had wiped the grime from his forehead. Silently, he continued to watch as they wound his body in a winding sheet, covering his face, and tightened by a knot under his chin.

       His mother Margery and her cousin knelt beside the body and clasped their hands together in unison, later joined by relatives, neighbours, and friends who guarded the corpse throughout the night. Two candles flickered, the shadows dancing on the black cloth that donned the walls. There they would remain until the vicar from Saint Michael and All Angels’ chapel arrived to administer last rites and sprinkle holy water.

       They would bury him on the grounds of Saint Michael and All Angels; however, as much of the church’s land had been acquired by the noble right of King Henry VIII, and distributed to the wealthy, ground space was in shortage. An older grave site would be dug up, and there his father would be placed.

      The copy-hold inheritance of the hide would be passed to Thomas being the eldest son; his mother attended the manor court in Haworth with him. All the other freeholders and copyholders tenanted to his lordship would be there also. Here, his tenancy would be accounted for and recorded on the Haworth manor court roll of Martin Birkhead, Esquire, as a proof of the right to the tenancy. He would swear an oath to Lord Birkhead, lord of the manor of Haworth, in exchange for yearly labouring services on his lands to the south-east of Haworth.

      They left after the day’s work, digging in the horse manure and human faeces, made harder by the constant drizzle. This valuable fertilizer had been collected over the course of the winter. They walked through the furrowed fields a dog barked in the distance, past the manor house at the foot of Main Street with its large cut ashlar gritstone and deeply recessed mullioned windows. The manor stood out in all its splendour amongst the nearby cruck houses. They walked up, up, up Sun Street, muddied and slippery underfoot.

      The cottage merchants along the road sold all manner of items, from vegetables to wimples, but they were in the process of packing up for they too had to attend the court. They looked over the expanse of open Pennine countryside and moorlands on one side of the road. The sun was going down and cast shadows from trees on the other. The church tower of Saint Michael and All Angels was a continual reminder of the distance and steepness of the climb to the square.

       Drenched from the drizzle-soaked journey, Thomas and his mother reached the doorstep of their destination. In the air hung the scent of damp earth, and their mud-clad feet betrayed the rugged path they had traversed. Urging Thomas forward, his mother spoke in a hushed tone, "Go on, Thomas. Step inside. We can't risk the wrath of a two-shilling penalty for our absence. Introduce yourself to the steward; let him know you're here to inherit your father's legacy at Hall Green."

      As Thomas stood on the threshold, the weight of his family's history and the responsibility resting on his shoulders was palpable. The intrigue of the impending encounter with the steward, the guardian of lands and lineage. What unfolds inside holds the promise of revelations and challenges, propelling Thomas into uncharted territory. A tale of legacy, duty, and the unknown awaited.

Thomas Rushworth dies of consumption
A picture of Yorkshire Countryside

3. KAPITULUA

UKIMEN ZAKARRA

 

 

Helmugatik kanpo iritsita, amak Thomas barrura eraman zuen; biak bustiak zeuden, oinak errepidetik lokaztuta, «Zoaz Tomas, joan barrura ez dugu nahi bi txelinaren ordaina jaso gabe egoteagatik. Esan diezaiogun arduradunari nor zaren, eta zure aitaren agintaldia hartuko duzu Hall Green-en.

          Thomas ducked his head going atarian barrena eta berehala txundituta geratu zen usainaren zorroztasunak, gernuz bustitako lastoa eta usteldutako janaria, simaurraz estalitako zoru lohitsuaren gainera bota edo botata. Gizon batek estropezu egin zuen komuneko ontzi bat sartzen ari zena baino gehiago isurtzen zuela alboetan. Mozkor-apaltasunarekin saiatu zen Margery ikusi zuenean, hormara biratuz lotsa gordetzeko.

          Another used a form as ohe bat, ahoz behera, oraindik ia hutsik dagoen Jackari atxikita, arinki helduta etorkizuneko trago bat etxera bueltatu aurretik. Leihoak ez zeukan kristalik eta pertsianak arratsaldeko airea kanpoan uzten zuten, gau batzuetan, haizearen arabera, gela ke geruzak kentzen zituen. Pertsianak ere balio zuen bikarioaren ordezkariari, noizean behin ibiltzen zenari, iluntzean gertatzen ziren inmoralen oharrak biltzeko. Hiru hankako tabureteak eta ebaki bakoitiak joko-mahai gisa erabiltzen ziren. Tamaina handiko upeletan zeuden ohol zabalak eta zakarrak, tabernaria bezeroengandik bereizten zituzten eta petrezko plater, larruzko jakak eta diru-sarrera xumeagoak zituen patroiarentzat peltrezko ontzien atzean zeuden apaletan. Argiaren zatirik handiena sutondoko sutik zetorren, baina sebo-kandela bitxiak eta koipe-lanparak nahikoa argi ematen zuten karta jokoetarako, eztabaidarako eta eztabaida politikoetarako. Zerbitzariak aurrera eta atzera egiten zuen, hutsik dauden jackekin ordezkatuz mezenasentzako beteak, eta noizean behin goiko solairuan desagertzen zen jarduera fisiko gehiago eta diru irabaziak lortzeko.

          One individual sat almost semi -kontziente bere aulkian, burua hormaren kontra makurtuta, artilezko kapela gorria gora bultzatuta. Oka-orban batek tunika jantzi zuen eta lurrezko zorura isuri zuen. Beste bik begiratu zuten, xuxurlatuz eta neurriz hartuz, bere irabazien zatiaren ehunekoei buruz eztabaidatuz, zalantzarik gabe, pentsatu zuen Thomasek.

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_Biek aurpegia itzaltzen zien kapela beltz bat janzten zuten. Zalantzarik gabe, ezezagunak, gainerako mezenasak baino nabarmenago jantzita baitziren. Batek begi beltz bat zeukan, eta horrek misteriotsuagoa egiten zuen. Ardi-larruzko bikoitz gorri bat zeraman lepotik gerriraino lerrokaturiko botoi-ilara oso batekin, eta bere ondoko aulkian berokizko beroki bat jartzen zuen. Ezpata baten inguruan inguratutako gerriko beltz lodi bat eserita zeuden lekutik gertu zegoen hormaren kontra makurtuta zegoen. Besteak, gizon zertxobait handiagoak, ezpatari eutsi zion, bere bikoteari instintiboki begiratuz gero gelan zehar bertakoen aurpegietako esamoldeetatik egiak lortzen saiatzeko.

          They were a ragtag bunch tinkers, nekazariak eta yeomen eguralditik sartuta, beren jaunaren eta beren emazteen haserretik ezkutatuta goldea bultzatzen ez zutela bazekiten. Zaintzaileak konturatu zituen mutil gaztea eta atetik igarotzen ziren neska zaharra, ordaintzeko, isunak edo kuotak ordaintzeko zeudela suposatu zuen.

          The drunkard who they had John Hargreaves izenez ezagutu, nahaspila zen eta bi ezezagunak haserretu egin ziren arduradunaren txanpontik hain erraz banatu zituelako. Are gehiago haserretu ziren arduradunak hainbeste arratoi hil zituen Stanburyko deabru txakurraren berri eman ez izanak. Berarentzat lurraldea landuko balute, etorkizunean arduradunaren dibulgazio hobea bermatu beharko lukete. 

          They had met Hargreaves at arratoi-mozkorra izan arren, eskuzabala izan zen bere ospakizunekin. Pazientzia handiz ikusi zuten zerbitzariaren txanpona erabiltzen zela tabernaren erdia ale biribil bat erosteko. Zorionez, ez zeuden han etekina ateratzeko.

          Margery elbowed him, ' Han dago Thomas, arduraduna, han eserita karta jokoan jokatzen. Jarri ezazu moztu eta esan iezaiozu nor zaren».

          'No mother not before Jaurerriko auzitegia —erantzun zuen Tomasek, urduri, egoerari nola aurre egin jakin gabe.

          He had been to the Jaurerriko epaitegi bat lehenago bere aitarekin, hil baino lehen, baina hori duela denbora pixka bat mutil gaztea zenean. Haren amak bere aita zigortu zuen hura hartzeagatik, ospe txarreko etxea zela eta bere semeak ez zirela halako lekuren menpe egongo esanez. Bere aita sorbaldak altxatu eta txangoaren onurak argudiatuz eta bere semeak etorkizuneko ardurarako nola prestatuko zituen argudiatuz gogoratu zuen. Aita keinu isil askorekin agurtu zuten. Nola harro agertu zen bere bi semeak gertukoen aurrean aurkeztu zituenean.

          Impatiently, she led Thomas mahai aldera: «Zoaz orain, ezagutarazi zure burua beste norbait gure aurretik sartu baino lehen eta gure larrua hartu baino lehen».

          The steward, in tight prakak, oihal desiragarriz egindako txaleko urdin laburra, mahukak ukondoaren gainetik iristen direnak. Alkandora zuridun mahuka luzeko alkandora, krabata eta sorbalda baten gainean arrastatutako zinta bat zeraman. Bere beroki beltz zabala belaunen gainetik iristen zen eta galtzerdi estuekin eta ligarrarekin topo egin zuen. Bere larruzko oinetako lodiak leundu eta distiratsu zeuden kandelen argitan. Duintasun-aire bat zuen, baina bere karguaren ezkutuko garrantzia ez zen berari buruz, bere txartelei eta bere lagunen begiei begiratzen baitzien.

          Straight long black hair framed bere aurpegia, bekain meheak, bibote beltz mehea eta ile-habi txiki eta triangeluarra zegoen beheko ezpainaren azpian, eta horrek noblezia ekarri zion aurpegi osora. Neurri ertaineko gizona, baina esku haiek, ez zuten egun bateko lanik egin, ia bere besoen marmolezko luzapenen antzera. 

          He looked at his cards eta bere lagunen begiak irakurtzen saiatu zen, baina Tomasen presentziaz eta harekin batera zihoan neska zaharraren berri bazekien. Kontuz ibili ezean gau hartan lubaki batean dirurik gabe geratuko zen mozkorraren berri ere bazekien. Beti gustatzen zitzaion Kings Armsera goiz etortzea jokoetan nor iruzur egiten zuen ikustera, bertakoak ez ziren bi hauek ziren bezala. Ziurrenik errondak egin zituzten, Keighley, Oakworth, Oxenhope, Stanbury; hoberik ez zekien jende sinesgabetik ondo bizitzea. Dirudienez, ez zuten irabazi gogor irabazitako bat ere gastatu beren soinekorako, zarpaildu eta higatuta ziruditen, pentsatu zuen bere artean.

          The cards depicted the countries Ingalaterrakoa eta Galeskoa, baina bazekien kartaren kare-azalak ezkutatzen zuela marka bereizgarria testu-deskribapenean edo barneko markoan nonbait. Inork, pentsatu zuen, ezin zitekeen horren zorterik izan.

          His recently hired deputies would zortzietan elkartu eta ordurako bere lagunek bere txanpon guztia irabaziko zuten eta berak izango zituen. Ez zitzaion gustatzen kanpokoak herrira etortzea bere jendeari etekina ateratzera; monopolio hori beretzat gustatzen zitzaion. Zaintzaileak arratoiaren beita antolatu zuen jaurerriko epaitegiarekin bat zetorren arrazoi horregatik.

          The steward had an inkling jaunak bazekiela bere denbora-pasa txikiaren berri baina trabarik gabe joaten uzten zuela parrokiako bizilagunen artean desadostasunik sortzen ez zuen bitartean. Zaintzalariari bere diru-sarrerak osatzeko ekartzen zizkion txelin gehigarriak gustatzen zitzaizkion, batez ere txakurra "piztuta" zegoenean eta Stanburytik ekarritako jabeak arratoien kopuruari buruz arrazoia zuen. Jakina, hori guztia bere jarioan jartzen zuen belar lehor kopuruarekin kalkulatu eta kontrolatu zen. Bazekien herriko batzuek irabazi eta beste batzuk galdu zutela, axola zitzaion bakarra abantailarekin zegoela.

          'I'm terribly barkatu, baina jaunak, zorte handia zarete gaur gauean. Norberaren zortea amaitzen den beldur naiz. Poltsikoa hustu didazu». Esan zuen arduradunak burua etsita.

          'It's alright your grace eskudirua edo ondasunak eraman ditzakegu. Eta zure urrezko eraztun polita? erantzun zuen beste jokalariak. Beste batek xuxurlatu eta irribarre egin zuen hortz-irribarre batekin, jada apustuak altxatu eta jokotik alde egin zuelako. Nekez ziren gizonak, pentsatu zuen arduradunak, batez ere Archie, hortzrik gabekoa. Etengabe ibiltzen zen sudur izugarria zuen, eta aldizka mahukan garbitzen zuena. Txapel gorri lausotu bat apur bat okertu zen, eta etengabeko hortz gabeko irribarre batek bere berezitasunari gehitu zion. Bere ile gorri zikina, lasto itxurakoa, txapelaren azpitik zurdatzen zitzaion. Etengabe ezpainak miazkatzen zituen eta beti listu gehiegi izango balu bezala irentsi zituen, zenbait hitz enuntziatzen saiatzen zenean horietako batzuk ihinztatuz. Bere lagunaren alkandorak spray gehiena erakartzen zuen, lihoa bustitzen zuen eta besoa eta sorbalda zipriztindutako adabaki txikietan loratzen ziren.

          The steward heard the call kaletik etorritako gau-zaintzaileen artean, «Ondo lo egin zure giltzarrapoa, su eta zure esku, eta Jainkoak emango diozu gau handia, oraingoz ezkilak zortzi jotzen ditu». Horren atzetik ohizko zortzi txirrin-jotzen ziren.

          It was a chilly spring arratsaldean, eta zirimiria etengabea zen, zikindutako errepideak lokaztuta eta lastozko teilatuak heze mantenduz. 

          The sun was setting, eta Kale Nagusitik beherako txabola txikietako kandeletatik ateratzen zen argi bakarra.

          Further away, the night talaiek berriro dei egin zuten, gero errepidetik jarraitu zuten. Gau osoan esna egongo zen Yorketik gaixotasuna eraman dezaketen ezezagunen zain. Hurbilduz gero, pasabidea ukatzeko agindua zuen eta hura betearazteko borondatea eta armak zituen. Ez litzateke lehen aldia ezezagun batek gaueko zaindariaren eta bere emaztearen ostatua Ipar kaleko giltzapean aurkitzen zuela.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad5-cf58cde_136bad5-cf58d_5-cf58d_136bad5-cf58cde

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_ 'Xelino asko irabazi dituzu. Zer moduz esku bat gehiago?». «Edonola», hatz txikitik urrezko eraztuna hartu eta mahaiaren erdiko txanponaren gainean jartzen zuen bitartean.

          The toothless one quickly picked eraztuna gora eta hozka egin zion ahoaren alboan geratzen zitzaion azken hortz batekin. Buruarekin baietz egin zuen eta eraztuna berriro pilaren gainean jarri zuen, irrika txar batekin barrezka, bere lagunaren eskuari begiratzen zion bitartean.

          'Alright then your grace , aukera bat gehiago emango dizugu zure txanpona itzultzeko, baina ez zaitez kexaka gaueko zaindariarekin edo arduradun zaharrarekin galtzen baduzu —erantzun zuen Archie-k konfiantzaz, bere bikotekide Stuarten txartelei berriro begiratzen zien bitartean.

          The steward wiped a small eskuaren atzealderaino egin zuen txi tanta-tanta, zapiarekin, «Ez menderatu gabe, bat jauna da azken finean!».      

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_ Zaintzaileak bere kartak gora jarri zituen upel erdiaren goiko aldean.

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_ Hortz gabekoaren irribarre sadikoa handitu zen, eta beste irribarre gaizto bat bota zuen Stuartek esku irabazlea gainazalean jartzen zuen bitartean: "Beno, zure grazia, badirudi gaua gurea zela", urrezko eraztuna hartzera heldu zenean. .

          The steward slammed his fist agure gizajoaren eskuaren gainean behera, hatz bat apurtuz prozesuan.

          His voice turned deeper, eta zutik jarri zen bere aulkia kolpatuz: «SIMPLETONS, NI NAIZ JAUN BAT ETA ZORDOA, ORAIN PREST ZAITEZTE ZORRA ORDAINTZEKO!».

          The toothless one, with begietan beldurrak eta harridurak aterantz joan ziren Thomasekin talka eginez, «KANPOTU BIDETIK EROTOA!

          The culprit was knocked backwards lotan dagoen gizonaren itxuraren gainean eta tabernaren ondoan egondako arduradunaren ordezkoaren besoetaraino.

          He was a big man eta harrobia lurretik jaso zuen lepotik. Hortzrik gabekoaren oihal zikinezko zapatilak airean hasi ziren korrika, lurrezko zoruan erosketa lortu nahian. Spittle bere ahotik tiro egiten ari zen eta kokotsean behera jauzika jauzika; txapela erori zitzaion, buru-goialdean burusoil handi bat erakusten zuen ile gorri eta liskarrez.

          'LET ME GO YOU SOD, UZTZEN NAIZ, EZ DUZUE ESKUBIDE!». esan zuen gatibuak diputatuaren eskuak tunika atzealdetik kentzeko borrokan ari zela.

          Thomas, albeit stunned by gertatzen zirenak, kalterik gabe eta barkamena eskatu zuen, arrotzari kalte egin ziolakoan. Gertatutako kaskarretatik bere ama bilatu zuen. Bera ikusi zuen, sutondotik gertu dagoen taburete baten gainean bakartia, suak berotuta, gertatzen ari zenaz oharkabean eta larrua gordetzeaz kezkatuta.

          'LET ME GO YOU BIZIAK! EZ DUT EZER EGIN!». Oihu egin zuen Archie-k, diputatua kolpatu nahian, lepokoa gehiago estutu ahala galdu eta moteldutako beso atzerantz kulunkatuz. Orduan besoak herrenka joan zitzaizkion trapuzko panpina baten antzera.

          'Relax yourself coney- harrapatzailea; zure lana hemen eginda dago». Esan zuen egoera ondo kontrolpean zuen diputatuak.

          He walked him over to taburete bat eta behera bota zuen, gero eskuak kateekin lotu zizkion zakarki bere gatibua borrokan ateratzen saiatzen zen bitartean. Hortzgabea azkar zutik jarri zen eta urrats bat ematen saiatu zen diputatuak bere esku handi samarra sorbaldan jarri eta aulkira atzera bota zuen arte. Berriro zutik jartzen saiatu zen, diputatua poliki-poliki pazientzia galduz, eskua buruaren gainean jarri eta atzera behartu zuen barkamenik gabe. Han eserita zegoen aurpegian itxura goxo batekin, besoko mahukaren sudurra xukatuz. Tomasi begiratu zion, erpurua lepora altxatu eta eztarrian zehar arrastaka eraman zuen. Thomas harrituta geratu zen bere keinuarekin.

          Some in the room heard koi-harrapatzaile hitza eta albistea xuxurlatu zuen denek jakin zuten arte iruzurgileak zeudela. Jendetza biltzen hasi zen goibel eta etsita ziruditen bi gizonei lizunkeriak seinalatzen eta deitzen.

          The steward sat back down baina Stuarten eskumuturra heldu zion irabazietara heldu zenean, 'Hori hartuko dut, koi-harrapatzailea!'

          The other deputy grabbed his eskumuturrak eta bizkor lotu zituen, bere bikotekidearen ondoan aulkian esertzeko bultzaka.

          The steward scraped the rest irabazitakoa bere diru-poltsan sartuta, bekainak altxatuz poztasun-itxura batekin, "Badirudi gaua nirea izan zela azken finean".

          Stuart looked at the steward , lasaitasuna esperoz, gero lurrera jaitsi etsipen eta damuzko begirada batekin. Stuartek bere egoerara eramandako gertaerak pentsatu zituen. Yorken bueltan bere emaztea eta seme-alabak eta azken aste hauetan jasandako zailtasunaz pentsatu zuen. Eritasunaz gaixotu zen emazteaz oroitu zen. Lehenik hanketan zirrikituak zeuden, sukarra, buruko mina, eta gero arrautza baten tamainako korapiloak eta besapeen azpian. Medikuak ordaintzeko baliabiderik ez zuen, orduan gorpu-biltzaileek jakin zutenean, 'X' gorria margotu zuten atean, hori amaitu zen. Bihotzean tristura zuela, lihozko maindire batez estali eta herriaren kanpoaldeko hobi komunera eramateko utzi zien. Seme-alaben beldurrez, etxetik kanpora eraman zituen bere anaiarengana, herri bazterrean. Zoritxarrez, egun bat beranduago hozka egin zieten sintoma berdinekin eta gainera eraman zituzten. Bazekien ez zela gizon gaiztoa, baina etsitako garaiek neurri etsigarriak eskatzen zituzten eta hortz gabeko ezagunak gaixotasunetik ihes egiteko eta txanpon erraza irabazteko asmoa ideia ona iruditu zitzaion garai hartan.

          As the steward stood, publicanoak eta bere laguntzaileak mahaiak jarri zituzten gauean hamabientzat, askoren patua eta etorkizuna erabakiko zuten apostoluentzat.  Nagusia eserita zegoen eta hamabi epaimahaikideak hurbildu eta eserlekua hartu zuten, gidatuta. Herritarren eta jaunaren arteko bitartekaria zen jaurerriko errebearen eskutik.

          The reeve was from a familia ona, herrikoek urtero bere kargua bozkatzen zuten haiek ordezkatzeko eta jaunaren jabegoan bete beharreko lan-ardurak berdin banatzeko.

          Yarns about the coney- harrapatzea ziren gaueko gaia, batez ere hortz gabekoak eta bere lagunak zer zigor jasoko zuten kartetan egindako trikimailuengatik. Bi gizonak aulkietan eserita zeuden, eskuak giltzaturik, aurpegia galduta, lurrera begira eta isil-isilik euren defentsarako ideiak xuxurlatu zituzten.

          By this time the room bete-betean zegoen, sebo-kandelen argiak lurra zurtoinetatik bereizten zuten ke geruzak nabarmentzen zituen. Begi guztiak bi errudunengan jarrita zeuden, urduri eserita euren kalbarioaren hurrengo etaparen zain.

          'HEAR YEE HEAR YEE , HAWORTH MANOR COURT ORAIN DA SAIOAN. GAU HONETAN NEGOZIOAK DITUZUN GUZTIAK AURRERA ETORRI ETA AINTZATU!' Oihu egin zuen diputatuak konfiantzaz.

          Thomas looked at his mother suaren ondoan eserita zegoena.

          Margery gestured for him to aurrera egin mahairantz. Mutiko gizajoa, bere adinean guzti honekin kargatu beharrik. Mmmmm uste dut emaztea behar duela laguntzeko, baina nork?  Herriko emakumeak... alargunak edo zikinak. Merkatuan neska gazte polit berri hura bazegoen ere, ondo ibiliko zen, ez bestea herrikoa bezala. Nor den galdetzen diot? buruz galdetuko dut.

          The steward rose from his aulkia, eskarmentu handiko hizlaria, «Haworth-eko jendea! Lehenengo kasuan, beren eltzerako untxitzat jotzen ninduten bi txalo hauek hartzen dute parte. Koni-harrapatzaile hauek, putre hauek, Ingalaterrako oparotasunean infekzioz usteltzen diren harpia hilgarri hauek. Zer diozu?

         The occupants of the room, ale eskuetan eta ukitu tipsy, jostled talaia on bat. Zaintzailearen hitzek piztu eta lizunkeriak oihuka hasi ziren. 

          'He emptied me pockets gaur arratsaldean, egin zuen, URTEZI HAIEK!». Oihu egin zuen atsekabetu batek beste askoren deia aho batez piztu zuena.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad53-cf58d_953-cf58d_953-cf58d_95-5-cf58d

          'YEA HANG THE BASTARDS !' Garrasi egin zuten.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad53-cf58d_953-cf58d_953-cf58d_95-5-cf58d

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_'Utzi sasikumeak eta ez dezala Hawortheko hiritarrik berriro bi hauen aurka erori,' oihu egin zuen beste batek.

          The two sat nervously watching eta euren patuaz kezkatzen hasi zen,   'Ezin gaituzte urkatu, harrapatzen gaituzten lehen aldia da', xuxurlatu zuen hortz-gabeak astindu eta zuhurtziaz bere lokarrietatik askatzen saiatzen zen bitartean. .         

          Stuart sitting beside him quietly bere patua onartu zuen, 'OH IXIL! Alde egin beharko genuke lehenago esan nuenean». Oihu egin zuen.           _cc781905-5cde-3194 -bb3b-136bad5cf58d_

          'How was I to ba al dakizu arduradun madarikatua zela? «Lehenagotik kenduko gaituen erotasuna aldarrikatuko dugu.

          'The steward continued, «Bi ustel hauentzat urkatzea zigor egokia izango litzatekeen arren, belarriak dituzte oraindik eta ez dituzte aurreko gaiztakeriak zirraraturik. Zer diozu zure defentsan?». Zaintzaileak bi gizonengana seinalatu zituen.   

          'Insanity drove us to egin ezazu. Garai gogorrak dira Yorken eta gure txikiek ez dute jatekorik. MESEDEZ ERRUKI!' Oihu egin zuen Archie-k bere lagunari laguntza bila.

          'INSANITY, what say zuk?' Zaintzaileak elkarri buelta eman eta xuxurlatu zituen hamabi epaimahaikideei begiratu zien, keinuka, keinuka eta burua astinduz, gaitzespenez.

          As they hushed, one hamabietatik, jauregiko errebea taldea ordezkatuz zegoen, "ESKU GORRIAK MARKATUTA TXARTELEKIN HARRAPATUTA, egun bat esaten dugu 'pilotan' eta azkenean Jainkoaren eskuetara askatzeko eskuineko belarria moztuz".    

          Some patrons cheered as others abuikatu, zintzilik on bat galduz; hala ere, bazekiten zintzilik egongo ez bazen ere, errudunak jendaurrean zeuden bitartean euren ordaina izan zezaketela.

          'NOOOO, NOOOO, MESEDEZ, 'Errukitu, gure txikiak gosez hiltzen dira gu kanpoan bagaude!' garrasi egin zuen Archie-k. «BERE IDEIA ZEN, EZ NIREAK HARTU» Zutik jarri zen eta bere laguna seinalatu zuen.

          The deputy once again forced sorbalda beherantz, aulkian eserleku bat izateko. Bere lagunak, harrituta samar, isil-isilik begiratu zion, gero heldu den zigorra pentsatzean are hunkituago zegoen jendetzara.

          The steward rose, and Jendetza epaiarekin konformatu zen, «HAWORTH-KO HERRIAK HITZ EGIN DA! Eraman itzazu pikorrera eta utzi bertokoek erabakiko duten hurrengo egunean. Jakin bedi Haworth-eko herritarrak ez direla gehiago koi-harrapatzaileen biktima izango. ERAMAN DITUZTE!».

          The steward could have hanged haiek, baina bazekien urketagatiko zigorraren eta lapurrengatiko zigorraren arteko aldea eta galderak egingo zizkion bake epaileak, zigorra delituarekin bat ez bazen.

          The deputies took the scoundrels beren kateek gauera irten ziren, eta atzetik zirimaritik babesteko kandelekin bidea argitzen zuten zalapartak. Plazako lohian barrena, harkaitz egindako eskaileratik kanpo jarrita zegoen pikorreraino joan ziren San Migel eta Aingeru Guztien elizara, legearen alde okerrean harrapatzeko moduko oroigarri gisa._cc781905-5cde-3194-bb3b -136bad5cf58d_

          Hearing the commotion, the Bikarioa eta bere offside agertu ziren zuzi batekin, 'Nor doa hara?' Dei egin zuen zuzia altxatzen zuen bitartean asaldatzen zuen jendetza ikusteko.

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_ Jendea ez zegoen ohituta bikarioa bere igandeko ohiko jantzietatik kanpo ikusten, «Pilota bikarioari koi-harrapatzaileak jartzen. Esku gorri harrapatuta zeuden. Stewardek hiru eguneko zigorra ezarri die', esan du diputatuak.

Bikarioak, herriko lanetan sartu nahi ez zuenez, bi atzamarrak altxatu zituen jainkoz: «Jainkoak salba zaitu». Biratu eta ziztu bizian itzuli zen elizara zirimiri artetik.

          In the wooden framework with bururako eta eskuetarako zuloak, hortz gabekoa eta jokalaria zeremoniarik gabe jartzen ziren. Diputatuak burua eta eskuak markoaren bihurguneetara behartuz, sarraila zaharra herdoilduta itxi, itxi eta ordezkatuz. Orduan, beste diputatuak lau hazbeteko iltze handi bat hartu eta jokalariaren belarriaren goialdean jarri zuen. Egurrezko heldulekuko mailu bat hartu eta lau aldiz jo zuen etxera, iltzea belarritik gero eta sakonago atzeko egurrean sartuz. Jende txikiak aho batez animatzen zuen mailuak iltzea jotzen zuen bakoitzean. Jokalariak garrasi egin zuen, aurpegia minarekin okertuta, odola aurpegiaren albotik eta markoaren behealdetik isurtzen zen. Eztenetik irrintzi egin zuen kolpeak indarra hartu zuenean.

          The toothless one continued to bere errugabetasuna aldarrikatu zuen, berriro ere errua bere lagunari desbideratu eta elikatu gabeko gazteekiko sinpatia sustatu nahian.

         'HAVE MERCY! Haworth utziko dut eta ez itzuliko. ZIN DUT! erruki izan...' Bere azken hitza moztu zitzaion diputatuak iltze buruan lehen kolpea eman zuenean, belarriko kartilagotik atzealdeko egurra sartu zenean.

          The crowd cheered 'AYYYYE … AYYYE… AYYYE'   Mailu kolpe bakoitzaren ondoren, eta gero barre egin, inoiz ez dibertsio zirraragarririk egin.

          Archie screamed, swallowed and garrasi egin zuen berriro, malkoak begietan: «PUTA-SEMEA ZU, egunen batean izango zaituztet denak zin egiten dizut. Zure emaztea, zure gazteak, ez dira inoiz seguru egongo. Sorbaldaren gainetik begira igaroko dituzte egunak». Eskuak dar-dar egin zizkion, eta bere ile mataza eta bustia aurpegian itsatsi zitzaion. Odol tantak egurrezko koadroan behera zihoazen eta tantaka, bere azpian lurrean etengabeko zirimiriarekin diluitzeko.

          The deputy smiled wickedly, markoaren atzealdetik inguratu zen eta hanken artean ondo zuzendutako ostiko bat jarri zuen, 'Oh SHUTUP, fopdoodle hutsala!' Hots egin zuen. Orduan burua zerura altxatu eta sabeleko barre sakonez orro egin zuen, bere tratu eta irainekin ondo sentituz.

          The crowd cheered and laughed hortz-gabeak mina egiten zuen eta garrasi egiten zuen belarrian mina apur bat urratu ahala sentitu zuenean. Ondoeza belarritik hanken artean mugitzen zen, baina beste min mota bat zen eta arnasa bularretik bota eta barrabilak urdail hutsaren barrunbean igoko zirela sentitu zuen.

          Blood mixed with his long ile gorrixka zikina eta aurpegiaren alboan izozten hasi zen. 'POLIZIA ZU! Horrek irakatsiko dizu ez etortzen Haworth-eko jende handiarengana», gizonetako batek aurrera egin eta aurpegira tu egin zuen bitartean.

          The ale flavoured phlegm clung aurpegira eta poliki-poliki masailean behera bota zuen aho zabalik zegoen izkinan atseden hartzeko. Ezpainak dardar egin zizkion, etsituta, eskuak markoaren zuloetatik estutzen saiatzen zen bitartean.

          One of the other onlookers lokatz eskukada bat hartu, bola batean zapaldu eta Stuart-i bota zion aurpegiaren alboan karratua joz. Ezkutuan dagoen harritik bere azaletik gorri orban txiki bat ateratzen zen. Jendetza animatu zen euria gogorrago egin zuenean. Irainez beteta, denak azkar itzuli ziren tabernara suaren ondoan berotzeko eta hortzgabea eta bere laguna gaueko hondamendietara uzteko.

          The two were left in iluna mina eta ondoeza ibiltzeko. Kandelak gutxitzen ari ziren kandelen atzetik jarraitu zuen plazatik bueltan eta Kings Armsera itzuli zen hurrengo lanaren zain.  

          Archie groaned, 'They Hau ordainduko dut, zin egiten dut, "GUZTIEK ORDAINDUKO DUTE! BATEZ BATEZ MUTIKOA! 'NI, ZIN DUT, BASTARD!'    

          While they were away, arduradunak bere ganadua jaunaren jabegora ibiltzen uzten zuen bati aurre egin eta isuna jarri zion. Gainera, bizilagunak hesi bat jartzea eztabaidatu nahi zuen aske bati aurre egin eta ordainketa jaso zuen. Biek onartu eta ordaindu zuten isuna. Bata jaunaren bedeinkapenik gabe hesia altxatzeagatik eta bestea hesiaren zati bat jaunaren bedeinkapenik gabe botatzeagatik. Ezkontza aurreko sexu-harremanetan aritu ziren gizon-emakume bati ere txanponak hartu zizkion arduradunak, eta, horrela, betiko loturik zeuden. Bildutako diru guztia jaunaren kutxara joaten zen noski, ohituta zegoen luxuan mantentzeko. Beno, denak, arduradunak eta idazkariak bere kabuz gainbegiratu zuten zati txiki bat izan ezik.

          The door opened and Thomas eta bere amak zalaparta ikusi zuen gelara itzultzen zela. Kanpoan gertatutakoaren berri eman zuten azkar, batez ere diputatu handiaren eskutik hortz gutxiagoren tratamendua. Diputatuak negozioak amaitu eta bere alera itzultzeko prest zegoen arduradunaren albora itzuli ziren.

          One last time he stood , 'Ba al dago negoziorik, hala bada, esan orain ala betiko eutsi zure zatia'. Gela ingurura begiratuta, neska zaharrak Thomasen artean bultzatzen zuela ikusi zuen.

The steward from best selling novel Skulduggery
Thomas Rushworth from Novel Skulduggery standing outside a tavern

4. KAPITULUA

MUTIL BATEN EGIA

 

 

Zaintzaileak begiz begiratu zion Thomasi kapela kentzean: «Zer esan zure mutila, berandu da eta sutondora itzuli behar dut, hitz egin orain edo utzi hiru astez hurrengo auzitegira arte».

          'I'm sorry Zure grazia, ama eta biok, gure lehen auzitegia da eta ez dakigu behar bezala prozeduraren bidea, normalean nire aita joaten zen bezala —esan zuen Thomasek lasai.

          'Speak up lad, non dago zure aita? Ez dezan isuna jaso ez agertzeagatik». esan zuen arduradunak.

          Thomas and his mother stood urduri, bizilagun gehienak haiei begira eta aitaren heriotzagatik tristurazko hitzak xuxurlatu, denek baitzekiten gizon zintzoa zela. Denak adostu ziren bera zela laguntzen inor uztarekin atzean bazegoen lehena eta behar izanez gero eskua makurtzen zuela familia behartsuen goldearekin.

          Meanwhile, the deputy leaned gainetik eta xuxurlatu zuen. Zaintzaileak belarria altxatu eta entzun egin zuen. Handik denbora gutxira Thomasi eta bere amari begiratu zien sinpatia kutsu bat erakutsiz.

          While Thomas was waiting for arduradunak, bere oinetakoei begiratu zien, lokatzez estalita, goialdean zulo txiki bat higatzen hasi zitzaion behatz loditik gertu. Tunika bustita zegoen, eta barruko alkandora bizkarrean itsatsita sentitzen zuen. Tomasek lasto puska batekin jo zuen, bere oinean atxikitako lokatzatik kendu nahian. Bere mahukaren hezetasuna hanketara itsatsita sentitu zuen, bustiaren pisuaren eraginez zapalduta eta askatua.

          'I'm sorry zure aita mutilari buruz entzuteko, Jainkoak atseden ezazu bere arima. Hemen zaude Lord Birkhead-i heriotza-ordainketa ordaintzeko, ezta? Ordaindu txelina funtzionarioari eta utzi gaueko lanak egiten, mutila —esan zuen arduradunak gero eta urduriago, eta jatorra izan arren, beste gauza batzuk zituen buruan—.

          Apologetically, Thomas muttered, «Ez dugu txanponrik, zure grazia, azken txanpona elizari hileta ordaintzeko joan zen».

          Starting to lose his patience , erantzun zuen arduradunak,

          'Neya coin? ORAIN ZERGATIK ZAUDE HEMEN, BLAST ZU!».

          He looked up the deputy azalpen baten esperoan; diputatuak sorbaldak altxatu zituen serio, zer esan ez zekiela.

          The steward turned to his idazkaria, "Ohartu idazkaria, Hall Greeneko Rushworth familiak ez du ordaindu aitaren hileta".

          The clerk sitting on the Mahaiaren beste aldean, kandela txiki batek argia ematen zuela, luma bat hartu, tinta pote txikian busti eta kontu handiz idatzi zuen liburuan. Bazekien nola jaunari gustatzen zitzaion bere sarrera-irteerak aldian-aldian begiratzea eta errieta gogor bat izateko arriskatzen zen irakurgarria ez bazen.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad5-cf58cde_136bad5-cf58d_5-cf58d_136bad5-cf58cde

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_ Diputatua berriro makurtu eta xuxurlatu zuen.

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_ Zaintzaileak burmuin egin zuen, buruaz egin zuen eta Thomasi begiratu zion: «Nire diputatuak esan dit gaur arratsaldean nolabaiteko laguntza izan diozula» erruduna, gaur egun pikoria eskuineko belarriarekin altxatzen duena, ihes egiten saiatu zenean. Kasu horretan, zurekin zorretan gaude, zer nahi duzu?».

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_ Lotsatuta, Thomasek bere amari begiratu zion eta, gero, arduradunari "Hall Green-en dugun alokairua bere jaunarentzat mantendu behar dugu, nik aitak egin nuen bezala, "eta bere aitak bere aurretik". 

          The steward peered around the gela, lasaitu zena. Epaimahaikideei dei egin zien: «Inork eman al dezake hemen gazte honek bere jaunaren alokairuan kopia-jabe izaten jarraitzeko arrazoirik? Hala bada, hitz egin orain!».

          The jurors gazed at one beste batek sorbaldak altxatu zituen.

          The reeve stood.. Denek isildu zuten: «Ezagutzen dut Rushworth gaztea amaren bularrean zegoenetik. Bere aita bezalako langilea da. Zerbitzu handia egingo dio bere jauntxoari».

          The reeve looked at Thomas harro, urte askotan familia ezagutzen zuela eta oraindik bere aitaren laguntzaz gogoan izan zuen bere karguaren aldeko botoa urtero gertatzen zenean.

         The steward stood speaking quietly, «Reeve, familiak entzun al du jainkozko elizkizuna eta maiz joaten al dira?

          'They have yer grace .'

          He turned to Thomas, «Ondoren, konpontzen da, bere jaunak ale-zati bat espero du zure hurrengo uztatik eta gero bakoitza. Hall Green-en kopia-hartzaile gisa Haworth Manor-eko Lord Birkhead-i zin egiten diozu urteroko lan-zerbitzuen truke. Egin zure marka auzitegiko erroldan, alokairuaren froga gisa». Eskribaua seinalatu zuen.

          Thomas swore his oath on Biblia eta X bat egin zuen eskuan zion boligrafoarekin. Bera eta bere ama makurtu ziren eta gero aterantz biratu ziren lasaitasunez hasperen eginez. Thomasek begiraleen artean bultzatu zuen bere amari lekua eginez. Errespetuz, jendetza banandu zen eta Rushworth andreari eta Thomasri kasurik gabe ibiltzeko baimena eman zien.  

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_ "Barkatu Thomas andre zaharraren berri izateak", esan zuen gizon batek.    

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_ 'Bai, barkatu entzuteak. Tipo fina zen». Esan zuen beste batek.

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_ Berandu zen, Thomasek eta bere amak atera zuten gauera atean utzitako olio-trapuzko linterna batekin. Plaza lohitsua zeharkatu eta Eguzki kaletik behera ibili ziren. Zirimiria baretu zen azkenean eta Thomas, amaren besoa babestuz helduta, ordurako zentimo alea sentitzen zuen eta errepide lokaztua ohi baino are irristakorrago aurkitu zuen. Bide bazterreko txabolen ondotik behera joan ziren, azkenean jaurerriko kandela argietara iritsi ziren. Etxeko txakurrek zaunka egiten zuten eta haserre egin zuten, baina jabetza zaintzen zuen kudeatzaileak lasaitu egin zuen.

          The dog handler, hearing haien oinek lokatza zeharkatuz, hots egin zuten: «Nor DOA HORA? Izan zaitez mutil ona edo etsaia, esan zure izena, nire txakurrak ez baitu axola.

          'It is Thomas and Margery Rushworth, zure grazia, Hall Green-eko bere jaunaren maizterrak jaurerriko gortetik etxera bueltan».

          'I have heard of kantxan gertatzen dena, gau txarra da. Kontuz etxera zoaz, laino gaiztoa dagoelako,' bere ahotsa baretu zen oinez joan ziren tartearekin.

          A dog barked across the Beckek eta ilargiak argi pixka bat ematen zien haiek gidatzeko. Haizeak indarra hartu zuen lursailetan zehar, Pennineak mamu antzeko laino batez estalirik. Lugorrian zehar ibili ziren eta egunsentitik iluntzera arte zaintzen zuten lur-zerrendatik gora egin zuten. Ardiek, marroi zuriek bezala, interesik gabe begiratzen zuten, garai batean haiena bezalako beste familia batzuek errentan hartu zuten lurretan bazkatzen zuten, gaur egun harrizko hormek banatuta.

          They saw him face down zelaiaren alboko lubakian, hanka bat bestearen gainean baldar makurtuta, alkandora aurreko zirimiriagatik blai eta ez zegoen mugimendurik. Hurbildu eta zuzia jaitsi zutenean, Thomasek buruaren atzeko aldean odoleztaturiko zirrikitu bat nabaritu zuen odolez estali eta itsatsita. Ez zegoen soinurik txilarren burrunba eta zauritutako gizonaren intziri isil bat izan ezik.

          Thomas got closer and lightly eskua gizonaren bizkarrean jarri zuen. Margeryk ohartarazi zion ez sartzeko. Zein gaizki zegoen.

          'We can't utzi ama piztiek gau osoan zehar izango dute, oraindik arnasa hartzen du».

          'Aye, and if horren errua hartzen duzu eta soka batetik zintzilik geratzen zara, zer egingo dugu?». Kezkatuta erantzun zuen haien txabolatik zetorren argiari begiratzen ziola.

          'Come on mother, lagundu iezadazu altxatzen, eta gurera eramango dugu». Tomasek amari pasa zion zuzia.

          'These are dangerous times semea, katolikoa bada? Utzi ezazu Jainkoaren onerako.

          Thomas dragged him out of lubakiak, beso bat altxatu eta sorbaldara eraman zuen; intziri egin zuen arrotzak. Tomas ez zebilen oinetan, beraz, kontu handiz eman zuen lehen urratsa. Bere oinen azpian lokatza mugitzen sentitu zuen; beste bat hartu zuen, amak eskua bizkarreko txikian jarri zion, sendotzeko.

          _cc781905-5cde-3194 -bb3b-136bad5cf58d_'Zusta usaina sumatzen dut!' Oihu egin zuen usainagatik eta pisu hilagatik grima egiten zuen bitartean.  

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_ Margery apur bat aurrera joan zen, bidea argiztatuz marmarka zihoan bitartean. Orain ez zegoen urrun, pertsianetako zirrikituetatik suaren argia ikusten zen. Margeryk ikusi zuen Williamek animaliak sartu zituela eta ziurrenik erdi lo ohean zegoela.

          'WILLIAM HELP US! ' —oihu egin zuen Margeryk.

          Groggily, William jumped up bere lastozko koltxoitik. Txakurrek zaunka egin zuten, barruan zalaparta sortuz. Margery txabolara hurbildu ahala, txakurrak garrasi egin eta sarrerako aterantz abiatu ziren. Garunka eta zaunkaka, atearen zabaleran ibili ziren, behean begiratu nahian usain ezezaguna ikusi ahal izateko.

          'WILLIAM IT'S US OPEN ATEA, laguntza behar dugu, eutsi txakurrei, gonbidatu bat dugulako. —oihu egin zuen Margeryk.

          'GEW WAY DOGS. ' Williamek urrundu zituen eta, beraz, sutegiaren beste aldera joan ziren. Biak jakin-min zeuden usainari buruz. Bata hurbiltzen hasi zen, bestea atzean. Urduri eta erne zeuden, mihiak irtenda, ezpain beltz eta beltz handiek itxaropenarekin limar. Tan, gihar handiko bularraldea eta atzeko aldea, sendo eraikia mutur handiarekin eta belarri beltzekin, ale finak ziren. Maitetsua eta, noski, babeslea.

          As William opened the door , Thomas zalapartan sartu zen, sorbaldako pisuagatik nekatuta. Txakurrek zaunka egiten zuten eta zintzilik zegoen eskua usaintzen zuten. Ahal zuen neurrian, ezezaguna lurrean etzan eta bizkarreko mina arintzeko zuzendu zuen. Txakurrak urduri usaintzen eta atzera egin zuten ezezagunak intziri egiten zuen bitartean. Gero, ikerketa jarraitzera itzuli ziren, usain egin eta gero tunikako oka-orbana miaztuz. Batek usnatu egin zuen bere kakotea; bestea bere aurpegiaren ondoan zegoen, Tomasengana begira, droika. Listu-lerro bat poliki-poliki zintzilikatzen zen eta gero ezezagunaren aurpegira erori zen.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad53-cf58d_953-cf58d_953-cf58d_95-5-cf58d

          'Gew way dog, Thomasek gelaren atzealdera bota zituen.

          'What are you doin 'anaia? Gorpu bat gure etxera ekartzea», esan zuen Williamek. «Ez al ditugu hemen aurre egiteko gauza garrantzitsuagoak».     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad53-cf58d_953-cf58d_953-cf58d_95-5-cf58d

          'Quiet William, he's hilik ez, gaua ikaratuta zegoen eta gure laguntza behar zuen!».     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad53-cf58d_953-cf58d_953-cf58d_95-5-cf58d

          'Our help? Behar zuen laguntza bakarra beste ale bat zen. Begira haren egoera.

          'The dog's inquisitiveness, orain, familiartasunak erdi apalduta, berriro garatzen hasi ziren ezezagunaren beheko eskualdeak usaintzen zituzten bitartean. Bere galtzerdietatik kirats nazkagarri bat askatu zen eta txakurrak arnastu ondoren beste bat ez zutela nahi erabaki zuten eta alde egin zuten. Oraindik jakin-minez, urrunagotik ikustea erabaki zuten. Itzal heze eta lurrun bat agertzen hasi zen bere bakailaoan eta hedatu zen. Igerileku bat hazten zen lastoaren estalkiaren azpian lurrezko zoruko aska eta arrakaletan barrena. Margeryk, zikinkeria usaintzean, familien gaueko hondakinak egiteko behar zen egurrezko ur-ontzira heldu eta ezezagunaren atzamarra jaurti zuen.

          Thomas turned him on his alboan eta burua altxatu zuen, manta txiki bat tolestuz atseden har zezan, eta Margeryk, berriz, buruaren atzeko zauria liho busti batekin xurgatzen zuen. Garbitu zuen, zauria hobeto ikusteko. Ile mataza eta hezea banatuz, bi azal zatiak elkarrekin estutu zituen. Zauritik odol gehiago isurtzen zen eta bere ile ilunetik leporaino zihoan, bere barruko kamisetaren lepoa koloreztatuz.

          When Margery let go of zauria berriro ireki zen eta odol gehiago atera zen: «Williamek ekarri nire kutxa haria eta orratz batekin». Oihala garbitu zuen egurrezko ontzian eta berriro ere zauria garbitu zuen odol-jarioa geldiarazten saiatzeko.

          'Give me your knife Tomas». Labana hartu eta zauriaren inguruko ilea moztu zuen, hobeto ikusi ahal izateko. Begi bat itxi eta kontu handiz harikatu zuen orratzari arropa konpontzeko erabiltzen zuen hariarekin. Zauria zuritu zuen berriro eta bi azal zatiak elkarrekin estutu zituen. Orratza larruazalean zehar sartuta dar-dar egin zuen esfortzuarekin, erresistentea zelako. Zulatu ondoren, erdian zegoen orratzaren punta punta hartu eta haria estutu zuen eta ekintza errepikatu zuen. Azkenean, bi azal zatiak elkartzen hasi ziren, eta odol-jarioa moteldu egin zen. Azken puntua amaitu ondoren oihala garbitu eta zauria azken aldiz garbitu zuen. Orduan, liho-zerrenda bat erauzi zuen, buruaren inguruan lotu zion.

          'We'll let Hemen atseden hartuko du gaur gauean eta goizean joan daiteke susmorik sortu baino lehen —xuxurlatu zuen Margeryk. Thomas jiratu zen: «William, egin ezazu ohe bat sutegiaren beste aldean. Sua piztu eta kandela bat piztuta utziko dugu gauean esnatzen bada. Tomorra', moztu egingo dut eta errebea ikusiko dut'.

          'No Thomas, tomorrow bidean ikusiko dugu bere presentzia gehiago madarikatzen gaituen kasuan —esan zuen Margeryk kezkatuta—.

          'She's right Thomas, Iheslari katoliko bat gorde gintezke dakigun guztiagatik, esan zuen Williamek».

          With empathy in his eyes Thomasek xuxurlatu zuen: "Ama, ni edo William ikusi nahi al zenuke antzeko egoera batean egongo bagina?"

          Pausing, Margery looked up , 'Tira, seme, Jainkoak ez dezala, espero nuke zu ez zarela aski tontoa izango alearekin nahastu eta lubaki batean ahoz behera aurkitzea'.

          'Let us talk no gauean gehiago honi buruz, egin dezagun bertan lo eta ea zer ekartzen duen goizak —oihukatu zuen Thomasek ezezagunari begiratzen zion bitartean.          

          'William, help me eraman ezazu koltxoira».

          Margery and Thomas took the arrotzaren sorbaldak eta Williamek oinak hartu zituen, sutondoaren beste aldean zegoen lastozko koltxoiaren gainean etzan zuten ahal bezain kontu handiz.

          The stranger took shallow breaths eta zurbil zirudien, mahuka lokaztuta eta bustita, hanketara itsatsita. Okatik zuen tunikako orban iluna agerikoa zen oraindik baina suaren berotasunetik argitzen hasia zen. Alkandoraren mahuk bustiak eta zikinduak zeuden.

          'I know something for ziur, goizean buruko min ustel bat izango duela —esan zuen Williamek irribarrez.

          The dogs, annoyed by arrotzaren sutondoan egoteak, gauerako posizioak hartu zituen, burua oinetan, begiak zabalik, arrotzaren edozein mugimenduren zain.

          Thomas and William climbed the txabolaren aldean zintzilik zegoen ganbararako eskailera. Hondakin-ontzia urez erdi beteta zegoen eta eskaileraren beheko aldean geratzen zen gauaren iluntasunean erraz aurki zitekeen. Margeryk bere artilezko kirtle altxatu, okupatu eta ontzira isurtzen zen gernu lurrunezko jario etengabea askatu zuen. Irribarre egin zuen pozik. Bere barrenak erlaxatu ahala, bere flatulentzia ihes egin zuen luzeko oihartzun sakon batean. Bere gorotzen zipriztina entzuten zen. Txakurrek beren oinetatik burua altxatu zuten modu harrigarri batean eta zer zen konturatu ziren, burua atzera bota eta erdi lozorrora itzuli ziren.

          'Better out than in ,' adierazi zuen, eskua ondoan zegoen ur garbiko ontzian sartu eta hondarra garbitzen zuen bitartean. Bere kirtlearen behealdea hartu, eskuak lehortu eta nekatuta igo zen eskailera. Eraztu ondoren, bi mutilen arteko lastozko koltxoiaren lekua hartu zuen. Williamek eztarriaren atzealdetik soinu gutural sakon bat erreberberatzen zuen eta Thomas lotan zegoen.

 

          Thomas and William stirred with oilarraren deia, eguzkia jaio baino lehen esnatu eta amaren kexaren hotsarekin altxatu zen.  _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad5cf58d-136bad5cf58d-1938_cc78d-1938_cc78d_b3b-136bad5cf58d_

          Margery had already been awake ordubetez; egun hauetan ez zuen lo askorik egiten. Isil-isilik, itzaltzen ari zen suaren dirdira, lastozko koltxoiaren behealdean tolestuta eta txukun utzita zeukan kirtleaz jantzi eta eskaileratik behera egin zuen bere txapela falta zela konturatu zen arte. Kontu handiz igo zen ganbara, koltxoi ondoan iluntasunean sentituz. Irribarre egin zuen burua ukituz, oraindik oinordekoa zela konturatu zen. Aurreko gaueko penny aleagatik haserre samarra sentitu zen, azkar gogoratu zituen gertatutako gertaerak eta zorrotz begiratu zuen gonbidatuaren froga. 

          Margery lifted her kirtle and ontzian okupatzen hasi zen. Hantxe zegoen, mugitu gabe, txakurrak oraindik ezezagunarekiko kontuz eta beldurrez.

          The male and female English Mastiffak, oraindik txakurkumeak izan arren, oraindik ere kontuan hartu beharreko indarra ziren arrotza edozein gaiztakeriatan parte hartzeko esnatu izan balitz. Margeryk sua piztu zuen berriro eta bi zohikatz puska jarri zituen su berriei. Pottea irabiatu eta atea ireki zuen txakurrak kanpora ateratzeko. Zalantza egin zuten, irekitako ateari begira eta gero ezezagunari begira.

          'Gew on dogs, ez du kalterik esan nahi, zoaz eta egin zure negozioak». Esan zuen, atetik kanpora botaz.

          While leading the cow toward atea, buztana altxatu eta gorotz-korronte bat askatu zuen, eta lurrunetan patty forman lurrera lurreratu zen. Behiaren sapa beteta zegoen eta jezteko beharra zuen, baina ura eta potajea zaintzen zituen lehenik.

          The two sheep and lamb atzetik zihoan, txabola inguruko belar luzea astintzen pozik. Behia berdegune arruntera eraman zuen eta bere soka luzea lurrera lotu zuen bere jaurerriaren jauregira ibil ez zedin.

          Thomas was already making his eskaileratik behera, neurri batean jantzita baina egunerako prest ez. Ileetako batzuk muturrak zituen eta begiak oraindik guztiz ireki gabe zeuden. Hondora iritsi zenean, biratu eta besoak altxatu zituen, giharrak eta bizkarra luzatuz esnatzeko eta zurruntasuna galtzeko. Bizkarra pitzatu zitzaion, besoak jaitsi, eskua sartu eta eskuineko barrabilaren marradura bat eman zion. Bere bakailaoa askatu eta ontzian arindu zen, Margeryren aurreko gaueko ekarpenaren usaina sudurretik ateratzen zitzaion. Aurpegia jiratu zuen baina beranduegi sudur-zuloak kirats garratztik salbatzeko. Astindu bat eman eta berriro bere bakailaoan sartu zuen, gero oraindik ohean zegoen Williami deitu zion.

          'WILLIAM GET OUT OF BED, eguna jaio da eta lana dago egiteko».     

          William, accustomed to being azkena ohetik altxatu, eseri eta begietatik lotako lurra igurzten hasi zen: «Amets bat egiten ari nintzen, andereño bati buruzko amets eder bat, urrezko ilea, udaberriko egun argi batean zerua bezain urdinak».     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad5-cf58cde_136bad5-cf58d_5-cf58d_136bad5-cf58cde

          'Yer, well dream zure andereñoari buruz gero, 'lan dugu egiteko'.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad53-cf58d_953-cf58d_953-cf58d_95-5-cf58d

          William, partly dressed, bere barruko kamiseta bere anaiaren esku-behera bat eta luzeegia, belauniko zintzilik. Gogaituta, eskailera jaitsi zuen poliki-poliki, alkandora ez zapaltzeko. Poliki-poliki bere mahukatik tira eta bere bakailaoa lotu eta gero buelta eman zuen, arrotza aurreko gauean utzi zuten leku berean ikusten zuelako hunkituta.

          'Do ya' think bizirik dago, anaia?».     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad5-cf58cde_136bad5-cf58d_5-cf58d_136bad5-cf58cde

          'I heard him groan aurretik eta aurpegia sutik aldendu zuen».

          'What if he's a Errekusatu katolikoa, mota guztietako kaka sartu genitzake».

          'Watch yer tongue in etxe hau William.  Gorde zure aitari hilobitik itzultzeko bidaia bat ezkutatzeko.

          'It's no business of gurea William den ala ez den, ezta? 

          'Aye, but don Ez ezazu hori ozenegi esan Thomas. Legebiltzarra lehertzeko konplota huts egin zenetik, tolerantzia gutxiago dago tpapistentzat».  

          All the time the stranger begiak itxita entzuten egon zen. Nortzuk dira pertsona hauek? Non nago? Erggh buruak min ematen dit! 

          Margery went outside, picked uztarritik gora, kuboak eusten zituen egurrezko gurutzadura, eta sorbaldetan jarri zuen Bridgehouse Beckera kilometro erdira joateko. Egunean zehar hiru bidaia egiten zituen animaliei ura, hondakin-ontzia, arropa garbitzeko eta alerako ura ziurtatzeko.

          Through the wheat fields she joan zen, txabolen ondotik, Eguzki kaletik zehar, zuhaitzetatik eta maldan behera. Ur-jauzi txikitik behera entzuten zuen bere bilketa gune gogokoenetik gertu. Kontuz ibili zen ertzean behera, oraindik hezetuta zegoen goizetik. Eguzkia ateratzen hasia zen, eta hostoen artean distira egiten zuen diamanteak bezala. Uztarria lurrean jarri zuen eta gero sorbalda igurtzi zuen egurra zulatutako tokian eta arrastoa egin zuen. Beck-eko harritxoak oinen azpian makurtu zen ontzi bat betetzeko, gero bestea.

          Margery hitched the two buckets eta bizkarra altxatu zuen zamaren pisuaren azpian, ezer ez isurtzeko kontuz. Etxerako bidaia motelagoa izan zen. Denbora hartu zuen muinoan gora egiteko eta erdibidean pausatu zen, arnasarik gabe.

          Thomas walked over to the mahaia ganbara azpiko izkinan eta egurrezko arroa ontzi bateko ur gezaz bete zuen. Aurpegia, bularra eta besoen azpian zipriztindu zituen, esku bustiak ile ilunean zehar sartuz, ur hotzaren kolpetik liskarrez. Thomasek eskua hartu zuen, sabelean eutsi eta ur pixka bat isuri zuen mahukaren barrualdetik. Azkar garbitu zituen bere beheko eskualdeen aurrealdea eta atzealdea, errutina errepikatuz dena garbiago zegoela ziur egon arte, eta gauean elkartzea eta arrastoa uzten zuten zorriak eta zomorroak kendu zituen.

          By this time Margery had urarekin itzuli, artoa, garia eta babarrunak gehitu zizkion ontziari eta kaldereroaren aldeak irabiatu eta urratu zituen. Usainak gela bete eta nahasten hasi zen ezezagunaren sudur zuloak bete zituen. Intziri egin zuen, txakurrak garrasika, burua altxatu, begi bat ireki eta lastozko koltxoiaren gainera erori zen, aurreko gaueko gertaerak oroitzapen nahasia.

          William knelt beside him with larruzko ale bat, 'Zorta ezazu hau ene laguna, har ezazu hozka egin zaituen txakurraren ilea'.

          The stranger leant on his ukondoa eta minez irrin egin zuen odol-korapilo lehorra buruaren atzealdean sentitu zuenean: «Non nago mutila? Ez dakit».

          'Hall Green, not Haworth jaurerritik urrun. Larruaren beheko lubaki batean aurkitu zintugu eta etxera eraman zintuzten lo egiteko. Ez genekien gaur esnatuko zinen», erantzun zuen Tomasek. 

          John Hargreaves wasn't jakitea, baina ekintza atsegin honek eragin handia izango zuen bere eta bere familiaren etorkizunean.

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_William-ek ezezagunarekin enpatiaz begiratu zuen, Margery-k ontzietan koilarakada bat botatzen zuen bitartean, "Utzi arima gizajoa semea, utzi atseden hartu eta agurtu pixka bat eguna".

          The stranger groggily sat up bere lastozko koltxoitik, buruaren atzealdea helduta. Txakurrak zutik jarri ziren eta garrasi egin zuten. 

          'SILENCE DOGS, HEEL !' —oihu egin zuen Thomasek.     

          The dogs dropped to the solairua berriro ere, baina hala ere erne mantendu.

          Margery handed the stranger a ontzi ontzi eta egurrezko koilara bat, 'Sar ezazu hori', eman indarrak etxerako bidaiarako'.    

          'Do you remember what gertatu da?». galdetu zuen Tomasek.          _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_

          'I remember winning at arratoiaren beita, gogoan dut bi gizonekin ospatzen eta alea edaten nuela. Bertakoak ez, lehen ez nituen ikusi. Aletegiko neskak gero eta ale gehiago ekartzen zuen eta nik erosten jarraitu nuen. Gogoratzen dudan azkena nire lagunekin kalean ibili nintzen etxera bidean».  

          'Do you remember what itxura zuten?». galdetu zuen Tomasek.     

          'They were dressed different . Ezpatak zituzten eta batek adabaki bat zuen begian». «Gogoratzen ditut», esan zuen Thomasek hunkituta.

          'I must be on niri, eskerrak ematen dizkizut zure abegikortasunagatik. Nire izena John Hargreaves da eta Moorehouse Lanetik gertu bizi naiz Oxenhope aldera. Hobe dut alde egitea nire emazteak eta Agnes alabak mundu hilkor hau utzi dudala sinetsi baino lehen.

          'If there's anything I ordaintzeko egin dezaket, ni ezkutatzea Oxenhoperako bidean nago. Bizilagunak ditut inguruan eta nire alabak bere Jaurerria zerbitzatzen du Haworth Manor-en. Zure zorretan nago betirako, ez dakit zer gertatuko zen zu etorri izan ez bazina».

          'Take more pottage and ale joan baino lehen Hargreaves jauna —esan zuen Margeryk ontzian koilarakada gehiago sartzen zion bitartean.

          Sitting on the stool by sua, bere katilutik trago bat hartuz, Thomasek irentsi eta gora begiratu zuen: "Hargreaves jauna arduradunari jakinaraziko al diozu?"

          'That thieving bastard, ziurrenik isun egingo zidan hemen mozkortuta egoteagatik. Nahikoa txarra nik elizari hamarrena ordaindu behar diot eta zerga Jaunari. Ez ditut nahi bere poltsikoak nik behar baino gehiago bete, barkatu ingelesa, ama —esan zuen Johnek tematsu.

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_'Orain arte entzun ez dudan ezer.' Oihukatu zuen Margeryk ontzi hutsak hartu eta ur hotz-ontzian garbitzen hasi zenean. «Ondo da, orduan irten behar dut, goldea hasi behar dut eta berandu nago. Emaztea ez da pozik egongo, Agnes jaurerritik etxera eraman behar nuen gau gaizto batean, baina jaurerriko gortean gertatzen ari denaren ondorioz haztatu nuen.

          'Next you are in ingurua, deitu, ez ezazu ezer pentsatu —esan zuen Thomasek, eskua emanez aterantz zihoala.

          'Aye 'n next Denbora, eraman zure alaba Agnes zurekin ere, ezagutu gaitezen andereñoarekin —esan zuen Margeryk lotsaturik Thomasi keinua egiten zion bitartean.

          Thomas opened the bottom half ganaduaren atetik, eguzkia ateratzen ari zen, 'Bidaia seguru, laguna'.

          'Tarreur Thomas, remember zerbait behar baduzu». John, apur bat desorientatuta zegoenez, bere errodamenduak etxeratzen saiatu zen.

          He wiped his forehead and aurreko gaueko lotsa ahazten saiatu zen.

          What a fine family, pentsatu zuen bere artean. Lehenago ez zuten haien modukoek hain ondo tratatu, baina katolikoa zela jakingo balute hain jatorrak izango ote ziren galdetzen zion.

          He remembered the problems they Haworth-era bizitzera joan aurretik eta nola bera eta bere familia azken parrokian jazarri zituzten. Mezak debekatuta zeuden, apaiz katolikoak desagertu egin ziren ustez exekutatu zituztela, eta igandero hamabi peneo isuna jartzen zieten Ingalaterrako erregearen elizara ez joateagatik. Bere emaztea Marg-ek eta bere alaba Agnes-ek eguneroko borroka bati aurre egin zieten hatz-seinaleak, xuxurlatzeak eta umiliazioak. Batzuetan denak merezi ote zuen galdetzen zuen, batez ere Agnes gizajoarentzat, orduan ez zekiten ondo zer gertatzen zen eta zergatik ez ziren gehiago elizara joaten. Maite gajoak ezin zuen ulertu zergatik ez zuten harekin jolasten beste umeek eta hari buruz abesten zituzten abestiak minduta.

          He made his way across Eguzki kaleraino goldatutako soroak hautsitako horma lehorra igarota, txabolak ezkerrean, ardiz zipriztindutako muino igoerak, eskuinaldean, Marsh Lane bihurtzen zen muinoan gora joan zen. Gogorra izan zen, goizeko hotz bat, ihintzak errei lokaztua irristakorra egiten zuen, izerdia poroetatik zihoala sumatzen zuen ibiltzean. Errepidearen bi aldeetan zelai berdeak zeuden eta eguzkia ateratzen ari zitzaion eskuineko sorbaldatik; eta argiak begiak minduta. Azkenean, muinoaren gailurrera iritsi zen eta bere hankak dardarak beste aldera eramaten utzi zuen. Txabola gehiagoren ondotik joan zen, familia gehienak jada gora eta goldea arrastaka, batzuk idiekin beste batzuk gabe. Bere egungo egoeran urteak behar zituela zirudien, baina etxerako tartean zegoen orain, Moorhouse Lane-n utzita, zelaian zehar eta hor zegoen, azkenean etxera.

          The door was wide open , eta bere emaztea Marg ez zen inon ikusten. Barruan sartu eta suaren ondoan berotu zen, tunikako orban oka ilunari erreparatuz.  Mahuka hezea, zikina eta zikindua zuen eta buruan min hartu zuen barrutik zein kanpotik. Alkandora eta mahuka kendu eta pila batean utzi zituen suaren ondoan. Zeramikazko ur-ontzira joan zen eta aurpegira ura zipriztindu zuenean, bera sartu zen, Bridgehouse Beck-etik ur ontziekin itzuli berria zela.

          She looked at his nakedness ontziaren gainean makurtuta zegoela eta bere zuritasunari eta belaun kokoteei irribarre egiten ziolarik.

          'Oh, there you Senarra, Agnes kezkatuta zegoen zutaz. Non egon zara? Uste dut ezertarako balio duela —esan zuen emazteak sarkastikoki.

          'Careful wife, I Ez dut masailik behar gaur goizean nire burua zatituta dago,' John jiratu zen buruaren atzealdea erakusteko.

          'Goodness John, what egin duzu?». Galdetu zion emazteak sukaldera ziztu bizian zihoala eta trapu busti bat eraman zuen Johnen buruaren atzealdean poliki poliki garbitzen.

          John grimaced in pain, «Ene Jainko emaztea, berriro ireki nahi al duzu? Ez dakizu zer isuriko den egiten baduzu.

         'Stupid old fool. Hau elizara ez joateko ordaina da, banekien berriro hasiko zela. Emazterik ez, oinak ziren, jakin behar zuten diru-zorroa irabaziz beteta nuela.” 

          'I went to the Kings Arms ale baten truke, sotoan arratoi-besak zeuden, beraz, shilin bat edo bi apustu egin eta irabazi nuen.

          'Sounds like you won gehiegi —esan zuen emazteak tunika lurretik altxatuz orbanaz ohartuz.

          She looked at him curiously , 'Eta otoitz egin dezaket zer gertatu da irabaziekin?'  

          'Sorry wife, they aspaldi joan dira. Ezezagun baten etxean esnatu nintzen diru poltsa hutsarekin. Haien larruan dagoen zanga batean aurkitu ninduten eta etxera eraman ninduten zauritik lo egiteko». Esan zuen barkamena eskatuz, Rushworth-ek erakutsi zion abegikortasuna gogoratuz.

          'I'd say zauria baino gehiago lo egiten ari zinen eta, gainera, ez zenuen uste haiek izan zitekeenik irabaziak eraman zituztenak.

          John condemned her accusation, «Emaztea ez, ez ziren haiek, etxerako bidean eraso egin zidaten. Rushworth gazteagatik eta bere familiagatik ez balitz, nork daki zein izango zen nire patua. Zauria zaindu eta suaren ondoan jarri ninduten, utzi zidaten lo egiten gaur goizean, potentzia eman zidaten eta ale eman zidaten garbitzeko, ez, ez ziren haiek. Gu bezalako jende jatorra da, baina ez fedekoak».

          Margaret looked at him curiously , auskalo, orain 'dena entzun dut!'

          John turned to her, «Desberdinak, jatorrak eta eskuzabalak ziren, emakumeak bi mutiko eder zituen William eta bere Thomas zaharrena Agnesen adinaren ingurukoa.

          They didn't know Fedekoa nintzen, baina horrek garrantzirik izango ez zuela iruditzen zait».

          'Husband you don' hori ez dakit. Kontuz ibili behar dugu; Ez dut nahi gure Agnesek hori guztia berriro pasatzea. Isilik egon behar dugu eta gure otoitzak geuretzat gorde. Errekusatzen garela ateratzen bada, berriro hasiko da dena!». Eseri eta aurpegia eskuetan jarri zuen.

          'There, there wife kontuz ibiliko gara».Emakume ona da eta gorroto dut horrela ikustea, baina tinko jarraitu behar dut eta egiazko fedeari jarraitu.

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_Johnek eskua Margareten sorbaldan jarri zuen, 'Ondo dago emaztea, inork ez gaitu inoiz aurkituko eta elizara ez joateagatik isuna ordaintzen jarraituko dut, baina Jainko faltsu bati otoitz bati uko egiten diot eta kitto! Zatoz orain garbitu begiak eta ez dezagun gehiago hitz egin horretaz».

7. KAPITULUA

EMAKUME BATEN BIDEA

 

 

Thomas eta Williami bazkaria eman ondoren, Margery etxera itzuli zen. Goldatutako zelaietan zehar jarraitu zuen Sun kalera, 

Hautsitako horma lehortik igaro, muinoan gora Marsh Lane bihurtzen zen tokira joan zen. Gogorra izan zen egunaren beroan joatea, eguzkia bere punturik gorenera iristen hasi zen. Azkenean muinoaren gailurrera iritsi eta beste aldera jaisten hasi zen. Behera joan zen, txabola gehiagoren ondotik. Hargreavetarrak non bizi ziren galdetu zion arrain batzuk gatzatzen ari ziren emakumeetako bati.

          She pointed, 'Hargreaves txabola, horko zelaian zehar Moorhouse Laneraino, muinoan gora».

          Margery walked across the field eta maldan behera; eta tximiniatik ateratzen zen kea nabaritu zuen. Oiloak sakabanatu eta garrasika egin zuten hurbiltzen zenean.

          'AYEUP, ARE YOU HOR, HARGREAVES ANDREA?». Esan zuen harriz hormatutako txabolako aterantz oinez.

          'I AM, ' n nor izan zaitezke? Galdetu zuen: "Ez zaitut leku hauetan ikusi aurretik, baina Haworth-eko merkatuan ikusi zaitut".

          'Aye, and I 'Han ikusi zaitut... eta zure alaba maitagarria'.

          'What brings you down muinoa?». Galdetu zuen Hargreaves andreak gurpil-ontzira sartzen eta ateratzen jarraitzen zuen bitartean.

          'This hat, I gure lubakiko soroan aurkitu zuen, zure senarrarena izan zitekeela pentsatu zuen».

          'Aye it's his. Rushworth andrea izan behar duzu, John bezperan zaindu zenuen. Hobe duzu barrura sartzea. Indarra nahi al duzu?     

          'That would be fine —esan zuen Margeryk—, ibilaldiak apur bat lehortu nau.

          'John won't egon zaitez etxean, jaunaren graziarako zelai bat goldatzen ari da —esan zuen Hargreaves andreak ale gehiago isurtzen zuen Margery-ren jakira—.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad53-cf58d_953-cf58d_953-cf58d_95-5-cf58d

          'Well, that's just ez naiz John ikustera etorri, zu ikustera etorri naiz —esan zuen Margeryk irribarrez.

          Mrs Hargreaves laughed a deep sabeleko barrea, atzerantz makurtuta, burua alboetara altxatuz, gero Margeryrengana itzuliz. — Ene jauna, hemen ni ikusteko, zertarako Jainkoaren izenean?

          Margery smiled cunningly, ' Tira, zure John gure sutondoan konbalesatzen ari zenean, jaurerrian lan egiten zuen zure alaba Agnes aipatu zuen. Gure Thomasek emakume handi bat behar du etxera etortzeko, eta pentsatzen ari nintzen...'     _cc781905-941905-941905-941905-941905-51905-5cde-3194 bb3b-136bad5cf58d_  

          There's no way on earth nire senarrak Agnes fedetik kanpo ezkontzeko baimena emango dio, 'Gure Agnes? Mmm, ez dakit nire senarrak baimenduko ote duen».

          Margery took another sip of ale. — Askotan zurekin merkatuan ikusi nuen, andereño bat dirudi.

          'Aye she is, harro gaude berataz eta bihurtu den emakumeaz. Zergatik, ordea, beste andereño asko dago herrian».

          'Aye, there is , baina alargunak edo hondatutakoak.

          You being new to the Parrokia, partida ona egin zezakeela pentsatu nuen».

          I'll have to hitz egin iezadazu senarra soroetatik itzultzen denean. Agnesi jaurerriko soldata ondo dator, nire senarrarekin hitz egingo dut». Ez diot berarekin hitz egingo, badakidalako zein izango den erantzuna.

          She dropped her head with etsipena; hala ere, parekide baten interesa zirraragarria zen.

          'Me son Thomas is Hall Green-en maizter bat, baina mutil handia eta hobeto lotua —esan zuen Margeryk harro—. "Emakume on bat besterik ez da behar "bide onera bultzatzeko". Margeryk konbentzimenduz mintzatu zen: «Hemen inguruan ez da mutil on askorik, gehienak tabernetako edaria eta putak bezalakoak. Gainera, nahi al duzu zure alaba bere bizitza osoan biribila izatea?».

          Worriedly Mrs Hargreaves paused before erantzunez: «Ez noski, baina hau bat-batekoa da».Zerua goian emakume zorrotza da,pentsatu zuen.    

          'She would have a bizitza handia nire Tomasekin, 'eta Jainkoak haurtxo bat edo hiru nahi baditu'. «Arrazoia duzu, berriro hitz egin dezagun San Migel eta Aingeru Guztietan igandean, otoitz ondoren». Esan zuen Margeryk ospe handia zuen konfiantza eta bultzada handiz.

          'Yes let's do that Rushworth andrea.Ez dago horretarako aukerarik, ez baikara han egongo! Agnes gizajoa, dei egiten duen ukabilkada eta urrundu behar ditut. Zer bihurtuko da edo gure Agnes? Ez dago modurik bere aitak benetako fedetik kanpo ezkontzen utziko.

          Mrs Hargreaves thought back to bera eta John elizan elkarri erreparatu zioten lehen aldiz. Gizon ederra zen, eta bere aita gizon librea eta lur jabea zen. Oso eroso egon ziren denbora luzez dena hasi arte. Gehienek zin egin zioten Bess erreginari, baina Johnek eta haren aitak uko egin zioten. Ezkutuan egin zituzten beren otoitzak eta komunioa egin zuten iluntasunaren estalpean; apaiz jesuita bat beren txabolara etortzen zen gauaren erdian. Elizara joateari utzi zioten, eta zigorra ordaindu zuten, jaurerriko epaitegian asko galdu zuten astero galdu behar izaten zituzten txelinengatik.

          The Hargreaves had been hoping tolerantzia erlijioso gehiagogatik James tronura iritsi zenean. Gauzak okerrera egin zuten, eta herrian zigortu zituzten. Handik denbora gutxira ordainaren beldurrez alde egin zuten, desagertu egin ziren, zuten guztia utzi zuten, idia eta trinkete batzuk izan ezik, saltzen zituztenak.

          Labour was in short supply «Heriotza beltza» zela eta, beraz, ez zuen asko behar Johnek jaunaren mesedea lortu eta Haworth-eko kanpoaldean lur zati txiki bat erosteko. Ez zen nahikoa haiek eusteko, baina Johni oraindik txanponak soberan zituen eta jaunarentzat ordaindutako lanak mantendu zituen.

          'I'll not hitzeman ezer, baina Johnek hala nahi badu, berriro deitu dezakezu». esan zuen Hargreaves andreak.Laster galduko du interesa elizara agertzen ez garenean. 

          It was getting late, eta Margery konturatu zen oraindik muinoan gora egin behar zuela etxera: «Eguzkia zeruan behera ari da eta ez dut afaria prestatu mutilentzat edo behia sartu. Onena azkar moztu dut. '         

          Mrs Hargreaves came out of Pentsamendu sakona: «Aurrerantz egin behar dut, nire Johnek ziur aski zerbait oker dagoen jakingo du gauzak ondo ez badaude etxera itzultzean. Segi, maitea, joan zaitez zurekin biok ilaran jarri baino lehen.

          Margery took the last swig alea eta Hargreaves andreari itzuli zion jaka. «Ondo da, orduan ikusiko zaitut igandean».          _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_     _cc781905-5cde-63cf58d_ _cc781905-5cde-63cf58d_   _cc781905-5cde-63cf58b _cc781905-5cde-63cf5_3cf8_3cde-3cf8_3cde-3cf8_3cde-3cf519191943-3cde-3cf8_3cf8_b_cc781905b    

 

          John arrived home in the ilargiaren argia. Entzun zuen eta bere faltan gertatutako guztiaz lotsatu zen. Atean sartu zen, bisagrak kirrinka, jaunaren soroan eguneko lanagatik nekatuta. Txapela sentitu zuen baina galdu egin zuela konturatu zen. John bankura isilik joan zen, hamar orduko gehiegizko esfortzuagatik ia txundituta. Ontzia altxatu eta ura isuri zuen bere burua betirako zirudien egurrezko ontzi handira sartuta. Arnasari gehiago eutsi ezin zionean bakarrik burua altxatu eta biriketako mina askatu zuen. Aire bila bota zuen eta aurpegia beste bi aldiz zipriztindu zuen, eskuak ile ilun izerditsutik pasatuz. Alkandora bustia erantzi zuen, bere besoak eta bularra gihartsu baina gihartsuak agerian utziz eta beso azpian garbitzen jarraitu zuen.

          He removed his codpiece and bere mahuka zikinduta, emazteak berehala jaso eta hurrengo egunerako prest tolestu zituen.

          Mrs Hargreaves held a linen eskuoihal isilik beso azpian eta hanken artean ura zipriztintzen zuen bitartean, izerdia garbitzen zuela ziurtatuz. Behar bezala lehortu zituen txakurra urruntzeko. Emazteak barruko kamiseta garbi bat eman zion janzteko. Ia belaunetaraino zintzilik zegoen, baina freskoa zegoen udaberriko egun baten usainarekin eta gustura zegoen. Sutondotik gertu bere taburetean eseri zen, buztinezko pipatik erre eta eguneko gertakarietan pentsatu zuen. Ez zen jaunaren agindua egiten zuen bakarra eta ordaintzen zuen behintzat. Beste gizonekin adiskidetasunaz gozatu zuen. Richard Bins, Anthony Pigshells eta Robert Deane zeuden, denak jaunaren alokairuan, bera izan ezik. Gozatu zuen txantxetan; ez zen sarri egunez barre egiteko astirik egoten, batez ere jaunaren gustura.

          Shall I tell him, nooo hobe beste baterako uztea. Margery isilik zegoen, senarrarekin gaia nola urratu ez zekiela. Potoia nahasi zuen kaldereroan eta ale ekarri zion eztarriko hautsa kentzen laguntzeko.

          'You are quiet wife , ba al duzu zerbait esateko niri?' Tonu lasai baina bitxia esan zuen. 

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_'Ez senarra, eutsi, alez bete duzunean solasean arituko gara', esan zuen, Margery Rushworth-ekin izandako bilerari buruz gehiegi ez eman nahian._cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_

          Mrs Hargreaves handed him the katilu. Edukia irentsi zuen eta bigarren lagungarri bat, ale irentsi zuen garbitzeko. Gelditu eta bere burua geldiarazi zuen.          

          'Tell us wife, ba al du zerikusirik gure berriketan ni mahai gainean eserita?».

galdetu zuen Johnek, suak harrituta.

          Mrs Hargreaves realised that Margery txapela utzi zuen, beraz, hurbildu eta ate ondoko iltzean zintzilikatu zuen.

          'So, it seems Rushworth andrearen bisita bat izan duzu gaur —esan zuen Johnek pipa bat hartzen zuen bitartean. 'Eta zer hitz egin zenuen emaztea?'     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad53-cf58d_953-cf58d_953-cf58d_95-5-cf58d

          'Nothing except the time a' egun senarra. Txapela itzuli zuen, hori da.         

          'Seems a long walk Egun bateko orduaz hitz egin besterik ez dago.

          Mrs Hargreaves looked at John bitxikeriaz, 'Txikaldia egin genuen gurina irabiatzen ari nintzen bitartean'. Emaztea zutik jarri zen sua piztu eta pottea irabiatzeko, oraindik jan ez zuelako.

         Zerbait eusten ari da, sentitzen dut. John Margeryrekin zuen eztabaidan finkatuta zegoen eta pazientziaz itxaron zuen gehiago ezagutzera emateko.

          'Oh husband, what Emakumeek gurina nahastean izaten dituzten elkarrizketak, interesatuko litzaizuke?». Erantzun zuen, emakumeen negozioak emakumeei eutsi nahi ziela, jakinda orain ez zela gauzak zailtzeko garaia.

          'Come now, don 'ez utzi eguneko gertakariek kezkatzen zaituzte eta zer gertatzen da goldearekin?' Galdetu zuen, gaia aldatuz ale gehiago botatzen zion bitartean.

          'One field is finished Richard, Anthony eta Robert Deanerekin batera itzuli behar dut, bestea amaitzeko.

          He sat back against the horma, nekatuta, bere buztinezko pipa berriro betetzen. Ez zekien gehiegi bultzatzen, bere emaztearen sekretuek noizbait belarrietara heltzen baitziren, ahotik edo besteek. Ezaguna zen herrian eta bazekien zerbait larria bazen, lehenago konfiantza emango ziola.

          Some things are best left esan gabe, batez ere emakumeen negozioa denean.Beste egun baterako gordeta, pentsatu zuen bere artean.

          He took a puff of bere pipa, katiluko txingarrak gorritzen ikusirik, gero poliki-poliki putz egin zuen, kea suaren kearekin nahastu eta hamaietara noraezean ikusiz.

CHAPTER 6

DARKEST DANGER

 

 

John stuck his head in the bucket of water and washed, trying to rid himself of the stains and memory of the previous night. He started to recall the events…

          He remembered waiting for Agnes near the manor and hearing the buzz emanating from the square. It was a chilly night and thought he might climb the hill for a quick ale and warm himself by the fire, knowing that she was always late coming from the manor.

          He was only going to stay for an ale or two until his two companions convinced him to go to the rat baiting in the cellar. He remembered walking down the creeping, rotten wood stairs into a large stone-walled room which was full of smoke and the stench of dead rats and loud barking dogs whipped into a frenzy by their owners. There was the acidic smell of old urine and stale ale. Oil lamps lit the centre of the room, which was cordoned off with a square of wooden planks set almost chest high. The earthen floor was blood stained at the bottom of the pit, which was home to dog fights, cock fights, and tonight’s entertainment.

          Men entertained themselves yelling, and arguing their point, often spraying spittle, trying to get the slightest bit of knowledge about the contestants that may positively sway their wager. The dog owners rallied support for their dog above any other. Casting wagers against owners of other dogs, excitedly.       

          ‘That little terrier, I might wager on the rat, yelled one drunken guest.’

          All that heard laughed, with one elder who couldn’t quite contain himself, coughing out his ale while trying to laugh and breath at the same time. ‘

          Ayup, I’ seen the rats he catches them in the cemetery, some are bigger than a house cat’, Said another.

          The rat catcher made his way down the wooden stairs. His hessian bag relentlessly moving with squealing, panicked rats.

          He unloaded thirty rats out of the hessian bag into the pit. They scattered quickly around the pit as the crowd roared with excitement. Men filled the wooden bleachers which climbed up the stone walls. The dogs, terrier crosses all of them, barked with excitement, pulling on the rope held by their owners. Hearing the dogs, the rats cornered themselves, climbing over one another to get to the highest point on the wall to escape, only to be knocked lower by another bigger rat. Their six-inch tails trailed behind them, their yellow teeth nipping at the rat beside and long whiskers twitching with nervousness unused to being in the light.

          ‘Come on, Billy lets show them what you can do,’ said the owner stepping forward for his dog’s turn at the mayhem.

          He unroped the dog and picked him up by the scruff of the neck, holding him in mid-air on the inside of the pit. The crowd roared. The men screamed back and forth across the pit, making bets on how many rats Billy could dispense with in a minute.

          ‘He doesn’t look like much ta me, I’ll wager two shillings, no more ‘n fifteen rats!’ Yelled one patron eagerly.            

          ‘Yer, I’ll take your wager and say more ‘n fifteen!’  Said another.

          The dog seeing the rats, excitedly tried to struggle free from his owner’s grasp, but he couldn’t break his grip. The owner looked at the referee and waited for the signal. When the referee nodded, he dropped the dog. The timekeeper turned the minute glass as soon as the dog’s paws touched the dirt. Excitedly, Billy growled and looked at the rats, his senses alert and keen. He was highly stimulated by the herbs his owner had given him and ready to do what he had been trained to do. He hit the ground running, feverishly attacking the group of rats in the corner.

          The crowd roared, Hargreaves getting caught up in the excitement had placed his wager declaring twenty rats as his number. His companions secretly smiled at each other, knowing that no dog could reach such a milestone. The steward’s money was safe, they thought. Besides that was the least of their worries.

          The dog worked in exemplary fashion, a grip, a toss, and it was all over for the rat. Billy was very skillful and at one point bit into two rats at the same time, shaking them both in a frenzied fashion then releasing his grip and running at the corner to latch onto others. They scattered as he approached, but he was too quick and knew their habits, running close to the wall as tight as they could.

          The marshal, who tried to keep some order to proceedings, called out the number of rats killed, ‘One rat, two, three, four, five…’ Some lay motionless, others bloodied with their entrails following them, but still alive, tried to crawl away.

          ‘Seventeen... eighteen... nineteen… twenty... time.’ Said the marshal, who wrestled a dead rat from the dogs’ mouth and lifted Billy by the scruff of the neck, out and back to his owner. Billy wasn’t finished yet and tried to fight his way out of the marshal's grip to continue.       

          ‘Ayup that rat isn’t dead,’ said another man who had wagered on nineteen.

          The marshal stepped in, ‘Right, local rats, local rules. If t’ rat manages to get to the outside of the pit in a minute, then he is considered still alive, and the count will be nineteen.’ The timekeeper turned over the minute glass as the referee marked a large circle with a stick on the inside circumference of the pit.

          Excited, the crowd yelled at the rat, some wishing it ill health and good riddance and others wishing it a healthy recovery.

          ‘Ayup, it’s movin, cum on, get crackin,’ said one man.    

          The rat suffered from a lack of blood, and its two back legs were shattered. It rose up on its front paws, face smashed, and blood was oozing from its mouth and an eye socket that was missing an eye. It continued to move, and the crowd cheered as more wagers were placed on the result. The rat looked behind and tried to sniff its back legs, numbed by the crushed nerves. It pushed up on its front paws again and some of the crowd cheered. Others started to insult the owner of Billy who they said, did not do enough to kill the rat. The rat took one more step and then keeled over in exhaustion.

   ‘TWENTY!’ Yelled the referee. John looked up at his companions and was shocked, ‘I WON, TWENTY RATS!’ He laughed ecstatically, ‘I WON! I WON!’

          The two men looked at each other angrily and tried to come to terms with what had eventuated as they had given him odds.

          ‘Grand Billy, well done, lad.’ The owner said, wiping the blood and left-over entrails from his chin.

          He placed Billy on the floor and poured water from a bowl into his hand and continued to wash his face, being sure to allow Billy his fill to feed his thirst.

          ‘Twenty rats killed in a minute, who’d have thought,’ said one of John’s companions while giving him the steward's shillings.

          John held out his hand and smiled, then placed the coins in the leather purse which hung from his belt,

          ‘Come on rounds on me!’

          The steward would not be happy, knowing that they had lost his money. But that dog, how were they to know? It wasn’t until later that they heard the dog had a reputation in other parts of Keighley.

          ‘Ta, kind sirs, pleasure is mine,’ as John gestured for them to follow him up the stairs for a celebratory ale.

          The drinks were on him; he went upstairs with his new companions. They showed him much kindness and so did the barmaid ensuring their jacks were kept full. She knew the drill.

          He didn’t notice the steward on the far side of the tavern and the shrewd nod he gave to the strangers through the crowd when their eyes met his. One of them frowned with disappointment and shook his head slightly. The steward wasn’t amused.

 

           The following evening, sitting at home in Stanbury, the steward started to think about the events of the previous night. He was angry that his companions had lost his wager; he didn’t like common folk winning at the rat baiting that he secretly organised to coincide with each manor court. On a good night, he could win money from the locals, who had managed to scrounge for the payne, fines and dues. Without money for the payne, fines and dues they would have to pay more the next time, some shillings for the lord and some for him. He always stayed one step ahead, knowing that if the lord’s coffers were low and he lost his temper, he would have to pay it out of his own purse.

          It was quite a lucrative setup. He paid a shilling to the rat catcher, a shilling to the dog owner and a portion of the winnings to his recently acquired partners. That coupled with his skimming of the fines and dues paid, provided a lucrative income on top of the stipend which his lordship paid him to tend to manor business. That night, he thought, was supposed to be unique. He had arranged for a dog to come up from Bradford after seeing him in action down there a few weeks past. He had never seen a dog so ferocious, so cunning and quick. He lost some money on him in Bradford but expected to get it all back, and more, that evening.

          The evening was even better than expected, having charmed his way into a card game with a couple of out-of-town coney-catchers. He had watched them take coin from several locals before he approached the table. He felt contempt for any outsiders that tried to cash in. These two were obviously from out of the parish, likely doing their regular rounds through the local villages. It was apparent that they were good at it for the two of them still had both their ears. They allowed him to win the first three hands, one of them raising the bet each time then bowing out to let his friend lay down cards which were always just good enough to win the hand. They were clever enough to let him win a hand occasionally, to keep his interest, but slowly gained more and more of his purse. That was, until the watchman rang the bell for a count of eight.

CHAPTER 7

WAY OF A WOMAN

 

 

After giving Thomas and William their lunch, Margery started back home. She continued across the ploughed fields to Sun Street, 

past the broken drywall, up the hill she went where it turned into Marsh Lane. It was tough going in the heat of the day, the sun starting to get to its highest point. She finally reached the top of the hill and started down the other side. Down she went, past more cottages. She asked one of the women salting some fish, where the Hargreaves lived.

          She pointed, ‘Hargreaves cottage, across yonder field to Moorhouse Lane, just up the hill.’

          Margery walked across the field and down the hill; and noticed the smoke coming out the chimney. The chickens scattered and squawked as she approached.

          ‘AYEUP, ARE YOU THERE, MRS HARGREAVES?’ She said walking up to the door of the stone walled cottage.

          ‘I AM, ‘n who might you be? She asked, 'I haven’t seen thee in these parts before, but I’ve seen you at the market in Haworth.’

          ‘Aye, and I’ve seen you there... and thy lovely daughter.’

          ‘What brings you down the hill?’ Asked Mrs Hargreaves as she continued to push the plunger in and out of the butter churner.

          ‘This hat, I found it in the field in our ditch, thought it might be your husband’s.‘

          'Aye it’s his. You must be Mrs Rushworth, you tended ta John the night before last. You better come inside. Do ya' want a brew?’     

          ‘That would be fine,’ said Margery, ‘The walk has made me a bit parched.’

          ‘John won’t be home for ages, he’s ploughing a field for the lord’s grace,’ said Mrs Hargreaves as she poured more ale into Margery’s jack.        

          ‘Well, that’s just it, I didn’t come ta see John, I came ta see you,’ Margery said, smiling.

          Mrs Hargreaves laughed a deep belly laugh, leaning back, raising her head to the rafters, then back at Margery. ‘My goodness, here to see me, what in God’s name for?’

          Margery smiled cunningly, ‘Well, when your John were convalescing at our hearth, he mentioned your daughter Agnes who worked at the manor. Our Thomas needs a grand woman to come home to, and I was thinking…’          

          There’s no way on earth my husband will allow Agnes to marry outside the faith, ‘Our Agnes? Mmm, not sure if me husband will allow it.’

          Margery took another sip of ale. ‘I seen her at the market with thee on many occasion, seems like a grand lass.’

          ‘Aye she is, we’re proud of her and the woman she’s become. Why her though, there’s plenty of other lasses in the village.’

          ‘Aye, there is, but widows or spoiled the lot of 'em.

          You being new to the Parish, I thought it might make a good match.’

          I’ll have to speak to me husband when he gets back from the fields. Agnes’ wage from the manor comes in right handy, I will speak to my husband.’ I’ll not speak to him because I know what the answer will be.

          She dropped her head with the disappointment; however, the interest of a matchmaker was exciting.

          ‘Me son Thomas is a tenant at Hall Green, but a grand lad and bound fer better,’ claimed Margery proudly. 'Just needs a good woman to push 'im in the right direction.' Margery spoke convincingly, ‘Not many good lads around here, most like the drink and whores at the taverns. Besides, do you want thy daughter to be a spinster her whole life?’

          Worriedly Mrs Hargreaves paused before answering, ‘No course not, but this is all so sudden.’ Heavens above she's a pushy woman, she thought.     

          ‘She would have a grand life with my Thomas, ‘n God willing a baby or three.’ ‘Right you are then, let’s talk again at Saint Michael and All Angels on Sunday, after prayers.’ Stated Margery with the over confidence and pushiness that she was renowned for.

          ‘Yes let’s do that Mrs Rushworth. There’s no chance of that ‘cause we won’t be there!  Poor Agnes, the fist suitor that comes calling and I must turn them away. What is to become or our Agnes? There's no way her father will let her marry outside the true faith.

          Mrs Hargreaves thought back to the time when she and John first noticed each other in church. He was a handsome man, and his father was a freeman and owned land. They were very comfortable for a long while until it all started. Most had pledged their oath to Queen Bess, but John and his father refused to. They said their prayers in secret and held Communion under the cover of darkness; a Jesuit priest coming to their cottage in the middle of the night. They stopped going to church, and paid the penalty, losing much to the manor court because of shillings that they had to forfeit each week.

          The Hargreaves had been hoping for more religious tolerance when James came to the throne. Things got worse, and they were chastised in the village. A short time later they left in fear of retribution, disappeared, gave up everything they had except the ox and a few trinkets, which they sold.

          Labour was in short supply because of the ‘black death’, so it didn’t take long for John to get the lord’s favour and buy a small patch of land on the outskirts of Haworth. It wasn't enough to sustain them but John still had coin left over and his paid work for the lord kept them going.

          ‘I’ll not promise anything, but should John wish it, you can call again.’ Said Mrs Hargreaves. She'll soon lose interest when we don't show up at church. 

          It was getting late, and Margery realised that she still had to walk up the hill home, ‘Goodness me, the sun is getting low in the sky and I haven’t prepared the supper for me boys or got the cow in. Best I nip on quickly like.’         

          Mrs Hargreaves came out of deep thought, ‘I need to get a move on, my John will surely know somethin’s amiss if things aren’t orderly ‘n well when he gets home. Go on, love, be off with ya’ before we both have ta line up for the ducking stool.’

          Margery took the last swig of the ale and handed the jack back to Mrs Hargreaves. ‘Right, I will see thee Sunday then.’                 Margery left and quickened her pace to beat the night watchman’s bell.    

 

          John arrived home in the light of the moon. She heard him and felt ashamed of all that had gone on in his absence. He walked in the door, the hinges creaked, exhausted from the day’s labour in the lord’s field. He felt for his hat but realised that he had lost it. John walked to the bench silently, almost staggering from the ten-hour overexertion. He lifted the bucket and poured water into the large wooden bowl sticking his head in it for what seemed like an eternity. Only when he couldn’t hold his breath any longer did he lift his head and release the ache in his lungs. He gasped for air and splashed his face two more times, running his hands through his sweaty dark hair. He took off his wet shirt, exposing his wiry but muscular arms and chest and continued to wash under his arm pits.

          He removed his codpiece and his soiled hose, his wife picking them up in an instant and folding them ready for the next day.

          Mrs Hargreaves held a linen towel silently while he splashed water under his arms and between his legs, making sure he washed away the sweat. He dried them properly to keep away the chafe. His wife gave him a clean undershirt to put on. It dangled almost to his knees, but it was fresh with the smells of a springtime day and it pleased him. He sat on his stool near the hearth, smoked from his clay pipe and thought about the events of the day. He wasn’t the only one doing the lord’s bidding and at least he got payed. He enjoyed the comradery with the other men. There was Richard Bins, Anthony Pigshells and Robert Deane, all tenanted to the lord except for him. He enjoyed the banter; it wasn’t often that there was time for laughter during the day, especially at the lord’s pleasure.

          Shall I tell him, nooo best left for another time. Margery was silent, not knowing how to breach the subject with her husband. She stirred the pottage in the cauldron and brought him ale to help him clear the dust from his throat.

          ‘You are quiet wife, have you got something to say ta me?’ He said in a relaxed but curious tone. 

          ‘No husband, hold on, when you’ve had thy fill of ale then we'll chat,’ she said, trying not to give too much away about her earlier meeting with Margery Rushworth. 

          Mrs Hargreaves handed him the bowl. He devoured the contents and a second helping, gulping ale to wash it down. He paused and stilled himself.          

          ‘Tell us wife, does our chat have anything ta do with me hat sitting there on the table?’

John asked, mesmerised by the fire.

          Mrs Hargreaves realised that Margery had left the hat so she walked over and hung it on the nail near the door.

          ‘So, it seems you had the pleasure of a visit from Mrs Rushworth today,’ said John as he took a puff of his pipe. ‘And what did you discuss wife?’        

          ‘Nothing except the time a’ day husband. She brought yer hat back, that's orl.’         

          ‘Seems a long walk just ta talk about the time a’ day.’

          Mrs Hargreaves looked at John curiously, ‘We had a chat while I was churning the butter.’ His wife stood to stoke the fire and stir the pottage because she hadn’t eaten yet.

          She’s holding something back, I can feel it. John was fixated on her discussion with Margery and waited patiently for her to disclose more.

          ‘Oh husband, what conversations women have while churning butter, would you be interested in?’ She replied, wanting to keep women’s business to the women, knowing that now was not the time to complicate things.

          ‘Come now, don’t let the events of the day worry you and what of the ploughing?’ She asked, changing the subject while pouring him more ale.

          ‘One field is finished, I must go back tomorra’ with Richard, Anthony and Robert Deane, to finish t’other.’

          He sat back against the wall, exhausted, re-filling his clay pipe. He knew not to push too hard, for his wife’s secrets always made their way to his ears at some point, either by her mouth or by others. He was well known in the village and knew that if it were anything serious, she would confide in him sooner.

          Some things are best left unsaid, especially when it’s women’s business. Best kept for another day, he thought to himself.

          He took a puff of his pipe, watching the embers in the bowl redden, then he slowly blew out, watching the smoke mingle with the smoke from the fire and drift toward the rafters.

8. KAPITULUA

EMAKUME BATEN BIDEA

 

 

Margery ohitu zen ingelesez eta ez latinez entzuteko zerbitzuak. Ministroak esaten zuena uler zezakeen, eta ez zen Eskrituretan bakarrik. Bereziki gustatu zitzaizkion predikuak ohar eta albiste txikiekin, erregearen albisteak. Orain, kongregazioari Biblia irakurtzeko eskatu zioten, baina gehienak analfabetoak ziren, beraz, bikarioarengan konfiantza izan zuten Jainkoaren borondatearen berri emateko.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad5-cf58cde_136bad5-cf58d_5-cf58d_136bad5-cf58cde

Pulpitutik bikarioak ezkontzari buruzko Homilia egin zuen.

 

«Emakumea antzekorik ez duen izaki ahula da

gizon gisako gogoaren indarra eta irmotasuna. Hori dela eta, izan

zenbat eta lehenago kezkatu eta afektu ahuletarako joera handiagoa dute

eta gogoaren jarrerak gizakiak baino gehiago».

 

Margeriri gustatzen zitzaion San Migel eta Aingeru Guztietara etortzea. Eraikin aparta zela pentsatu zuen eta txikitan hona etorri nintzela gogoratu zuen dena latinez zegoenean eta Jaunartze Santu Katolikoa zenean. Hogeita hamar pauso besterik ez zeuden atetik aldarera; harrizko horma lodiek fresko samarra mantentzen zuten udako egun beroenetan. Hormak apaintzen zituzten eredu zirkular handiek biblia-eszena lausotuak, santuen apostoluak, aingeruak eta Kristo erakusten zituzten, guztiak gorriz, okre horiz margotuta. Kanoi-gangako sabaia lautadatik zerura igotzen zen, behean egurrezko bankuak. Kaperaren sarrera harrizko taila apainduz apainduta zegoen. Egurrezko gurutze handia hormako bao txiki batek koroatzen zuen, olio-lanparari eusten zion aldarearen gainean argi ahula ematen zuena.

          Margery heard the door vibrate haizearekin. Ingurura begiratu, pausatu, gero aurrealdera begira jarri zen, bikarioaren sermoi luzearen amaiera entzuten.

 

«Familiaren gizon ona edo nagusia zeinarengan dagoen pertsona da

guztiaren gobernu pribatu eta egokiari eusten dio

etxekoa: eta ez da horretara hauteskundez... baizik

Jainkoaren ordenamendua, naturaren ibilbidean ere finkatua».

 

          _cc781905-5cde-3194 -bb3b-136bad5cf58d_ Pausa egin zuen.

'—Etxeko emazte ona amore ematen duen pertsona da

laguntza eta laguntza gobernuan maisuari

familia. Zeren bera baita printzea eta agintari nagusia;

bera da bazkidea».

 

          She wondered why Mrs Hargreaves , Joan eta Agnes elizatik kanpo zeuden. Ez ziren kanpoan egoteko garaiak eta, ziur aski, bi txelinaren isunari aurre egingo zioten, pentsatu zuen.  

          The vicar finished his sermon_cc781905 -5cde-3194-bb3b-136bad5cf58d_ orduan bere kongregazioa eserita geratzeko eskatu zuen. Hainbat emazte eta alaba senarrari eta aitei mespretxuz begira geratu ziren, azkar altxatzen ziren irteera azkar bat egiteko. Gizonek arreta berezia jaso zuten elizako ordenaz arduratzen zen arduradunarengandik.

          The vicar repeated, ' Jende maiteak, mesedez, eserita egon zaitez, Londresetik berri dut, Parlamentuak katolizismoa legez kanpo uzten duen lege-proiektua onartu du. Apaiz jesuitak bildu eta espetxeratzen ari dira. Horiek babesten dituen edozeinek legearen pisu osoa sentituko du.

          The congregation were shocked, Santiago erregeak tolerantzia erlijiosoagoa hitzeman zuen bezala. Batzuk irrintzika hasi ziren, besteak geldirik eserita.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad5-cf581d_136bad5-cf58d_136bad5-cf58cde

          The vicar went on, «Jainkoak gordeko du erregea».     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad5-cf58cde_136bad5-cf58d_5-cf58d_136bad5-cf58cde

          'God save the King ! Jainkoak salba ezazu erregea!». Kongregazioak elkarrekin errepikatu zuen bikarioaren esanetara.

          They then recited the Lord's Otoitza.

 

          _cc781905-5cde-3194 -bb3b-136bad5cf58d_     _cc781905-5cde-bd5cf58d_   _cc781905-5cde-bd5cf58d_ _cc781905-5cde6-bad5cf58d_ _cc781905-5cde6-3cde-3cde-94-bd-3cde-3c9193

          _cc781905-5cde-3194 -bb3b-136bad5cf58d_           _cc781905 -5cde-3194-bb3b-136bad5cf58d_     Zure erreinua eginen da, etorri lurre bezala.

          _cc781905-5cde-3194 -bb3b-136bad5cf58d_           _cc781905 -5cde-3194-bb3b-136bad5cf58d_  Eman iezaguzu gaurko ogia; barkatu gure hutsak, guk bezala

          _cc781905-5cde-3194 -bb3b-136bad5cf58d_           _cc781905 -5cde-3194-bb3b-136bad5cf58d_     _cc71-3194-cf58d_ _cc7194-cf58d_35-136bad5cf58d_136bad5cf58d_136bad5cf58d_136bad5cf58d_ _cc71-3194-cf58d_35-136bad5cf58d_35-136bad5cf58d_35-136bad5cf58d_35-136bad5cf58d_ ez gaitzazu tentaziora eraman,

gaitzetik libratu guti».

 

          The congregation stood and started aulkietatik limatuz elizaren atzealdeko aterantz. Margery Hargreaves-en bila zebilen oraindik, haritz ate handitik igarotzean.

          She was followed by William eta Thomas, 'Zer dago gaizki ama, distraitua ikusten duzu?' Galdetu zuen Williamek aurpegian kezkatuta.

          'I'm fine semea, Jainkoari eskerrak emanez egunagatik,Igandea beti zen egun ona, pentsatu zuen,atseden bat ohiko lanetatik eta lanetatik.Tristura bat ere sentitu zuen herrian eta Keighley inguruetan bizi ziren katoliko errekusatuen gutxiengoagatik.

          'William, mother is sermoiaz beteta sentitzea besterik ez —esan zuen Thomasek irribarrez, eta datozen «pilota» eta aleaz pentsatuz.

          'William don't Erakutsi errespetu falta Jaunari eta salbatzaileari, gutxiago familiari kondena jaso nahi ez diozun —esan zuen Margeryk, atzera begiratuz eta mespretxuz zimurtuz—. Ikusiko dugu zein adimentsu zaren nire sekretu txikia, nire semea, agerian jartzen dudanean.

9. KAPITULUA

IKUSPEN URRATTUAK

 

 

Williamek Margery etxera eskoltatu zuen Thomas herriko beste gizonekin elkartu zen bitartean East'ardsen aurkako "baloi" prestatzeko. Pilota beti izan zen suzko kontua eta Thomasek sortzen zuen laguntasunaz gozatzen zuen. Oin zitekeen Haworth-eko gizon guztiek parte hartzea espero zen, eta jokoa ospatu eta eztabaidatuko zen ondoren asteetan.

          Two upright poles were placed Moorhouse Lanetik ekialdean dagoen paddockean eta Haworth Roadetik mendebaldera dagoen beste multzo batean, kilometro eta erdira. Bi gizon-taldeak hirurehun inguru ziren, baina inork ez zekien ziur.

          The game would start on Bridgehouse Beck-eko ekialdeko aldea, non baloia ukitu baten bila lehiatzen ari ziren gizonen tropelaren artean jaurtiko zen. Baloia, larruz loturiko ardi-maskuria, buruz burura bota zuten. Askok heldu zioten eta mendebalderantz salto egin zuen esku helduen itsasoan. Zapalketaren azpian desagertu zen, behean topaketa sutsu baten ondoren berriro azaleratzeko.

          One came up throwing the baloia mendebaldera, beste bat sudurra hautsita helduta. Baloiaren mugimendua esku askok geldiarazi zuten, gero berriro desagertu zen. Jendetza Bridgehouse Beck uretara mugitu zen, baina ertzean gelditu zen haritz handi batek. East'ards-eko jokalarietako bat beste aldeko zuhaitzera igo eta adar baten gainean jarri zen. Baloia gora bota zioten eta mendebaldeko bi igo ziren haren atzetik, baloia bere giltzapetik askatu nahian. Hirurak zuhaitzetik erori ziren behean zain zegoen jendetzaren gainera. Horietako bi berriro altxatu ziren jarraitzeko, baina erori zen hirugarrena ez zen mugitu. Jendetza, gorputz-itsaso mugikor eta harrapatzen haren gainean mugitzen zen, bereizi gabe ostikoka eta bultzaka, haien pisua edo kopurua kendu gabe.

          As the melee continued slowly mendebalderantz, lau gizon geratu ziren atzean, bat sorbalda dislokatua helduta. Bestea odoletan ari zen buruko ebaki baten ondorioz eta beste biak isil-isilik zeuden eta oraindik kizkurtuta posizio deseroso batean lur hezean.

          At the centre of the tropelak bi gizon borrokan aritu ziren baloiaren jabe izateko, beste hiruk tunikak harrapatu zituzten haiek urrundu nahian. Ekialdeko lauek bultzatu zuten, eta pixkanaka baloia gehiago mugitu zen tropelaren goiko aldean agertu zen arte. Inguruan zeuden guztiak jotzen saiatu ziren eta denbora batez ekialderantz mugitu zen. Gorputzen itsasoan hondoratu zen berriro ere, gizon batek eusten zuela bere zortzi lagunen aurrean bultzaka.

          Two West'ards men , zer egiten ari ziren ikusita, baloia eramaileen besoa harrapatzea lortu zuen baina tropela aurrera zihoala, besoa harrapatu eta atzerantz inklinatu zuen mugimenduaren kontrako erara. Besoa harrapatu zuenean garrasi ahalguztidun bat entzun zen. Mendebaldeko gizonek oraindik eutsi zioten "pop" eta ondoriozko garrasia entzun zuten arte, hezurra bere zulotik zetorren. Baloia erori eta sorbaldari eutsi zion, eta baloia linboan zintzilik geratu zen denbora batez ez talde batek ez baina gorputz ugariek lagunduta.

          That was until Thomas happened gainean. Burua makurtu eta baloia sehastu zuen. Batzuek ekialderantz tiratzen zuten bere bikotea, beste batzuk mendebalderantz. Tunika urratu zitzaion, baina baloiari eutsi zion. Ekialdeko batek bi gizonen gainetik jauzi egin zuen eta ileari heldu zion. Baloia erori eta ilea kendu zion gizonaren eskutik. Baloiak mendebaldeko norabidean mugitzen jarraitu zuen haran eta haranean zehar, harri lehorreko hormen gainetik, masusta-saharrunean zehar eta une batean, baratze batean zehar. Emazteak eta amak hilketa urdina oihukatu zuten txabola barrutik, kalera ateratzeko beldurrez.

          It wasn't until ilunabarrean baloia azkenik Moorhouse Lanetik ekialdean dagoen zutoinetatik maniobratu zenean eta East'ards-ek ospakizun pozekin ospatu zuten garaipena. Eskua eman zieten hurbilenei. Nekatuta eta zartatuta, etxerako bidea hartu zuten beren gogoko tabernan ospakizun ale bat hartzeko. Batzuk herren egin zuten, beste batzuek mozketa eta urradura txikiak izan zituzten eguneko jokaldian.

          Thomas made his way home , tunika urratua, urratua, ubelduta eta bere buruaren pena, eguna galdua zuten.

 

          Earlier, while Thomas was «pilota» jolastean, Williamek Margery etxera eraman zuen. Hurbildu zirenean, Margeryk txabola ondotik aldapan behera jarraitzen zuen. 'Nora zoaz ama, burua galdu al duzu?'      

          'William be silent, Negozioak behar ditut, orain etxea moztu eta sua piztu —esan zuen muinotik behera egiten zuen bitartean.

          _cc781905-5cde-3194 -bb3b-136bad5cf58d_ Behera joan zen, txabola gehiagoren ondotik, zelaian zehar eta han zegoen Hargreaves harrizko txabola. Tximiniatik kea ateratzen zen eta ganaduaren atea zabalik zegoen. Ez zegoen Johnen arrastorik zelaian, baina igandea zela gogoratu zuen Hargreaves andrea atetik igaro zela ohartu zenean.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad53-cf58d_953-cf58d_953-cf58d_95-5-cf58d

          She walked up to the txabola lotsati, harritu eta burutik uxatu nahi ez zuenez, "Ai, Hargreaves andrea hor al zaude?" Deitu zuen. Ez zegoen erantzunik.      

         'Mrs Hargreaves? Ni naiz, Margery Rushworth, faltan bota zaitut elizan. Uste nuen etorriko nintzela», oihukatu zuen burua atean sartzen zuen bitartean.          _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_

          Suddenly, Mrs Hargreaves just agertu zen, 'ZERGATIK EZ GAITUZU BAKAN UZTEN?' Oihu egin zuen haserre.

          Margery was shocked by the lehertu egin zuen: "Oh, asko sentitzen dut Hargreaves andrea, faltan botatzen zintudan elizan eta zerbait gaizki zegoen ala ez galdetu nuen".

          Disappointed, Margery turned away , "Sentitzen dut asaldatu izana, beraz, bidean joango naiz, egun on zuri Hargreaves andrea."

          As she turned and started soroan barrena itzultzean, irrintzi leun bat entzun zuen txabolatik zetorrela. Bueltatu eta atzera egin zuen, burua berriro sartu zuen ganaduaren atean. Begiak egokitzeko denbora emanez, Hargreaves andrea taburete batean eserita ikusi zuen, aurpegia esku artean negar-zotinka. Atxiloketa askatu eta sartu zen.

          Margery walked up to Mrs Hargreaves-ek eta eskua sorbaldan jarri zion: «Hor maskota, zerk kezkatzen zaitu egun eder honetan hain triste jartzeak? 'Senarrak'-k jipoitu zaitu? Av txahal bat galdu duzu. Otoi Jauna, esaidazu!».

          Looking up at Margery through malkoak, «Sentitzen dut zurekin zakar izateagatik, ez dakit zer egin», hautsi zuen berriro eskuetan negar negarrez.

          'There, there pet . Dena den, lagundu dezakegu». aldarrikatu zuen Margeryk tonu enpatiko leun batean.

          Mrs Hargreaves stopped sobbing and amantalarekin begiak garbitu zituen. Gero begiratu zuen eta azaldu zuen zergatik ez ziren elizan egon. «Rushworth andrea, oso pozik nengoen azkenekoz hitz egin genuenean, baina sekretu bat esan behar dizut, baina zin egin behar duzu ez duzula arimarik kontatuko. Katoliko erreserbatzaileak gara». Aurpegia eskuetan hartu eta negar-zotinka hasi zen berriro.

          'There, there pet .' Eskua Hargreaves andrearen sorbaldan jarriz, lasaitu egin zuen. «Ez dut zurekin edo zureekiko sentimendu txarrik, baina zoritxarrez, sentitzen dut gure familien arteko batasuna ezin dela aurrera egin. Ez dugu erregearen edo bere elizaren haserrea sufritzeko asmorik».

          Mrs Hargreaves sobbed again, «Mesedez, lagundu iezaguzu mesedez, beldur naiz nire alaba Agnesengatik».

          'Shuush now pet, malko gehiagorik ez, noski lagunduko dizut! Ez zaitez kezkatu orain. Gogoratu denok fededunak ginela garai batean. Jainko bat orain bestea, horixe da».

          Mrs Hargreaves could have never amestu zuen mairuetako emakume nekazari pobre batek bere familiaren etorkizunean hain eragin handia izango zuela.

          'Come now let me Ekar ezazu infusio bat,' Margery egurrezko upelera hurbildu eta isuri zuen, Hargreaves andreari larruzko jaka emanez. 

          'John is a stubborn bere aita baino lehenagoko gizona eta azken bi urteetan ingeles elizari leialtasun zina egiteari uko egin dio».

          She then recounted how difficult haien aurreko parrokian izan zen eta nola Johnek bere lurrak utzi zituen ezagutzen ez ziren lekuan utzi eta hartzeko. Kontatu zuen zein kontuz ibili ziren gaueko iluntasunean alde egiteko, familia eta lagunei agurrik egin gabe.

          Worriedly, Margery whispered, «Konformatu behar duzu edo, bestela, zigorrak eta bahiketak jaso, zure lurrak gal ditzakezu. Ez al duzu entzun Yorkeko magistratuaren berri, apaiz bat eta beste katoliko bat urkatu zituena haien sinesmen eta otoitz ezkutuengatik beste delitu batengatik?».

          Mrs Hargreaves gazed up at "Jakobe erregearen garaian legeak toleranteagoak izango zirela espero genuen, baina Parlamentua lehertzen saiatu zirenetik, legeak gure aurka ezarri dira. Hainbeste, ezen etengabeko beldurrez bizi garela geure Agnesekiko eta haren jauntxoak jakingo balu izango lituzkeen oihartzunez».

          'Mrs Hargreaves, at eliza bikarioak erregearen dekretu solemnearen berri eman zigun. Berrogei egun dituzu jainkozko zerbitzua entzuteko edo konbentzimendua arriskuan jartzeko eta zure lurra galtzeko edo okerrago. Elizara joan eta besteek bezala jainkozko elizkizuna entzuten baduzu, dena ondo dago —esan zuen Margeryk doinu jator batean.

          'That decision is not nirea, baina nire senarrarena —esan zuen Hargreaves andreak etsipenez begira.

          'You must tell him , konbentzi ezazu Agnesengatik, beregatik eta zuregatik. Hala ez bada, bake epailean erregistratu behar duzu eta ezin duzu joan. Igandeko elizkizun bakoitzean isuna jarriko dizute. Orduan... bila etorriko dira eta harrapatzen bazaitute, espetxeratuko zaituzte. Zure lurrak galduko dituzu eta nork daki zer gehiago».      

          Mrs Hargreaves broke down again irrintzika: «Nire laguna... azken parrokian... hil egin zuten, ez zuelako fedea utziko. Ez dakit zer egin».

          At that point, the atea ireki zen eta John sartu zen, bere emazteak konpainia zuela eta larrituta zegoela ikustean harrituta: 'Rushworth andrea, zerk eramaten zaitu alde hauetara?' -5cde-3194-bb3b-136bad5cf58d_   

          He bent over in pain eta intziri egin zuen: «Zer gertatzen da?». Marmar egin zuen haien sekretua agerian geratu zela suposatuz.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad5-cf58cde_136bad5-cf58d_5-cf58d_136bad5-cf58cde

          Moaning he held his forearm bularraren kontra minez keinuka.

          'Are you okay Mr Hargreaves? Zure buruari kalterik egin al diozu?». galdetu zuen Margeryk.

          Mrs Hargreaves, with puffy , begi gorriak, malkoak garbitu eta bere senarrari zaintzeko zutik jarri zen, 'Zer dago gaizki senarra?'          

          He was bent over, besoa lurrerantz zintzilik.           _cc781905-5cde-3194 -bb3b-136bad5cf58d_

          'Can I help you ?' galdetu zuen Margeryk, bikotearen lasaitasuna  zain.

          She had seen this before . Besoa sorbaldatik askatu balitz bezala ematen zuen. Haren alkandoraren bidez, kokote bat ikusi zuen, hezur bat bere besotik irteten zen.

          The two women helped him egurrezko inprimakira, non kontu handiz eseri zuten. Rushworth andreak arin eutsi zion besoari, 'Eutsi ezazu andrea'. Hargreaves andereari bularraren inguruan eusteko agindu zion.

          She then put her foot saihetsetan besapean eta tinko eutsita. Belauna zuzentzen hasi zen, eta poliki-poliki tira egin zuen. Hark intziri egin zuen, hark gehiago tiratu zuen, hark ozenago intziri egin zuen eta gero azken ahalegin batekin bere indar guztiekin tira egin zuen. They all heard a clunk.        _cc781905-5cde-3194-bb3b- 136bad5cf58d_     Hargreaves jaunak kopeta zimurturik aurpegia lasaitu batean bihurtu zen berehala; sorbaldari helduta geratu zen, minik ezak harrituta.

          Mr Hargreaves, receiving a Bere emaztearen ale-katilua, pilotan jokatzean tropela aurreratu zela azaldu zuen eta besoa bere atzetik borrokatu zuen. Orduan gertatu zen bere itxuragabetzea. Baloia nola jaitsi zuen azaldu zuen, baina berandu zen, kaltea eginda zegoen.

          'Mrs Rushworth, it bigarren aldia da hainbeste astetan nire laguntzara etortzen zarela eta ez dakit nola ordaintzen dizudan —esan zuen sorbalda igurtziz.

          Margery walked toward the door , Hargreaves andreari begiratu zion, utzi gabe, baina isilik bere senarrarekin eztabaidatu zutenaz eztabaidatzera animatuz. Haien begiak lotu eta bere emazteari begira jarri zen.Zertan ari dira bi hauek?galdetu zion bere buruari.

          'I best be going , utzi zuek bi zure lanetan, tarreur, orduan —esan zuen kiskatila altxatu eta ganaduaren atea atzean ixten zuen bitartean.Errekusatu katolikoak 'ey? Arrazoi nuen gau hartan! Sakatzen? Bide izugarria, eh! Etzanda egon gela baten lau ertzetara lotuta, gero eta harri astunagoak jartzen dizkizuten bitartean, damutu edo hil arte.

          'Husband, we must hitz egin, herrian arazoak sortzen ari dira. Berrogei egun ditugu jainkozko zerbitzua bisitatzeko edo, bestela, justiziaren ordaina arriskuan jartzeko. Guk lurra galduko dugu eta Agnesek jaurerriko eginkizunak galduko ditu. Senarrarengatik bukatuko dugu».

          'Not if we leave London Townrentzat —erantzun zuen Johnek, sorbalda igurtziz. «Berriro desager gintezke».

          'Lose all that we 'berriro lan egin duzu?' Emazteari zoritxarrez galdetu zion: «Zahartuegi nago landa-senarraren inguruan ibiltzeko. Gero, Londresen inguruko gaixotasuna dago. Zer esan Agnes gizajoa? Ez du horrelako bizitzarik merezi».    

          'Margaret! Badakizu nire pentsamenduak gaiari buruz! ORAIN EMAN NIRI BAKE EMAKUMEA!».

          He only called her Margaret haserre zegoenean. Hargreaves andreak bazekien ez zuela gehiegi bultzatu behar.

          She gazed at him sadly .Ezin dut ezer egin, amaitu dugu.

          Seeing her melancholy, he bazekien gauzak ondo egin behar zituela: «Emaztearekin lo egin dezagun, bihotza tristetuta dago eta burua nahasita dago», xuxurlatu zuen nekatuta, poliki-poliki zutik.

          He walked to his chair eta eseri zen, buztinezko pipa atera zuen sutegira begira zegoen bitartean. 

          She watched him gazing through sugarrak pentsamendu sakonean.

          Later that night she heard eta ohera igotzen sentitu zuen, ohi baino askoz beranduago, lastozko koltxoiaren burrunbiloarekin. Lo ez zegoela esan zezakeen. Ez zen mugitu, baina bazekien begiak zabalik zituela iluntasunari begira.

          It was a long night , eta berak ere ez zuen lo askorik egin; beste enbor bat jarri zuen sutan gela berotzeko. Agnesi begiratu zion; bere ile ilun luzeak distira egiten zuen suaren distiragatik. Bere masailak arrosa kolorekoak ziren eta bere espresioa aingeruzkoa.

          Margaret thought about when her gurasoek Johnekin ezkondu zuten. Ezkontza baino aste batzuk baino ez ziren ezagutu, eta orain 25 urte geroago. Bietako batek ere ez zuen esango ezkontzako zoriontasuna zenik, baina gizon ona zen eta okerragoak ziren istorioak entzun zituen.

          Agnes stirred as the fire gero eta distiratsuagoa zen. Laster esnatu beharko zen janzteko eta jauregira joateko oilarrak jo baino lehen. Han geratu zitekeen beste zerbitzariekin baina ahal zuenean bere amari laguntzen etxean geratzea aukeratu zuen.

Agnes aski goiz hasten zen beti jaunaren porridge sutan egoten zen hiru hankako eltze azpian sua zaintzen; eta oilasko-kolpeko arrautzak bildu zituen sukaldaria baino lehen eta beste hirurak beren morroiaren egoitzatik goian iritsi ziren.

          Agnes and the other kitchen neskameek beldurra zuten sukaldariaren zigorra ez ezik, bazter batean gordetzen zuen urki azoteari ere, apaltasunaren eta lan gogorraren beharraren etengabeko oroigarri gisa. Pixka bat behar izan zuen sukaldearen eraginkortasunera ohitzeko, baina orain saltsak sutan egosten, txurrean erretzen eta tresna nahikoa eta lapiko garbiak zeudela ziurtatzen aditua zen.

          John dressed and moved toward bere burua berotzeko sutegia. Sorbalda mindu zitzaion, baina goldea egiteko zegoen.

          'Did you sleep well senarra?». Galdetu zion emazteak olo-ontzi bat ematen zion bitartean.

          'I think you know galdera horren erantzuna, emaztea», gogoratu zuen aurreko arratsaldeko eztabaida.

          Well, I may as ondo esan zion. «Badago beste gauza bat zure senarrarekin eztabaidatu behar dudana. Rushworth andreak batasun bati buruz hitz egin du, bere seme Thomas eta gure Agnes. Errudun sentitu zen lehenago ez aipatzeaz eta   etorriko zen haserrezko erretorikarako prestatu zen.

          John paused, but the Hargreaves andreak espero zituen hitz zorrotzak ez ziren gertatu.

          He took a deep breath eta haserretu zuen: «Emaztea, nire Jainkoa galduko dut eta orain gure alaba?» xuxurlatu zuen triste.

         Mrs Hargreaves whispered to keep the Gertu lotan zegoen Agnes-en albistea, 'Beraz, erabaki duzu orduan?'

         'Best to do so Justizien zorroa arriskatu baino, ezin ditugu etengabe ezkutatu gure pentsamenduak eta sentimenduak, Agnesengatik. Bere bidea egin nahi izango du laster munduan eta ez genioke bidaia hau behar baino zailagoa egin behar».

          'They seem like a familia ona; hobe duzu Rushworth andrearekin berriro emaztearekin biltzea. Bada garaia Agnes emakume bihurtzeko. igandea». Esan zuen, gero bat-batean amaitu zuen azken koilarakada oloa, azken ale tragoa eta atetik irten zen iluntasunera.

          Agnes had heard all this han etzanda lo dagoen itxurak eginez. Besaurreen gainean altxatu zen begirada harrigarri batekin.  

          'Mother,' she xuxurlatu zuen. 'Zergatik ez didazu esan?'

          She sat up, her ilea aurpegiaren alboan jauzika. Bere aita joan zela konturatuta, bazekien ez zegoela xuxurlatzeko arrazoirik.

          'This is business for zure aita, ez zure alabarentzat —esan zuen amak gogorki Johnen katilua eta kopa sukaldeko garbigailura eramaten zituen bitartean.

          'I don't ezkondu nahi; Hemen egon nahi dut zurekin —esan zuen lihozko bata buruan jartzen zuen bitartean, eta jarraian mahukarik gabeko kirtletik. Besoak eta goiko gorputz-enborra estaltzen zituen zatitxoa jantzi zuen, ilea atzera lotu eta konpartsa estutu zuen wimple batekin amaitu zuen.

          Agnes was a pure country edertasuna, begi berde eta ziur handiak zituen, bekain ilun, lodi, masail altu eta betile luzez koroatuta. Sudurra zuzena zuen botoi-punta polit batekin aingeru itxura ematen zion, bere ezpainak gorri eta potoloak berez, eta bere irribarreak berarekin hitz egiten zionaren bihotzak berotzen zituen. Bere aurpegia ile ilunen muturtxoek inguratuta zegoen, bere iletik ihesi. Larruazala zurbil zegoen jaurerriko sukaldean hainbeste ordu lan egiteagatik, baina aire abenturazale, irtete eta gogotsu bat zegoen bere inguruan.

          'Mother, do I ez duzu zer esanik gai horretan? Irabazten nauen basatia bada?». Galdetu zuen kezkagarri: "Edo are okerrago den aulkira bidaltzen nau lihozko alkandora bat bezala murgiltzera".

          'No, you don ez daukat zer esanik. Erabakia zure aitarena da —esan zuen sentimendu jakintsu batekin—.

          'Best you tend to etxeko joan-etorriak arretaz neska». Esan zuen irribarrez, jakinik gaiaren inguruan hurbildutako jendearen kontu guztien arabera, Thomas gustukoa eta errespetua zela.

          'Mother, who is berak?

          'Thomas Rushworth of Hall Green, Lord Birkhead-en maizterra.

          'Tenant to Lord Birkhead , ama, baserritarra da eta ez fedekoa! Aitak ez du onartuko!».

          ' Yes well, at egungo eskaleak ezin dira hautatzaileak izan».

          'MOTHER I WON' EGIN EZ!'

          ' Lower your voice Agnes , zure aitak eskatzen dizuna egingo duzu eta kitto. Familia ezagutzen du eta herrian berataz galdetu diot. Familia ondo errespetatzen da. Zortea baduzu, zure aita bezalako gizon eder bat izango duzu eta gazte indartsu asko izango dituzu soroak ereiten eta uzta biltzen laguntzeko. Hala ez bada, teilatua izango duzu buruan eta janaria sabelean gu joan ondoren».   

     

          Further up the hill, Margery erdi goldatutako zelaian barrena ibili zen. Williamek egurra mozten ikusi zuen urrunean. Agnesen gaiari Tomasekin nola heldu galdetzen zion. Margeryk entzun zuen ume atsegina zela, baina harentzat zela hausnartu zuen. Herriko emakumeen bi heren desegokiak edo alargunak ziren, baina Agnes gaztea, osasuntsua eta hondatuta zegoen. Errekusante katolikoak zirela kontua zen, baina hori ez zen Agnesen errua eta gainera aske jabeak ziren. Hobe da ezer kontatu aurretik itxarotea, pentsatu zuen.

          When Thomas got back, Margery pazientziarik gabe itxaroten ari zen: «Ene jauna Thomas, non egon zara? Kezkatuta egon naiz gaixorik —esan zuen Margeryk—.          _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_

          William piped in, ' Ama pilotan jolasten ibili da eta galdu egin dute, beraz, makurtuta dago, ahaha».

          'QUIET WILLIAM.' Oihu egin zuen Thomasek tonu haserre eta atsekabe batez.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad53-cf58d_953-cf58d_953-cf58d_95-5-cf58d

          'And look at thy tunika erauzi, kendu berehala  «Eta konponduko dut goizerako», Margeryk apalean zeukan konponketa-kutxa hartu zuen.     

 

          Sunday came around quickly both Thomas, William eta Margery goiz esnatu ziren San Migeleko kanpaiarekin, igandean ondoen jantzita, kilometro erdia egin zuten elizara. Goiz zoragarria zen eta uda bere egunik onena margotzen ari zen urdinez eta berdez.

          They strolled into the chapel eta haritz ate handitik barrena, korridorearen erdialdean banku bat hartuz. Margeryk Hargreaves ingurura begiratu zuen, baina ez ziren berriro.Ene Jainkoa, ez al dute nire aholkuari kasu egiten? IEz zen denbora asko pasako arduradunek euren absentzien oharra egin arte, jaurerriko epaitegiaren erroldaren arabera asistentzia egiaztatu ondoren.

          The vicar, newly appointed elizako kontseiluak, Keighley-ko jendeari Kristoren Ebanjelioaren egiazko doktrinan predikatzeko eta irakasteko agindua izan zuen. Hala ere, prestatu gabe zegoen eta teologikoki analfabetoa zen; bere grazia salbatzailea Haworth-eko jendeak ez zekiela hori eta harengandik begiratu zuen elizaren bide berrietan gidatzeko.

          The parishioners were responding well eta otoitzaren lerro bakoitza errepikatuz, bikarioaren ondoren. Atea berriro ireki zenean; John, Hargreaves andrea eta Agnes sartu ziren. Elizako guztiek buelta eman zioten eta ondoan zegoen pertsonari xuxurlatu zioten.

          Margery turned, smiled and itzuli egin zen, eskerrak konbentzitu zuelako.

          Thomas recognised John, his begirada labur-labur gelditu zen emakume gazteari begira. Hori izan behar zuen bere alaba Agnes, igandeko elizkizunetan ezezaguna zela uste zuen.

          With a stubborn but apologetic begiratu aurpegira, Johnek txapela kendu eta bere familia elizaren atzealdeko ilaretako batera zuzendu zuen. Margery, William eta Thomas aulkian eserita ikusi zituen haietatik ilara batzuetara.

          The vicar recited from the Otoitz Komunaren Liburua,

 

«Jainko ahalguztiduna, gure Aita zerukoa, bakartiak familietan ezartzen dituena: Zure etengabeko ardurari gomendatzen dizkiogu zure herriak bizi dituen etxeak. Urruti hetarik, othoizten dizugu, samintasun sustrai oro, gloria hutsalaren nahia eta biziaren harrotasuna. Bete itzazu fedez, birtutez, ezagutzaz, tenplez, pazientziaz, jainkotasunez. Etengabeko kariñoz elkartu, ezkontza santuan haragi bat egin dutenak. Bihurtu gurasoen biotzak umeengana, eta umeen biotzak gurasoengana; eta, beraz, piztu karidade gartsua gu guztion artean, geiago batak besteari adeitsu izan gaitezen; Jesukristo gure Jaunaren bitartez. Amen.

 

Kongregazioak 'Amen' errepikatu zuen.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad5-cf58cde_136bad5-cf58d_5-cf58d_136bad5-cf58cde

    _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad53-cf58d_953-cf58d_953-cf58d_95-5-cf58d  John zutitu zen, "Barkamena eskatzen dizut, bikarioa".         

          'Yes, my son , zer da hori?'     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad53-cf58d_953-cf58d_953-cf58d_95-5-cf58d

          'I have something to say…'         

          The congregation turned and looked Johnengandik hurbilen dagoen pertsonari hunkituta xuxurlatu zion.

          The vicar hearing this raised haren ahotsa: «Mesedez, mesedez, hau da Jaunaren etxea, mesedez erakutsi pazientzia eta erruki familia honi».

          He had spoken to John aurretik eta eskatzen zitzaiona azaldu zion. Joanek, irakurri edo idatzi ezinik, bikarioaren ondoko hitzak errezitatuz esan nahi zena landu zuen. Elizaren kanpoaldeko banku batean eseri eta entrenatzen aritu ziren, Johnek hitzez hitz errezitatu ahal izan zuen arte.

          The vicar knew what was gertatuko da. Jendetza isildu zuen: «Haworth-eko jendea, mesedez, isilik egon, gizon hau hitz egiten entzun ahal izateko. MESEDEZ, MESEDEZ, isilik egon mesedez».

          This was the cue for bi zaindariek, elizako kontseiluko kideak zutik eta jendetza isiltzeko pasabidetik zihoazen bitartean. Kongregazioa isilik geratu zen itxaropenarekin.

          John still standing, was bere emazteak eta Agnesek lotsatuta, bikariorantz begiratu zuen gelan beste inor ez zegoela irudituz. Agnesek begi guztiak sentitu zituen harengan eta, labur-labur, gora begiratu zuen Thomasek laguntza keinu batez begiratzen ziola ikusi zuen; Behera begiratu zuen berriro azkar, haien begiak elkartzea nahi gabe.

          'I, Johnathon Hargreaves ...' John gelditu zen eta bikarioari begiratu zion eta irribarre egin zion jarraitzeko animo keinu batez.

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_'Aitortu eta aitortu apalki, Jainkoa larriki ofenditu dudala bere maiestatearen gobernu eta aginte jainkotiar eta zilegiak gaitzestean, elizatik kanpo egonez eta jainkozko zerbitzua entzutetik, erreinu honetako Jainkozko lege eta estatutuen aurka...' John berriro gelditu zen.

          The vicar mouthed the words horrek gogoratzen lagundu zion.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad53-cf58d_953-cf58d_953-cf58d_95-5-cf58d

          'I am heartily sorry izan ere, eta aitortzen eta deklaratzen dut nire kontzientzian, Erromako apezpikuak edo egoitzak ez duela, eta ez lukeela izan behar, bere Maiestatearen gaineko inolako botererik edo aginpiderik, edo bere Maiestatearen erresuma edo domeinuren batean, eta agintzen eta protesta egiten dut. , inongo disimulurik gabe, edo edozein kolore edo dispensazio-biderik gabe, aurrerantzean noizean behin bere maiestatearen lege eta estatutuak bete eta beteko ditudala, elizara konpontzen eta jainkozko zerbitzua entzutean, eta mantentzeko ahalegin handiena egingo dudala. eta berdin defendatu». John, Agnes eta Hargreaves andreak eserlekua hartu zuten, lotsati eta ere lasaituta.

          The church was silent, «Eskerrik asko Hargreaves jauna», esan zuen bikarioak, «astero zure konpainiaren zain egongo gara elizkizunerako, orain otoitz egin dezagun.

 

'O Jainko gure Erregea, zure Seme Jesu-Kristoren asteko lenengo egunean biztutzean, bekatua konkistatu, eriotza igesi, eta betiko biziaren itxaropena eman diguzu: Berresku itzazu gure egun guztiak garaipen huntan; barkatu gure bekatuak, erbesteratu gure beldurrak, egin gaitzazu ausarta zu laudatzera eta zure borondatea egitera; eta altza gaitzazu azken Egun handian zure erreinuaren betetzearen zain egoteko; Jesukristo gure Jauna beraren bitartez. Amen.

 

          The congregation repeated 'Amen .' John   Hargreaves-ek egin zuen bezala. Barkatu aita, pentsatu zuen bere artean.

          The vicar waited for the kongregazioa finkatzeko, "Pena handiz jakinarazten dizut "Izurrite Beltzak" berriro ere bere sarea zabaldu duela Londres eta Yorken. Jaunak prestatutako zigorra, ezbairik gabe haren kontra bekatu egin duen herria kontsumitzeagatik. Haworth-eko jende maitea erne egon zaitez eta jakinarazi edozein gaixotasunen arduradunari eta gaueko bidaiariek gaueko zaindariari. Garrantzitsuena damutu, otoitz egin eta eskatu gure Jauna eta Salbatzailea zure bekatuetatik barka dezala. Jainkoak bedeinka zaitzala denak».

          The two wardens walked down korridoreak, haritzezko ate handia ireki zuen bikarioa kanpoan kongregazioaren zain egoteko garaiz.

          The Hargreaves were the first alde egitea, denborarik galdu gabe, eliztarren lotsa eta gaitzespena gorde; azkar ibili ziren plaza zeharkatu eta Eguzki kalerako bidea hartu zuten maldan behera ibiltzeko. Hargreaves andreak, ordea, bere denbora hartu zuen nahastuz, burua behera, pentsamenduetan barrena.

14. KAPITULUA

ZILARREKO ARIMAK

 

 

John eta Thomas isilik ibili ziren zelaietan zehar, Moorhouse Lanetik Manor Laneraino Sun Streetera. Arratsalde ederra, belaunerainoko garia distira eta dantza egiten zuen haizearekin, eta esmeralda berdeko zelaiek distira, eguzkiak bere bidaia jarraitu zuen beherantz.

          'Have theur still got lehengo egunean errepidean aurkitu zenuen oihala?». galdetu zuen Johnek jakin-mina.         

          'Yea still got it , badaezpada.' 

          'I've been pentsatuz gero, hobe dugu begiratzea —esan zuen Johnek—.         

          They walked across the dark plaza eta Kings Armetan sartu zen. Copyholders, freeman, eta kexak helarazi nahi zituztenez beteta zegoen. Thomasek diputatua eta bere bikotea tabernan zutik ikusi zituen etxeko nagusiarekin hizketan. Babesleek sotorako eskaileretatik jaisten jarraitu zuten eta Johnek, Thomasi keinu eginez, atzetik joan zen.

          Ale in hand, they egurrezko eskailera ustel eta herskarietatik jaitsi harrizko hormetako gela txikira. Oroitzapen txarrak ekarri zizkion Johni, burua ukituz arratoiaren beitara joan zen azken aldiko orbaina sentitzeko.

          Thomas thought to himself only Sentimentalismorik arruntena duten bertako biztanleen artean baxuenak halako leku batera joaten ziren, «Zure kirolak bezerorik onena erakartzen du», xuxurlatu zuen.

          They both scanned the spectators , jendetza ozen eta haserre, keinuka eta gertatzen ari zena seinalatuz. Orduan, Johnek aurrekoan adiskide egin ziren bi gizonez ohartu ziren. Batek ikusi zuen eta baietz egin zuen.

          He turned to whisper to Tomas. — Bada azken aldian hemen egon den tipo hori. Galdetzen dut, ez bertakoak eta arazoak hasi zirenetik zintzilik egon naiz.

          The Steward returned to Stanbury egunean Billyren jabearekin hitz egiteko. Bere bikotekideei helarazi zien Billyren ahaleginak ez zirela hain garrantzitsuak izango gau honetan, jabeak ez baitzituen belar lehorrak jarri janarian. Jabeak hamasei edo hamazazpi arratoi esan zizkion, ez gehiago. 

          John made way to a lekua harrizko hormara igotzen ziren harmailetan. Thomas atzetik joan zen, zaindarietako bat bere ondotik pasatzen ikusi zuen lokatzez bustitako gelaren izkinaraino, lasaitzeko. Gernu-itzal bat utzi zuen horman, eta gero itzuli zen, zuloaren ertzean bere tokia bultzatuz.

          Soon after, the rat harrapatzailea agertu zen mugitzen ari den artiluzko poltsa batekin. Arratoi garrasiak putzura bota zituen eta jendea animatu zen. Berriz ere, Billy terrier txapelduna iritsi zen. Jendea animatu zen berriro.          _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_

          John and Thomas were more zulotik kanpo gertatzen ari zenaz interesatuta. Patroiek Billy negozioez arduratzeko oihuka esaten zietela ikusi zuten.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad53-cf58d_953-cf58d_953-cf58d_95-5-cf58d

          The marshall counted 'Ten … hamaika… hamabi… «Johnek bi gizonak ikusteko begiratu zuen, geldi-geldi zeuden, begira besterik ez.Ez dago ezer ondo bi horiek,pentsatu zuen bere artean. Ezagutu zuten azkeneko aldia gogoratzen saiatu zen, baina lausoegia zen.Gogoratu zuen azken gauza txelinak irabaztea izan zen, gero ospakizunak, eta gero ezer ez. Haiek ziren, haiek baina nola frogatzen dut?

          'Fifteen… sixteen… hamazazpi. Gelditu!». —oihu egin zuen Mariskalak Billyren barail dardaretatik azken arratoia hartuta, sabela irekita, hesteak agerian eta odolez beteta.

          Some of the patrons, hildako arratoien kopuruagatik haserre eta nahastuta, jabeari eta txakurrari hitzez tratu txarrak eman zizkion. 

          John noticed the two men besteen irabaziak onartuz, pozik aurpegian.

          John leant over towards Thomas , «Azken aldian hemen izan ziren bi gizon horiek. Haiengandik irabazi nuen txanpona», esan zuen.

          Thomas gazed at them, «Ohikoak dirudite, «Jaurerrikoak gogoratzen ditut», esan zuen. «Arduradunarekin negozioa zuten».          'The steward?'   galdetu zuen Johnek jakin-mina.

          'Yer then the steward William eta I etorri ziren eta belarri bat eman zigun —erantzun zuen Tomasek. «Jakina zen zerbait ezkutatzen saiatzen ari zela».          

          Looking back at the two gizonak, "Bi horiek ez dago ondo". adierazi zuen Johnek.

          Thomas tried to remember back , 'Gau hartan hemen egon nintzenean, zure inguruan zintzilikatzen ziren txoriak bezala lehen aletzean'.

          John noticed some of the gizonak eskaileretan gora. «Tira, goazen, laster hasiko da auzitegia».

          _cc781905-5cde-3194 -bb3b-136bad5cf58d_ 'HEMEN ZEE, HEMEN ZAI HAWORTH MANORIAL EPAITEA ORAIN BILKUNTZAN DA.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad5-cf58cde_136bad5-cf58d_5-cf58d_136bad5-cf58cde

          _cc781905-5cde-3194 -bb3b-136bad5cf58d_'Gau honetan negozioak dituzten guztiak hurbildu zaitezte eta aitortu zaituzte!' oihu egin zuen arduradunak.

          The men that were downstairs itzuli zen, gela betetzen hasi zen, eta arduraduna agertu zen eta mahaiaren amaieran eseri zen. Isunak ordaintzen zituztenen izenak jakinarazi zituen; idazkariak bere txanpona hartu zuen, oilasko edo arkume bakoitia, eta ohar bat egin zuen bere liburuan.

          The steward also warned the Moorhouse Lane-n ustekabeko herritarrei lapurtu zizkieten oinetakoei buruz eta iluntzean alde egiteko.

          'I heard they threatened Margery Rushworth zaharrak ezpataz «eta William gazteari eraso zion», oihukatu zuen zaindarietako batek.     Beste batek oihukatu zuen: "Harrapa itzazu eta jarri itzazu arrakalean".

          'Hang the bastards, ' esan zuen beste batek. 

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_'BURUEKIN APARAT", oihukatu zuen beste batek.

          'NO, beheadin' azkarregia da, marraztu eta zatikatu —esan zuen beste batek gelaren atzealdetik—.

          They were a riley old mordoa, baina beraiena zaintzen zuten eta gaizki egiten zuten kanpokoek ordainduko zuten. Hau zen bidea, izan zen eta belaunaldiz belaunaldi izango zen modua.

          The steward rose and lifted bere eskuak gela baretzeko, gela isildu egin zen, «HAWORTH-KO HERRI HANDIA, dena egiten ari da izurrite horiek aurkitzeko eta gauak arriskutik kentzeko. Jaunak agindu dit planak jartzeko, eta harrapatu eta zigortuko dituzte.

          John and Thomas slowly peered elkarrengan; susmagarriak ziren arduradunarekin.

          Is there any more business ? Hala bada, esan zure zatia orain edo eutsi beti mingainari —isilik geratu zen gelara begiratu zuen—.

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_Jaurlaritzak jarraitu zuen: "Eta auzitegi honi eta jaurerri honetako jaunari zor dioten leialtasuna edo beste auzi eta zerbitzu batzuk egitean huts egin duen pertsona oro aurkezten eta onartzen dugu, hau da, jaun guztiek behar dute. ordaindu bost txelingen batuketa eta beste pertsona bakoitzak bi txelingen batuketa bakoitzak eta jarraitu ordainketa eta zigor guztiak hemen aurreikusteko».          _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_

          Men lined up in front idazkariarena zor zutena ordaintzeko. Txanpona galdu zuen txakurrarekiko eztabaidara, birao eta mespretxura itzuli zen edo irabazi zutenen alaitasuna eta ospakizuna.

          The Steward ambled over and karta-mahaian eseri zen Thomas jaurerritik ohartu ziren bi gizonekin.         

          They dealt him in, 'Zenbat?' galdetu zuen arduradunak.           _cc781905-5cde-3194 -bb3b-136bad5cf58d_    _cc781905-5cde-31905-5cde-31905-5cde-31946

          'Seventeen,' one erantzun zuen ezezagunek.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad53-cf58d_953-cf58d_953-cf58d_95-5-cf58d

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_'Dena apustu egin al duzu?' —galdetu zuen arduradunak beste txartel bat hartuz. Bere beste lagunak larruzko poltsa bat hustu zuen mahaiaren erdian apustu bat egingo balu bezala.

          The steward placed his ridiculously mahaian ahoz behera zegoen esku pobrea eta lau txelinak gain txanpon guztiak jaso zituen.

          The steward stood, ' Jaun atsegina izan da,' buelta eman eta aterantz abiatu zen.

          'Come Thomas,'   esan zuen Johnek aulkitik altxatu eta karta-mahaiko bi gizonengana hurbildu zenean.

          'John, what are ari zara? Etxetik atera behar dut —esan zuen Thomasek, gogoz kontra—.

          'Let's see if we zure dotea handitu dezake —esan zuen Johnek Thomasi eskuan zituen txelinak erakustera bueltatuz.

          Thomas rolled his eyes and John mahaira hurbiltzen ikusi zuen, pausatu eta aulki hutsean eseri bi ezezagunekin. 'Bai gora, axola al zaizu zurekin batzen banaiz?'      

          'Of course not, zure txanpona beste edonor bezain handia da —esan zuen ezezagunak, iraganeko elkarrekintzak gogoratuz.         

          The other smiled, ' Jainkoaren arabera, egoera bat zinen ikusi zintugun azken aldian, Eguzki kalean zehar ibili ginen zurekin eta gero zeure esku utzi zintuzten».         

          'Mmmm, I was Gau hartaz galdetuko dizut, lausoa da niretzat».

          Thomas stood afar, took beste ale bat eta begira. Johnen txelinak zenbat iraungo ote zuen galdetzen zuen, bere aurpegiko liskarraz ohartu eta gutxira ondoren  the  lehen eskutik. Tomasek altxatuko zela espero zuen bidean joan zitezen, baina tabernako neskameari ale gehiago agindu zion eta jarraitu zuen. Thomas interesa galtzen hasi zen eta keinua kentzen hasi zen, txabolara itzuli nahi zuen, baina jasan zuen. Thomasek begiak ireki zituen hurrengoan, John ikusi zuen txanpona mahaiaren erditik ateratzen. Bere aurkariak eskuaren emaitzarekin pozik ez zirela esan zezakeen.

          While he dealt, he ohartu zen, txundituta eta apur bat hunkituta ere, malko txiki bat ez handia eta gehienetan alkandoraren zirrinduak ezkutatua baina malko bat, besaurrearen azala nabaria zuela. Johnek salto egin eta garrasi egin nahi zuen, diputatuaren bila ibili zen, baina gehienak aspaldi joan ziren, zer egin pentsatu zuen bere baitan. Ez zuen bere buruari arreta jarri beharrik, orduan hormaren kontra makurtuta gerriko handi batekin bildutako ezpatak nabaritu zituen. Hemendik alde egin behar dut.

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_Johnek eskua altxatu zuen beste gizonetako bat kartak banatzen hasi zen bitartean, 'Jaunak, berandu da' eta goiz hasiko da. Hau izango da nire azken eskua», esan zuen Johnek, Tomasen nondik norakoak bilatzen ari zela.

          'You have won a Gure txanpon asko berriro ere, ez al diguzu utziko zati bat itzultzen? galdetu zuen gizonetako batek etsita.

          John looked pleased with himself , "Beste batean, etxetik joan behar naiz", esan zuen irabaziak bere txanoan sartu eta irteteko zutik zegoen bitartean.

          He turned and walked toward atea, Thomasi sorbaldan astindu bat emanez irteeran.

          Thomas woke, stunned by bat-bateko esnatzea. Ingurura begiratu zuen eta John aterantz zihoala ikusi zuen eta azkar jarraitu zuen. Atetik igaro ziren, bidean zegoen gaueko zaindariaren ondotik pasatuz. John ohi baino erritmo azkarrago zihoan.

          Thomas quickened his pace and saiatu zen harrapatzen, 'Zer gertatzen da John, zergatik zaude hainbeste presa?'

          'It was them; Alkandoraren malkoa ikusi nuen. Haiek izan ziren gau hartan nirekin etxera ibili zirenak».

          'Joseph and Mary, zer egingo dugu?' 

          'Nowt, don' ez esan arima bati, bertan lo egingo dugu eta goizean kudeatzeko modurik onena asmatuko dugu' 

          By the time Thomas got txabolara, Margery eta William oso lo zeuden. Margeryren sudur-hodiak dardara entzuten zituen eta William lotan hitz egiten ari zen.

          He undressed, leaving his barruko kamiseta jantzi eta lastoz betetako koltxoi gainera igo zen, artilezko manta bere gain hartuz. 

          The fire was still burning eta distira bat bota zuen gelaren gainean. Thomasek ez zuen asko lo egingo gau hartan arratsalde hartan gertatutakoari buruz pentsatzen. Bere kotxean material zatia bilatu zuen, oraindik han zegoela ziurtatuz. Atzametan bihurrituz eutsi zion berriro jarri baino lehen, orduan Agnesek lehenago eman zion harria jaso zuen eta irribarre egin zuen haien txantxak gogoratuz.

          John walked back and entered txabola lasai Agnes eta bere emaztea ez esnatzeko. Pipa ateraz, bete eta suko adar batekin piztu zuen. Pentsamendu sakon batean eserita egonik, bi gizonengan pentsatu zuen emaztearen ondoan ohera erantzi eta ohera igo aurretik. Pixka batean han etzanda egon zen, begiak zabalik, albitxoen gainean dantzan ari zen itzalari begira. Larrituta zegoen eta bazekien ez zuela lo egingo. Lastoz betetako koltxoia etengabe birrintzen zuen, Margareten haserrerako.

          They were all up before oilarrak jo zuen, Agnes azkar jantzi eta jaurerrira joan zen, John eta Hargreaves andreak larruaz arduratu ziren. Beranduago egun hartan, John jaurerrira joan zen errebea jaunaren jabetzan egin behar zenari buruz ikustera. Tomasekin eta beste birekin elkartu zen orain gerritik gora zeuden gari-zerrenda luzeak sasiak kentzen. Uzta biltzeko denbora gutxi izango zen, pentsatu zuen bere artean.

          'Have you thought about zer egingo dugu John? Ez nuen keinurik lo egin bart horretan pentsatzen», adierazi zuen Thomasek.

          John stood up straight to luzatu bizkarra, "Ez zara bidaiari bakar bat han Thomas, errebearekin hitz egingo dut eta ikusiko dut zer dioen".

          After the weeding had been eginda, biak jaurerrira igo ziren. Ertzaina kanpoan zegoen tresnak ukuilura eramaten. Tomasek eta Joanek atzetik zihoazen, erabili zituzten aitzurrak eramanez.          

          'Reeve, can we hitz bat al duzu?». Johnek dei egin zion ukuiluko atetik gertu zegoela. 

          'Words are free, —esan zuen erremintak tresnak zintzilikatzen zituen bitartean.      

          'We have a matter horrek premiazko arreta eskatzen du», esan zuen Johnek.          

          'The two footpads we jakin nor diren —esan zuen Thomasek hunkituta—.

          The reeve turned and walked premiazkoa haiengana, gelditu eta haiei begira gelditu zen, gero zer esan pentsatuz: «Kontuz zer esaten didazun  niri zeren eta, edozein dela ere, arduradunari jakinarazi behar diot. Akusazio faltsuek kalumnia egiteagatik pil-pilean jar dezakete».

          Thomas opened his hand, arduradunari eusten ari zitzaion material zatia erakutsiz. Jarraian, lapurreta egin zieten adabaki batean nola aurkitu zuen azaldu zuen. Johnek, ondoren, gizonaren alkandoran zartada bat ikusi zuen kartetan nola jolasten zela azaldu zuen. 

          'This piece of material edonor izan liteke. Pixka bat urrundu da, ez al zaizue uste mutilak?». Errebeak inplizitu zuen.

          'I better see the arduradun, laster itzuliko da, beraz, eutsi hemen». Errebea ukuilutik atera zen helburu bat bere urratsean.

          'Christ my Lord, orain zer egingo dugu? Gizon haiekin ikusi nuen arduraduna. Beraiekin parte hartzen du? Pikorrean amaituko dugu seguru, edo okerrago». deitoratu zuen Thomasek.

          A few minutes later the Reevek itzuli zuen: «Bere jaunak ikusi nahi zaitu. Etorri nirekin.'

          They followed the reeve out ukuilua egun argira; zirimiri hasi zen; atzeko atetik sartu ziren jaurerrira sukaldera beste behin. Agnes han zegoen harrituta begiratu zuen haiek ikustean. Begirada harrigarri bat zeukan lapiko batean zerbait nahasten zegoen bitartean. Thomasek bekainak altxatu zituen kezkatuta, baina ez zuen ezer esan.

          Agnes thought this could only izan albiste txarrak. Norbaitek sindikatua eztabaidatu eta jaunari jakinarazi al dio? Okerrena pentsatu zuen.

          They entered the great hall . Jaungoria mahainean eserita zegoen arduraduna itzuli zen eta bere atzetik ezkerrera zegoen.

          Thomas followed John's lead and txapela kendu zuen xuxurlatuz: «Orain sartuta gaude, zortea izango dugu guzti honen ondoren mihia galtzen ez badugu».         

          They walked up to the mahaia urduri.           _cc781905-5cde-3194 -bb3b-136bad5cf58d_

          The lord looked up at haiek, 'One's Reevek esaten dit ba al duzue ingurua lantzen aritu diren oin-oinen berri?'

          John and Thomas paused, elkarri urduri begiratu zioten, ez ezer esan nahirik, errebeari begiratu zioten gero jaunari.

          'Goodness me, well hitz egin gizon batek ez dauka egun osoa. Zerua goian! Belarrientzat ona dena errebearentzat ere ona da».     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad53-cf58d_953-cf58d_953-cf58d_95-5-cf58d

          Thomas hesitated, 'We jakizu nortzuk diren oinetakoak, aintza.

          Just then the steward returned eta bere bidea hartu zuen, Reeve ez al duzu kanpoan egiteko lanik?

          The reeve bowed then left .

          'Ah steward, I «Pozik nago itzuli zarelako, gizon hauek oinetakoen berri dute».

          'Have they now? galdetu zuen arduradunak. Haiei begira geratu zen.

         'Oh, and how informazio hori atera al zara?». galdetu zuen arduradunak.

          Thomas excitedly explained how he bi ezezagunak ikusi zituen Kings Armetan, John lapurtu eta kolpatu zuten gauean, nola aurkitu zuen oihal zati bat oin-oinek eusten zituztela sastrai batean, eta nola Johnek bien atorraren urradura aipatu zuen. kartetan jokatzen zuen gizon berberak.          

          'It is all linked Erregeen Armekin, ene Jauna —esan zuen Tomasek konfiantzaz—.

          The steward leant down to xuxurlatu bere ongileari: "Entzun esana, jauna, baztertu eta ekin diezaiogun beste kontu batzuei".

          The lord listened, then pausatu. — Eta zer diozu, John Hargreaves?      

          'My Lord, I Onartu Thomas gazteak esandakoa urruna dela. Baina gizon zintzo eta egiazko gisa ezagutzen dut, eta uste dut hark esaten duena gehiago aintzat hartu behar duela».         

          The steward leant down again , «Ene Jauna, hau bazter dezazula gomendatzen dizut».     

          'Thomas, can you deskribatu gizon hauek —galdetu zuen jaunak.

          'Both of 'em kapela beltz bat zeraman. Ez ziren ingurukoak. Batek ardi-larruzko bikoitz gorri bat zeukan botoi-ilara oso batekin egina. Ezpatak eta gerriko beltz handiak zituzten eta biek artilezko beroki beltzarana zeramaten».

          'My Lord…' Johnek eten zuen: «Ene Jauna, uste dut Thomas gazteak dakien informazio guztia kontatu duela».   

          'Let him speak. ' agindu zuen jaunak.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad5-cf58cde_136bad5-cf58d_5-cf58d_136bad5-cf58cde

          Thomas paused, 'There beste gauza bat da, zure grazia, gizon hauek jauregiaren atzealdean dagoen arduradunaren txanponak onartzen ikusi nituen. Tomasek, harri-lurrera begiratu zuen, bere salaketa damututa. 

          His lordship looked up at arduradunak kopeta zimurtuz: «Zer dakizu honetaz?».

          'May I be excused zure jauna? Zaintzaileak bere burua kaleratu eta areto handitik irten zen. Minutu batzuen buruan itzuli zen eta bere lekua hartu zuen jaunaren ondoan. Mespretxuz begiratu zion Tomasi.         

          'John whispered, ' Orain egin duzu». Gau bat irudikatu zuen pikorrean itsatsita bikarioari ur tragoak hartzen eta aurpegia nahikoa mugitu nahian botatzen zizkioten patata ustelak saihesteko.         

          'My Lord, somebody kanpoan zain dago misterio honi amaiera eman diezaiokeena. Utziko al zenidake ekartzen?». —galdetu zuen arduradunak bihurri.

          Lord Birkhead gestured, and arduraduna haritz ate handirantz abiatu zen, irekita gonbidatu misteriotsuei sartzen utzi zien.

          The two men entered and bat-batean martxa egin zuten, haien larruzko oinetako gogorrek harrizko zorua aho batez jo eta aretoan oihartzuna eragin zuten. Mahaira hurbildu eta Thomasen ondoan jarri ziren.

          Thomas and John continued to Aurrera begira baina harrituta geratu ziren begi-ertzetatik begiratu zutenean. Begi adabakia duen gizona. Tomasek garrasi eta oihu egin nahi zuen baina isilik geratu zen; John han txundituta geratu zen.

          The two men bowed and kapela beltza kendu zuten.

          Looking at Thomas and John , «Ene Jauna, aurkez ditzadan Joseph Moore eta Smythe kapitaina, errege-erregimentukoak formalki. Zure jaurerriaren poltsan daude biak azken arazoengatik erantzule diren oinen atzetik, hemen Haworthen ez ezik Stanburyrako bidean ere. Azken aste hauetan nire enplegatupean egon dira».     

          'Why wasn't Honetaz kontatu nuen?». eskatu zuen Lord Birkheadek.

          'My Lord, you herriko negozioez arduratzeko agindu zidan. Garrantzitsua da zenbat eta herritar gutxiago jakin orduan eta hobeto, hitza atera ez dadin. Kings Arms ikertzeko agindu nien, Stanburyrako errepidea zaintzeko eta Moorhouse kalean zaintzeko».

          The piece of cloth from alkandora. Thomas oraindik konbentzitu gabe zegoen: «Ene jauna, alkandora bateko oihal zati bat daukat oinetako batena zela uste duguna». eutsi zion.

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_'Ohartu naiz kapitainak alkandora zulo bat duela, esan zuen Johnek.

          The steward frowned looking suspicious bere enplegatuan dauden bi jaunak. Horiek izan zitekeen denbora guztian?

          Captain Smythe took the piece oihalez eta zuloa bilatu nahian bat egin nahian, 'Ikusten duzu, ez dator bat, nire jantziaren zulo hau aspaldi sortu zen eta ez dut konpondu.

          Thomas frowned and looked sadly Joani gero bere jaunari: «Ene Jauna, ahal badut, kalte handia egin diot bere graziari eta jaun hauei».

          Lord Birkhead looked up at gidaritzarako arduraduna, herriko kontuetan ez sartzeko hobeto jakinda.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad53-cf58d_953-cf58d_953-cf58d_95-5-cf58d

          'Calm thyself Thomas Rushworth , orain dakigunez ez zaretela bi, plan bat jarri dezakegu martxan. Pikoria egiteko denbora nahikoa izango da gero».

          John looked at Thomas alarmingly .

          The lord stood, everybody bestela makurtu egin zen areto handitik irtetean, arduraduna eta bere lagunak utzita. Zaintzaileak hari jarraitzeko keinua egin zien. Beste ate batetik sartu zen azkena bezalakoa baina askoz txikiagoa zen gela batera. Mahai bat eta aulki bat zeuden eta leundutako egurrezko mahaian esertzeko eskatu zien, paperez eta liburuz estalitako haritz leundutako mahai handi baten atzean eserita zegoen bitartean.

          He began to talk of jaurerriko gorte batean jarriko zuten tranpa. Johnek mozkor irabazlearen papera egingo ote zuen eta Kings Arms-etik berandu joango zen etxera. Zaintzaileak ziurtatu zion bera eta bere gizonak etengabe erne egongo zirela eta berari jarraituko zutela.  Thomas eta John ere harekin batera joango ziren Moorhouse kaletik behera, baina gauez ezkutatuta egoten ziren. Artzainak joko-mahaietan diru kopuru handi bat irabaztea nola utziko zioten azaldu zuen.      

          As there hadn't Arazorik egonda denbora batez, oin-oinetakoek laster berriro joko zutela uste zuten. Gizonak banandu ziren, John eta Thomas arduradunari jarraitu zioten areto handitik sukalderaino, Agnesek kezkatuta begiratu zuen, zergatik egon ziren hainbeste denbora areto handian. Bere aitari begiratu zion eta, gero, Thomasi, zeinak keinua egin zion bere kezka lasaitzeko. Jaurerritik irten eta ibiltzen hasi ziren, isilik bide luze batez, transgreditutako gertakarietan pentsatuz, zalantzarik gabe. Banandu ziren, biak egun osoan soroak lantzeko asmoarekin.

          John called out to Thomas , «Zatoz gaur gauean Agnes ikustera nahi baduzu», Marsh Lanerantz jarraitzen zuen bitartean.

          'Okay John will do , gaur gauean ikusiko gara.'      

          Thomas walked through the wheat eremuak. Gerriaren altuera baino gehiago zegoen orain eta laster uda garaian, uzta biltzen zuten. Lan gogorra izan zen bizkar-haustura, baina ospatzeko garaia ere izan zen; sega zorrozteko ordua zen, pentsatu zuen bere artean.

CHAPTER 11

WHISPERING SWORD

 

 

It wasn’t until very late that they said their goodbyes and started on their way home, lighting the way with an oil lit rag wrapped around a branch. Thomas was happy with how things had gone but he wondered if he would always feel like this. Things in his life always seem to have a way of becoming… complicated.

          On their way, Thomas thought back to the discussion he had earlier with John about his layered stone and mud house with the chimney. John had told him about how there was a labour shortage because of the number of deaths from the sickness in York and that now was the perfect time to talk to the steward about building a new cottage for his mother and Agnes.

          His mother wasn’t getting any younger and a warmer house that kept the drafts away would better her journey into older age. It wasn’t often that a parent was alive to see the marriage of their son, but he hoped it might be different this time.

          William walked along, talking loudly and a bit merry from the strong ale, ‘So brother have you thought about yer weddin’ night yet?’

          Thomas remembered what William had said to Agnes and went to grab him, but William was too fast and stepped just out of his reach. Thomas left somewhat off balance regained his footing.           

          ‘William, I am going to thump you ‘till your black and blue!’ He yelled while trying to intercept his brother’s run.

          ‘You’ve got ta catch me first, Tommy boy,’ William smiled and stayed just out of arms reach.

          Thomas was angered and put on a burst of speed that William wasn’t expecting, caught him and had him in a headlock, knocking him on the top of the head with his knuckles.

          ‘That’s enough you two,’ said Margery laughing at their antics but getting weary from the walk home and the lateness of the hour.

          Thomas let him go, satisfied with the punishment, ‘That’ll teach yer Willy boy. I can still catch ya’ and give you a hidin’.’

          As they walked along Moorehouse Lane the quiet was disturbed by rustling in the bushes and Thomas stopped holding the torch high to investigate.

          Two men jumped out into the middle of the lane, their faces hidden by cloth masks and shielded by the darkness. Cousin Mary shrieked raised her hands to her face in fright and took a step backwards. Thomas and William stepped in front of their mother protectively.

          ‘Who do we have here then? Seems you’ve been celebratin’,’ said one of the men, his voice muffled by the mask he wore on his face. He was brandishing a sword.  

          ‘STAND AND DELIVER AND NOBODY WILL BE HURT,’ yelled the other masked man holding a knife and a truncheon, nervously moving the blade back and forth intimidatingly.

          ‘We have no coin,’ Margery said, raising her voice in the hope that somebody else might hear the commotion. At that point, William ran at the masked footpad, trying to tackle him to the ground.

          ‘NO WILLIAM!’ screamed Margery as he lunged forward.    

          The footpad stepped, lifted his arm and brought his truncheon down on the back of William’s neck. William thudded to the ground, groaning. Cousin Mary started to sob. The robber then grabbed William by the scruff of the neck, lifted him and pushed him roughly back towards the others.

          ‘Now then, there were no need for that. If you give us your coin you can be on your way.’  ‘If not, there could be blood tonight.’

          Margery stepped from behind Thomas, ‘Why don’t theur leave poor folk alone,’ she demanded.

          The footpad moved the sword from Thomas to Margery’s direction, ‘Well then, if you have no thought for yourself you might have for the old wench.’

          ‘Alright, alright leave her be,’ Thomas reached into his codpiece and brought out the three shillings John had given to him to ask for the lord’s blessing.

          The second footpad took the coins, ‘There there, that wasn’t so hard now was it, not as poor as the old wench makes out. Right you are, all of you turn around ‘n say the Lord’s prayer if you turn back around before then there could be blood shed this night!’

          By the time they turned around, the footpads were long gone into the darkness across the moors. Thomas turned quickly and ran toward the edge of the trees to see if he could see them, but it was too dark, and the torch could shed light only so far.

          William sat by the side of the road groaning and trying to ease the pain with his hand, rubbing the tender spot tentatively.   

          ‘Are you okay brother?’

          ‘Let’s get him home. Come on Cousin Mary, the night is a devilish one with evil creatures lurking, let’s get home quickly,’ said Margery worriedly.

          They continued to walk home mostly in silence, except for poor William who continued to hold onto the back of his neck.

          Thomas thought about the bandit his voice sounded, well, familiar, he thought to himself. Who were they masked men? Locals? No couldn't be?

         When they got home, Thomas helped William to a stool, sitting him down so that Margery could have a look. She helped him take his shirt off and dabbed the red and blue that was starting to appear, on his back, with a wet cloth.

          ‘Where did you get the shillings Thomas?’ Asked Margery inquisitively.

          ‘John gave it to me earlier ta pay for the lord’s permission for the banns.'

‘Why did you fetch it with thee tonight? You know there’s been footpads working here abouts,’ claimed Margery angrily.

‘Well, I thought ta get the lord’s permission this week before next Sunday or else cop the fine for him not knowin,’ pleaded Thomas.

          ‘God help us. Where are we going ta get twenty shillings to make up the lost dowry?’

          Thomas looked down, almost ready to kick himself then he looked up ‘Did you say twenty shillings, he only gave us three shillings.’ They both looked at each other with relief.

          ‘I will visit John tomorra night,’ said Thomas. 'He should be told what happened.'

          ‘Aye and you can pay a visit ta thy new young lass,’ Margery went to the chest and pulled out a linen sewn handkerchief she had made. ‘Give this as a gift.’

 

          After sewing the seed all day, Margery and William, still aching from the previous night, were tired from weeding and scaring the birds so they went back to the cottage.

          Thomas continued to Sun Street past the broken drywall, cottages on the left, rising hills dotted with sheep on the right. Up the hill he went where it turned into Marsh Lane. The setting sun over his left shoulder, lighting the way. Thomas finally reached the top of the hill and let his legs carry him down the other side. Down he went past more cottages, Moorhouse Lane, across the field and there it was. The Hargreaves stone cottage, cattle door open; the light of the fire escaping through the shutter.           

          The dogs barked, ‘John are you there? It is I Thomas,’ he called out. Agnes appeared in the light of the door.

          ‘Father is away, but mother is here, it is grand ta see thee,’ said Agnes and pleased with  his visit.

          Thomas had noticed that she had taken off her Sunday best, but she still looked pretty in the working clothes that she wore. He could see the gravy stain on her apron where she had been mixing and the flour still in her hair from the manor kitchen. He had never seen her with her hair out and he was impressed, long and dark with a slight wave which added to the shine.

          ‘I must speak to your father; we were robbed last night on the way home, William was hurt, two footpads brandishing swords and bludgeons. They threatened mother and stole shillings your father gave me.’ Mrs Hargreaves looked over,

          ‘Is William alright? John is out tending to the crop but your welcome to stay and wait for him, sit by the fire. Agnes pour Thomas an ale.’

          Thomas sat at the form near the fire as Mrs Hargreaves had instructed. Agnes poured ale and walked over handing it to Thomas who looked up at her.

          Agnes blushed, ‘Would you like something to eat? We have the pottage from last night and some good dark bread, that I made this morning, I brought it back from the manor.’

          ‘Will you sit with me for a while?’ Asked Thomas, shuffling over to make room for her.

          Agnes looked over at her mother for approval, who looked away, letting Agnes make her own decision.

          She sat feeling far more comfortable than last night. They didn’t say a thing, just enjoyed each other’s company. Staring into the fire, they both seemed mesmerised by the dancing flames. That was until the dogs started barking and Agnes could hear her father approaching. She immediately stood up feeling self-conscious and trying to overcompensate by walking toward the door, ‘Farther, Thomas is here, he has bad news.’

          ‘So I can see,’ said John, not used to having other men in his house when he arrived home.

           He took off his hat and hung it on the nail, ‘So what is this bad news Thomas?’ He enquired.

          ‘We were robbed by two footpads on the way home last night. They belted William and made off with the three shillings that you gave me.’

          ‘Sard’, exclaimed John with an angry contempt, not for Thomas, but the brutes who got away with the three shillings. ‘That’s the second time!’

          Both Mrs Hargreaves and Agnes were taken back by this because they rarely heard their father swear, ‘Please husband sit and have your tea, what is done is done,’ pleaded his wife sympathetically.

          ‘Tomorrow we will both go to the manor to ask for an audience with the steward and report these brutes!’ Exclaimed John.

          ‘Tonight, you can stay here; we will go first thing in the mornin’.’ Agnes brought over a bowl of pottage and tankard of ale for her father at the table and a tankard of ale for Thomas.          

          Agnes sat down beside him, ‘Are you okay Thomas?’ She enquired.       

          ‘Times are hard enough without all this,’ Thomas said sadly.

           ‘No use in crying over spilt milk at least William is okay,’ she whispered wisely. ‘Are you still in the frame of mind that you were last night? Any doubts?’ She looked at him inquisitively.       

          ‘No doubts at all,’ said Thomas confidently. ‘And you and your prince?’

          She smiled and lightly elbowed him.

          Then he remembered, ‘Oh, I have something for you.’ Standing he reached into his tunic and handed Agnes the linen handkerchief, ‘I hope you like it.’

          ‘Oh, nobody has ever given me anything so beautiful before,’ said Agnes, blushing.

          ‘The pattern is fine, such intricate work and the colour of that rose, so beautiful,’ she held it up to the fire to inspect the stitching.         

          ‘Are you nervous about saying the banns on Sunday?’ she asked worriedly.

          ‘It's my duty,’ said Thomas. ‘I will build us a house made of mud and layered stone, with a chimney and a thatch roof. When you are ready, we will have children, many children,’ stated Thomas in a mature, demanding tone.

          Agnes looked at him, raising her eyebrows, ‘Will we now? Do I not get a say in these plans of yours?’ she asked cheekily.

          Embarrassed, Thomas realised he had overstepped the mark, ‘Please forgive me, I have insulted you,’ he looked down and shuffled his feet.

          ‘Not at all,’ claimed Agnes, ‘I was just wondering whether you wanted my help or if I was to just lie there in the mud and layered stone house,’ she grinned, enjoying toying with him.

          Feeling guilty and looking defensive, Thomas started to try to explain himself, ‘Agnes, I only meant….’

          Agnes liked his naivety, she smiled, then he realised she was goading him. He shook his head, ‘That was mean.

          ‘Why was it mean?’ she asked, still smiling.

          ‘Because I thought I’d insulted you,’ he claimed, looking down at the gravel floor, shuffling his feet. He felt inexperienced in the ways of women.

          John and his wife were sitting at the table facing away from them, John looked back to see Agnes smiling and Thomas saddened for some reason, ‘What is going on?’

          ‘Well, Agnes is smiling so I wouldn’t worry,’ grumbled Mrs Hargreaves.

          ‘Ayup, how do ya’ know she’s smiling wife? You haven’t turned around to look since the last bells.’

          ‘I don’t need ta turn around husband, I see things perfectly well.’

          ‘Wife don’t say things like that or else thee will be labelled a witch,’ John whispered.

          Mrs Hargreaves looked down at the table and tapped the knife that she used to gut fish and smiled. Holding it up at an angle with the blade’s edge resting on the table, she could see the reflection of Agnes and Thomas by the fire.

          ‘Wife, sometimes you are too cunning for thy own good,’ John laughed that laugh when he was really amused. The laugh where his head rolled back and his stomach pumped in and out, and the holes of his missing teeth were visible for all to see.

          Agnes noticed his peculiar jocularity, ‘Father, what is it?’ It was rare that she saw him in such good spirits, especially after a full day in the fields. It pleased her.

          ‘Agnes, I just remarked to your mother how good she is with the blade, you know, gutting fish and all that.’

          Mrs Hargreaves stood up from the table, ‘Right you two it’s time for bed, Agnes get out the mattress.’

          Thomas stood up from the bench and started to walk toward the animal fixture at the back of the cottage.

          ‘And where do you think you’re going Master Thomas?’ Mrs Hargreaves called out stubbornly 'You get right back here, you will not be sleeping with the animals tonight,’ she said confidently as she reached for her sewing kit.

          Agnes threw down the straw-filled mattress and disappeared into the corner of the cottage to disrobe and brush the flour from her hair, a nightly ritual.

          Mrs Hargreaves threw a linen blanket on the bed, ‘Lie down here Thomas,’ she instructed.

          Thomas felt awkward, ‘Mrs Hargreaves,’ he muddled his words, ‘I don’t think this is, well, right and proper,’ he claimed.

          Embarrassed, he looked over at Mr Hargreaves who had poured himself another ale and sat there smiling his gummy grin.

          ‘Now, doff thy hose and tunic,’ she demanded, helping him untie. Thomas looked around for Agnes; she was absent. Thank goodness, he thought.

          Mr Hargreaves continued to drink his ale in front of the fire and watched the commotion. He tried not to laugh.

          ‘Mrs Hargreaves, this is right peculiar,’ said Thomas as she helped him undress, pulling his hose by the bottom, lifting his buttocks right off the mattress.

         Thomas grabbed for his undershirt, ensuring it covered his nether regions.

          ‘Don’t you be too concerned about that Thomas Rushworth, seen it all, nothing you got that me two sons didn’t have.’

         Mrs Hargreaves was saddened by the thought but relished the idea of having another young male in the house. It brought back golden memories and disturbing ones that she pushed from her mind.

          When Agnes returned, she looked like an angel. She had a pure white linen undershirt on that hung to her knees. Her long hair had been brushed, the flour was gone, and it shone like silk. She had washed her face with cold water that had brought a rosy colour back to her cheeks. Her nipples were erect from the draught, slightly visible through the linen because of the light of the fire.

          She laid down beside Thomas, not saying a thing but smirking seeing him there in the light of the fire, bundled up in a linen sheet.  Mrs Hargreaves had sewn the outer two edges together with thick string at the front and folded up the bottom and sewn it shut. The front had been neatly sewn to the edge of material at the back over his shoulders. The only thing visible was Thomas' head sticking out of the cocoon-like garment.

          He could barely move and had a look of resentment on his face. He dared not say anything, but he could feel the tiny creatures starting to move about his crotch. He tried to scratch but didn’t want to arouse any suspicion about what he was doing under the cover.

          A minute later, Agnes lying beside him eyes open, stared up into the darkness and moved her hand closer to feel Thomas’ hand through the linen. Thomas opened his eyes staring up into the darkness too reciprocated. They both laid there in silence for a while until Mr Hargreaves belched, passed wind and then started snoring.

          Agnes giggled and whispered, ‘Welcome to the family.’ She rolled over and tried to go to sleep.

          Thomas, feeling the bedbugs running over his chest and the fleas itching his crotch, smiled in contentment, closed his eyes and laid there all night not sleeping a wink. Agnes didn’t move at all for some time, and he could hear her slow, relaxed breaths. When she did turn over, he could only see the outline of her face in the darkness, wisps of breath touched the side of his face and he wished it was lighter so he could see her rosy complexion up close.

          The next morning, Agnes got up, went to the back of the cottage, dressed and went outside while Thomas was released from his bundling by John using his wife’s gutting knife. Mr Hargreaves approaching with a knife was not a pleasant experience, especially after spending the night lying beside his only daughter.

          Mrs Hargreaves was already up and completing the morning chores. The sun was not up yet, but the household was in full swing. Mr Hargreaves led the cow and ox out to the common green. Mrs Hargreaves ushered the four sheep out of their keep attached to the back of the cottage. Thomas donned his hose, tunic and jerkin and adjusted his codpiece quickly before they came back inside.

          A few minutes later Mr Hargreaves returned and walked through the door wet from the Yorkshire drizzle that had just started. ‘Did theur sleep well Thomas?’

          ‘Aye John, warm as a bug in the rug,’ he said thinking about the bed bug bite marks on his chest and the itch from the fleas that were imprisoned with him for the night. He scratched.

          Mrs Hargreaves smiled at the pun knowing that he was referring to the sleeping attire that she had provided.

          Mr Hargreaves looked at Thomas with a serious look on his face, ‘I’m going to do some weeding ‘till sun is fully risen, then I’ll meet you at your cottage, we can go to the manor together.’      

          ‘Ahl be off then, sithee later. Where is Agnes?’ enquired Thomas.

          ‘Oh, she's long gone to the manor lest she be fined or whipped for being late,’ answered Mrs Hargreaves.

          ‘You can come back around t’night if theur like. We can make you as warm as a bug in a rug again.’

          Thomas grinned, realising she had picked up on his attempt at humour, ‘Right, tarreur then,’ said Thomas as he opened the cattle door and walked through.

On his way home, he thought about last night and he felt warm and content as if a large weight had been removed from his shoulders. He remembered how Agnes had  touched his hand affectionately through the linen bundling and smiled; then he frowned thinking about the new responsibility that he had to care and support her. His mind started to get all jumbled up with worries. What if she wasn’t a good wife? What if they couldn’t have children? What if there was a drought and he couldn’t provide for her and the young ones? He tried hard to dismiss the thoughts and concentrate on the job at hand, weeding the field and going to the manor.

          When he arrived home, Margery and William were already out in the fields. They were both wet and miserable from the continued drizzle but were happy to see Thomas lend a hand. Weeding and looking for pests on ten acres was a challenge.

          ‘And where have you been young Thomas?’ asked Margery, ‘Is your own family not good enough for you anymore that you must stay out to all hours?’

          William, less sore from his argument with the truncheon added, ‘He’s been kanoodling with Agnus mother, I wouldn’t expect much effort from him thereabouts.’

‘Shut up William!’ Shouted Thomas as the drizzle started to turn into larger droplets and run down his face.

          Thomas picked up a hessian bag laying on the ground, walked along the valley beside the seedlings pulling the chickweed and charlock from the ground.

          ‘William, you must accompany Mr Hargreaves and I to the manor later, we are going to report last night’s happenings to the steward.’           

          ‘And a lot it will do too,’ grumbled William. ‘They are long gone by now!’

          ‘I’m not so sure about that.’

          It doesn’t matter William, still has to be reported for the good of the village,’ said Margery, getting a cold shiver down her back from the coldness of her soaked kirtle.

          The three of them remained silent as they trudged along in the relentless rain, occasionally stopping, standing upright to ease the stiffness in their back.

          A ribbon of bright orange was the only indication of the start of sunrise. It burst through the dense cloud, trying hard not to be swallowed up by the sky. The birds started to make their morning song, silhouettes against the grey curtain of cloud. Some of them flew down to the field to get an early morning feed of worms that had ventured out of the damp ground. The Pennine moors shone under the enlarging orange beam of light that started to creep up the sky.

          Margery, Thomas and William made their way back up the hill, hessian bags full and thrown over their shoulder, their woollen clothes soaked through as they shivered. Their woollen and hide foot coverings were caked with mud and slippery underfoot, forcing Thomas to lend a hand to his mother.

          They opened the door and walked in, William shivered and sneezed. Thomas walked straight to the hearth and put another log on the fire, then stood there holding his hands out to the radiant heat. They all undressed, taking everything off except their undershirts. Margery hung their clothes over a piece of string that had been nailed from one side of the room to the other, for just that purpose. They sat down on stools around the hearth trying to warm themselves. Neither said a word just pleased to be out of it. They only had two sets of clothing, so they dried themselves and waited for their clothes to dry.

          Thomas looked out the shutter. The drizzle had started to subside, and the sun painted a rainbow over the red, green and brown of the moors. The cloud broke, and the sun shone on the lustrous green of the long strip of farrow fields. The rest, a hundred dark squares on a chessboard waiting for the seed to germinate and turn them green. William was the first to notice Mr Hargreaves walking toward the house. He was muddy and wet, and by the looks of it in no mood for trivialities.        

          ‘Ayup there anybody at home?’ he cried out so as not to startle the family.        

          'Come in John, dry yourself by the fire. Wicked morning, but it’s grand for the seedlings. God willing, we will have a good harvest this summer,’ said Margery.        ‘Thomas and William come, sit by the fire, let’s plan the strategy for battle.’        

          ‘Battle? Are we to take weapons John?’ enquired William sarcastically.      

          ‘No, not weapons William, just words,’ replied Thomas wisely.     

          John smiled at Thomas, impressed with his foresight and wisdom. John went on to explain that there were three reasons for the audience with the steward, the first was to ask for permission for Thomas’ union to Agnes, the second was to ask for permission to build a new cottage on the hide and the third was to report the abuse of the village residents and misuse of the king’s highways by marauders and footpads.           

          He wasn't to know at the time but these three simple requests were going to be a lot more difficult than he thought.

          ‘I’ll do the talking and offer the shillings for the banns for you and Agnes,’ John looked at Thomas.

          ‘Young William, just stay quiet and offer a look at the bruise on thy back if I command you ta do so, understand?’ He looked at William.

          All three walked out through the cattle door, Margery watched them walk out then put her head down and continued making the dough for bread. She realised that there were circumstances best left to menfolk, and she trusted Mr Hargreaves.

CHAPTER 12

TIME OF SERVANTS

 

 

They walked around the back of the manor; the reeve was there receiving vegetables from one of the village folk.    

          ‘Ayeup John, Thomas, young William, what brings theur to the manor?’    

          ‘There's been trouble, and we wish ta speak to the steward,’ said John.        

          ‘Emmm’, the reeve paused, ‘Theur can’t cum knocking on the lord’s door every time there’s bit of trouble in the village.’

          John tried to convince the reeve, ‘It’s not just trouble, both myself ‘n William have been assaulted.' Lord’s shillings were robbed. They were to be paid to the lord for father’s funeral.’ Thomas explained making it sound as if it were the lord’s money that had been robbed and it was he that was out of pocket.

          ‘Alright then. Well, you better hold on here,’ said the reeve as he turned and disappeared through the back door. He appeared a few moments later, ‘You better come with me.’

          They all took off their hats and walked through the large oak door into the kitchen; it was hustle and bustle of activity with three servant girls and a cook busily preparing the lord’s lunch and dinner. Large bubbling pots hung underneath a vast stone chimney that stretched almost the entire width of the room. Steam and smoke from the fire ascended and then disappeared up the chimney.

          Thomas and William were in awe of the size of the room, both looking up and turning their heads to take in the magnificence of the structure. When they both looked forward, they noticed Agnes standing at a large table plucking brightly coloured feathers from a pheasant. She was surprised to see them. She smiled but didn’t stop what she was doing in fear of being scolded by the cook. Thomas noticed the assortment of breads and bowls on the table, but he was most astonished by the amount of meat drying on racks over the fire. William also noticed the beef, chicken, lamb and pork and he started to salivate from the aroma. At the other end of the room was a large pantry filled with all manner of vegetables, fruit, eggs and hanging birds. Another small room to the side contained another fire and table, covered with flour for making the dough and cooking bread. There was a large serving opening through which the dishes were passed to be served to the lord in another room. Beside this was another opening through which the reeve walked, and the visitors followed. Thomas took one more look back to see Agnes looking toward him. He turned to the front as the reeve opened the large oak door to the great hall.

          John, William, then Thomas followed the reeve into the great hall, John walked forward but William and Thomas stopped and looked up into the roof trusses twenty odd feet above their heads. The room must have been thirty-five feet in length and over half that in breadth. At the end of the hall was a tall, narrow window capped by a sharply pointed arch and another clerestory window at the side; the sun was streaming in to light the room. There was wood panelling on the far wall and an entrance to a small chapel with a table and a cross. Opposite the clerestory window there was a fireplace and a high chimney. In the middle of the room, opposite the fire, was a large table where the lord sat. The steward was whispering to the lord as John approached, then stood upright and stepped back.          

          John strolled up to the table and dipped his head, ‘My Lord.’           

          Thomas caught up and stood beside him, William a step back. ‘Lord Birkhead,’ Thomas dipped his head, as did William. ‘Thomas Rushworth, I knew of your dear old father, he was a good man, I’m sorry to hear of his sickness and passing,’ said the lord in the King’s English. ‘John Hargreaves, one’s steward, tells me that there has been skulduggery about. What have you to report?’

          ‘Aye, my Lord, two footpads robbed Thomas and assaulted his brother William on the road ta Haworth on Moorehouse Lane. His mother were threatened with a sword and thy coin for the Rushworth funeral were robbed,’ reported John.

          The steward, trying to convince the lord of foul play, leant forward and whispered in his ear, ‘My Lord, they are giving excuses for failure to pay.’

          ‘John Hargreaves, when the coin was supposedly stolen it was not in my possession, so Thomas Rush worth is still indebted. Furthermore, how is one to know that this isn’t all a concocted story to delay payment?’ 

          ‘Maybe time in the pillory will ensure more prompt payment, my Lord,’ added the steward looking at Thomas.

          ‘My Lord, there is no need. We came here ta inform theur of the shenanigans hear abouts. I were assaulted ‘n left for dead not two weeks ago in the same area by two men I befriended at the Kings Arms.’           

          Still trying to convince his lordship, John turned to William ‘Then there’s this. William, come forward, lift thy shirt.’

          William took a step forward, turned and lifted his shirt, showing a large purple and red bruise on his upper back. He pulled his shirt down and returned to his place. The lord beckoned the steward closer, ‘Did you know of this steward?’

          The steward leant to whisper, trying to discredit the men that stood before them, ‘No my Lord, but I have seen these peasants drunk and disorderly thereabouts,’ remembering the night of the manor court.

          ‘Emm, the two footpads that robbed you, were they locals, what did they look like?’ Enquired the lord. ‘Had you seen them before?’  Thomas stepped in, ‘Begging thy pardon my Lord, it was dark ‘n their faces were covered.’

          Lord Birkhead raised his voice, ‘Do you know about this steward? Goodness me, I pay you to tend to business in the village.’

          ‘Yes, my Lord, I know about it.’

                  John placed coin on the table,

          ‘My Lord, I have three shillings for thy permission for my daughter Agnes ta wed young Thomas Rushworth and another for the funeral for Thomas Rushworth, may he rest in peace.’   

          ‘No John, that is my debt,’ whispered Thomas.

          John, whispered under his breath, ‘Don’t worry lad, all will be well.’

John had forfeited his land at the previous parish, due to his recusancy, but still had a comfortable sum left over after the purchase of the three acres at Oxenhope. This they had been living off but it would not last forever.

          ‘Steward have the clerk take notice of the payment of John Hargreaves and Thomas Rushworth and inform the night watchman and the deputies of the robbery and assault, Heavens above!’

          The steward picked up the coin, turned, dipped his head at the lord and walked across the hall and through the door. His steps echoing as he walked.

          ‘There is one other matter my Lord, Thomas would like ta build a mud and layered stone cottage with a chimney ta keep his family warm through the winter.’

          The lord, knowing of the labour shortage because of the black death, granted permission for the cottage and bid them farewell.

          They dipped their heads, turned and walked across the hall and back out the door into the kitchen. Thomas was keen to set eyes on Agnes, but she was nowhere to be seen. They walked through the kitchen, taking one more look at the food being prepared. Thomas turned to John while they were walking, ‘I don’t know how ta thank you John.’

          ‘No thanks necessary, it is I that should thank you for sparing me on that fateful night. Only God knows what would have happened if you and thy mother hadn’t come along.

          ‘Seems that the alehouse is the root of all the trouble,’ stated John deep in thought about his night of condemnation. ‘Two footpads robbed you and two men that assaulted me the night you found me, could they be one and the same?’

 

          The steward walked into the Kings Arms alarmed at the sharpness of the smell of urine and stale ale; he put his hand up to his mouth and coughed. Two men sat on three legged stools using a cut barrel as a gaming table. Their swords wrapped with a large black belt leant against the wall behind them. The steward walked up to them and sat down, and they dealt him into the game. The steward picked up the cards, but there was more than the game on his mind.

          ‘Two men from the village have met with the lord and told him of a robbery on Moorhouse Lane the other night.’

          His companions looked at each other then back at the steward. The steward placed two shillings on the table, his acquaintances picked them up and placed them in their coin purse. ‘Until things calm down, return ta Stanbury. Come back on Sunday for the rat baiting commanded the steward.

          His two companions placed their cards on the table, stood up and walked to the door.  The last one to leave took one last look back before walking out into the day.

 

          Thomas and Agnes sat together in church for the first time. They sat in a pew with Margery on one side of them and John on the other. William, Mrs Hargreaves and Cousin Mary sat in front for moral support.

          After the sermon, the vicar coughed and proceeded to read out the announcements from the lectern, ‘By the power of our Lord Jesus Christ our saviour and our sovereign, King James the first of England and Scotland, I herewith announce the banns of marriage between Thomas Rushworth, son of Thomas and Margery, of Haworth and Agnes Hargreaves, daughter of John and Margaret of Oxenhope. This is the first time of asking. If any of you know cause or just impediment why these two persons should not be joined together in Holy Matrimony, yee are to declare it.’

          Thomas and Agnes touched hands and looked at each other, then forward as the congregation now had their eyes upon them.

          ‘Now let us pray.

 

‘Lord, the source of all true love, we pray for this couple. Grant to them joy of heart, seriousness of mind and reverence of spirit, that as they enter into the oneness of marriage, they may be strengthened and guided by you, through Jesus Christ our Lord. Amen.’

 

‘Amen,’ the congregation repeated in unison.

 

‘Lord of love, we pray for Thomas and Agnes be with them in all their preparations and on their wedding day. Give them your love in their hearts throughout their married life together, through Jesus Christ our Lord. Amen.’

 

‘Amen.’          

          Margery and the rest of the congregation awaited the news.  

          The vicar spoke, ‘I have news from Windsor Castle, our sovereign King James of England and Scotland has proclaimed that England and Scotland will unite under his crown.

          ‘Our sovereign has forbidden any Londoners and other inhabitants of places infected with the Black Death not to come to court. He has also proclaimed that gentlemen of court should depart for the country to escape the ravages of the Black Death which has devastated so many in London and York.          

          The parishioners whispered excitedly.

          The vicar raised his hands, ‘Finally, he has decreed the execution of former laws against Catholic Recusants giving them a day to repair to their dwellings and not afterward to come to the court or within 10 miles of London without special licence.

          ‘There is also a reward for the arrest and capture of the traitor Thomas Percy for his thwarted attempt of the devastation of Parliament.  

          ‘God save the king.’   

         ‘God save the king,’ they repeated.   

          The congregation filed out of the church.     

          John Hargreaves called out, ‘Thomas ‘n William! ‘Fancy a celebratory ale at the Kings Arms while we’re up here?’      

          Thomas was more interested in spending more time with Agnes, but he didn’t want to disappoint his future father-in-law especially after he just paid his debts. He watched on as Agnes, Mrs Hargreaves and Margery continued to walk toward Sun Street and down the hill toward home.

 

 CHAPTER 13

THE OBSESSION WITH THE STARS

 

 

Thomas and William followed Mr Hargreaves into the alehouse. The shutters were open, and a stream of sunlight burst in. The heat from the sunlight caused a ripple of putrid steam to emanate from the ground. A chamber pot sat in the corner, still not emptied from the previous night. The room was full, handicraftsmen, workers of all sorts, labourers, cobblers, pedlars and porters. Other poor folk drank the swill from the jacks left behind and begged for coins. The maidservant dropped jacks of ale to the different tables, her bosom accentuated by the open front of her blouse.

          William couldn’t divert his eyes.      

          The maidservant noticed him staring and sauntered over to him. She leant over and whispered in his ear, ‘Looking is free, but touching will cost ya'.'

          Thomas was listening to John but watching William and the maidservant flirting. Her large bosom accentuated by the tight drawstring across her chest.

          ‘It seems that any strange goings on has links with this establishment. They must frequent this tavern or at least get information about the goings on from somebody local.

          ‘This tavern,’ Thomas agreed. ‘Whoever it is they would have heard about your winnings that night and heard about mine and Agnes’ commitment to the banns. They would have known about the dowry!’

          John peered at Thomas, who was transfixed by what was happening behind his back; he turned to see William, his eyes fixated on the bosom of the serving wench. She was still bent over, bosom at William’s eye level, giving him a good look at her pushed up cleavage. John lifted his leg and placed his foot on her behind and gave her a mighty push which sent her reeling across the room.

          ‘Be off with you foul mistress, play thy seduction games with another,’ said John protectively. The maidservant, angrier about losing a potential customer than the physicality, gathered herself, straightened her wimple and moved on.

          The door opened and the reeve from the manor walked in, ‘Ayup John, Thomas, William, all the best with the banns Thomas,’ he had heard them read out at Church of Saint Michael All Angels that morning.

          ‘What keeps you in deep discussion,’ asked the reeve. ‘I heard about the trouble on Moorhouse Lane. These are desperate times ‘n desperate times make desperate men,’ he said wisely. 

          ‘It seems that any trouble that occurs near the village has links with this alehouse,’ whispered John.         

          ‘Then you best speak to the steward; he oversees the place for Lord Birkhead.’  ‘The steward overseas the alehouse?’ asked Thomas.

          ‘Aye, has done for years, organises the entertainment downstairs in the basement as well,’ he remarked as he picked up the jack that the maidservant had dumped on the table. She gave John a look of disdain.

          The reeve always made sure that he was honest and straight forth with the tenants of the lord’s demesne, as it was them that voted him in at the festival of Michaelmas. When the lord and the steward was away, he had the run of the place a position that he had held for several years.

          ‘Can’t speak ta him now though he’s away in Stanbury, should be back tomorra. In his absence you could speak ta his deputies, one of them is sitting over there.’ The reeve pointed to three men sitting at a table across the room.

          Thomas approached the table, none of the men looked up, ‘Your grace, I have urgent business ta report.’

          The deputy was looking at his cards; it was apparent that he was losing as the other two gentlemen had small piles of coin in front of them, whereas his part of the table was void of any. ‘

          Can’t you see I’m busy lad?’ Claimed the deputy refusing to look up. He placed his hand down on the table and waited for his two companions to do the same. One of the others placed his cards on the table, grinned and collected the remaining coins.

          ‘Sard, that’s it, I’m out,’ stated the deputy angrily.      

          ‘Right lad, what’s this business you need ta report so urgently that theur interrupt the card games?’     

          ‘Would you be so kind as to join me and my companions?’ Thomas held out his hand and ushered the deputy toward John and William. The reeve stood up and encouraged the deputy to be seated.

          ‘Greetings,’ said John as they all sat back down again, ‘This is William Rushworth and I am John Hargreaves, you know the reeve. The reeve dipped his head and left, not wanting to get too involved in deep discussion with the deputy.

          ‘Aye, I know who you are. I heard about the trouble you had on Moorhouse Lane t’other night,’ said the deputy.

          He put on a serious face, ‘Sounds ta me like footpads from out of town, maybe those coney-catchers seeking retribution.’

‘And I heard theur had trouble of thy own John Hargreaves,’ enquired the deputy.

          The deputy looked around the tavern, ‘I’ll wager it is the same two rogues that caused thy misfortune. From Stanbury or Oxenhope can’t see it being one of the locals. Unfortunately, we can’t do much unless we cop them in the act.’

          ‘Seems both incidents may have something ta do with the alehouse,’ stated John, as he sat forward and whispered.

          ‘How do you figure?’ Asked the deputy. The deputy stared at Thomas, ‘It is his grace the steward who oversees this place. Did theur not see the fine job he did apprehending the coney-catchers on the night of the manor court?’

          ‘Aye, ah did,’ whispered Thomas, ‘But it is too much of a coincidence, John was assaulted after the rat baiting. Where would one hear of our betrothal? Everybody in here knew of it!’  

          ‘I think you are barking up the wrong tree, it were the steward who reported the trouble on behalf of the lord. If he or the householder were involved, why would he report it? I’d be careful if I were you before you all end up in the pillory for slandering,’ the deputy warned.

           John looked at the deputy worriedly.

          ‘The manor court is in session next week; I will keep an eye out. In the meantime, I suggest you quieten thy wayward ideas, lest me and my partner come knocking on your door. We are under the steward’s orders to catch these bastards so let us do our job.’

          The deputy stood and walked to the bar to get another tankard of ale. The householder poured from the barrel and placed it in front of him.

          ‘What were all that about?’ Asked the householder inquisitively. He liked to keep abreast of any news.

          ‘Oh, just a private matter,’ said the deputy, having been in the job long enough to know not to fill other’s ears. He picked up his pewter tankard and walked back to the card table in the corner of the room.

          A week had passed, and once again, Thomas and Agnes sat together in church. The congregation seemed to have adjusted to them sitting together, and nobody had declared illegitimacy to their union.

          ‘By the power of the Lord Jesus Christ our saviour and our sovereign King James the first of England and Scotland, I herewith announce the banns of marriage between Thomas Rushworth, son of Thomas and Margery, of Haworth and Agnes Hargreaves, daughter of John and Margaret of Oxenhope. This is the second time of asking, if any of you know cause or just impediment why these two persons should not be joined together in Holy Matrimony, ye are to declare it.’

          Margery awaited news, the vicar cleared his throat and spoke from the lectern, ‘I have news from Windsor Castle, our sovereign Lord King James of England and Scotland has proclaimed the authorisation and uniformity of the book of common prayer and enjoying conformity to the form of the service of God now established.’

          ‘God save the king.’    

          The churchgoers repeated in unison, ‘God save the King.’ Then filed out of the church and went their separate ways.

          Thomas, John and William walked ahead of the womenfolk. Thomas was deep in thought about the deputy’s words, and the idea of being locked in the pillory gave him cold shivers down his back. 

          ‘I go to the manor court during the week, best go and be spared the lord’s fine,’ Thomas claimed.

          ‘Thomas, why don’t theur come back ta ours for supper? We'll travel together to the manor court. Safer that way,’ John claimed.

          ‘Aye, but I have work to do first; animals need tending and peat needs collecting,’ explained Thomas.

          Margery heard and interrupted, ‘Gew on son, nowt that William and I can’t do. Spend time with thy Agnes. Won’t be long before the harvest and then it will be all hands to the sickle.’ Agnes didn’t let on but had hoped that Thomas would visit again. They had been so busy in the fields that it had seemed like weeks since they had talked. She spent most of her day at the manor and any free time with her mother and father, weeding so that the young shoots of wheatgrass had a chance to grow.      

          ‘Right, you are then. Agnes does thee have any objections?’ asked Thomas.        

          Agnes caught up to him, John and William walked ahead, and Margery and Mrs Hargreaves walked ten paces behind, slowing down so that the two could have their privacy but still be in earshot of the conversation. Both Thomas and Agnes both started to say something, and both stopped to allow the other to say what they were going to say. They both laughed.

          ‘You go on,’ said Thomas politely.        

          Agnes smiled, ‘Can’t believe it’s only one more week ta go till the handfasting.’

          ‘Still no doubts?’ Enquired Thomas.         

          No, none at all,’ she replied then grinned.         

          Thomas frowned, ‘What you grinnin’ about?’        

          ‘I remember when mother first mentioned it, I were dead against it. I had visions of you beating me ‘n sending me to the ducking stool.

          ‘Them laws can go on too far. I say, would the Lord do it thusly? Fear not Agnes Hargreaves, you are safe with me,’ replied Thomas.

          They walked in silence for a while, just enjoying being at each other’s side. Soon after, William and Margery turned toward home and the others continued to Moorhouse Lane, stopping briefly where the footpads had robbed them.

          Thomas noticed something at the side of the road clinging to a piece of blackberry bramble, ‘Ayup, what’s this?’ He asked trying to wrestle it away from the thorns of the bush.  

          His hose got caught in the bramble, so he let out an almighty yelp, refusing to move until he had untangled himself.          

          Agnes became impatient, ‘Come on Thomas, let’s get home.’

          ‘It’s a piece of a sleeve from somebodies’ undershirt, could belong to one of the footpads that robbed us. Look John, it were about here where they jumped from their hiding place.’

          John turned and walked back, taking the small piece of cloth in his hand, ‘Could be, but doubt it. There are fifty that walk past this bramble every day.’ 

          ‘You're probably right,’ Thomas took the cloth looking disappointed and put it in his cod piece for later inspection.

 

          Thomas and Agnes walked up to the cottage and sat on a wooden bench near the cattle door. They allowed the sun to shine on their faces. The bright green of the growing wheat sparkled on the hills, further accentuated by the beige, pinks and brown hues of the moor.

          Mrs Hargreaves walked out to them and gave them both a jack of ale, ‘It’s a beautiful day,’ she said, stopping to appreciate it then stepping back inside the cottage.

          ‘Thy mother is a prize of a woman,’ said Thomas.

          ‘She has had a difficult life, lost two boys ‘n two girls, two at birth, two within five years because of the sickness. Father were crushed,’ Agnes started to tear up.

          ‘Ah, I’m sorry Agnes,’ he put his arm around her, until he heard Mrs Hargreaves cough then took it away again.          

          ‘Come Agnes,’ he took her by the hand Mrs Hargreaves coughed again so he let go.        They walked to the wood and wattle enclosed vegetable garden. ‘Right you are, you see that large branch in the fence at the bottom of the garden there, I wager I can hit it two out of three times with any stone that you pick,’ joked Thomas.     

          ‘That’s impossible, but if it’s a wager, what are we wagering on?’ asked Agnes. 

          ‘Well, if I lose, I will do thy weeding for a day. But I’m not gonna lose,’ he said cheekily. ‘And if I win?’

          ‘Aye, what if you win? Though I doubt it unless a miracle happens here in Oxenhope.

          Well, what do you want? I have nowt.’

          ‘Simple, a kiss,’ Thomas hesitated then grinned, waiting for the inevitable retribution.

          ‘Thomas Rushworth, do you want ta see my mother come screaming with the broom ta see thee off and my father ta have thy guts for garters?’ She said alarmingly, but then quietened as her mother appeared at the door.

          ‘Well, you say I can’t do it, so what’s to worry Ms Agnes Hargreaves.’

          ‘I think you presume too much, Thomas Rushworth,’ she said while looking for a stone.

          Thomas took the stone in his hand, squinted his eye and threw it, hitting the branch at its centre almost twenty paces away.

          Agnes was stunned, ‘You've done this before, Thomas. Is this how you get girls from the village ta kiss thee? By throwing stones at a twig?’

          ‘Nah, William and I used ta have throwing contests ta see who had ta shovel out the animal enclosure.’

          She looked around for another stone, one that would swing the wager in her favour. She found one almost half the size of a man’s fist; ‘There you go, try this one,’ she said smartly while placing it in Thomas’ hand.

          ‘Agnes, this is unfair. This is not a stone,’ he said, sizing up its weight and the distance that he had to throw it. ‘Am I that foul that a kiss would be punishment for thee?’

          ‘Lower your voice and just stick to the wager,’ she said, ignoring all other suggestions and consequences.

          Thomas took the stone in his right hand, squinted his eye and threw it, but it landed a foot too short.

          ‘Seems like the wager is lost Thomas Rushworth. I’ll leave the hessian bag for thee,’ she said smugly while looking for another stone even more difficult to throw than the last.

          ‘There you go,’ she said boldly, trying not to demoralise her young suitor too harshly.

          She found a stone, quartz, rough and peculiar looking. And started to feel sympathy for Thomas but stayed on course as she knew this was not a test of love, but a test of wits. 

          She handed the stone to Thomas who looked at it and smiled, ‘Agnes, you are too cunning for thy own good.’ He sized up its weight and the distance that he had to throw it; he looked at her, then back at the target.

          Impatiently Agnes rolled her eyes, ‘Thomas, in God’s name just throw it.’

          Thomas took one last look at the stone and one last look at the target, brought his hand back confidently, then walked past Agnes down the side of the vegetable garden and turned to face her.       

          Agnes frowned, ‘Thomas, what on earth are you doing?’

          Thomas raised his voice, ‘If you remember Agnes, the wager were ta hit the twig twice out of three times with any stone that ya’ pick. I said nowt about throwing the stone.’

          ‘Seems like the wager is lost, Ms Agnes Hargreaves,’ he had his back to the twig, released the stone, hitting the twig right in the middle.

          All this time, Mr and Mrs Hargreaves had been peeking through the gap between the shutter and the wall, giggling.         

          Thomas placed the stone in his codpiece then walked back up the garden.

          Angry that she had been fooled so easily, ‘Seems you have me at a disadvantage, Thomas Rushworth.’

          ‘Disadvantage, advantage, ah suppose it depends on the way you look at it.’

          John heard the bell of Saint Michael of All Angels, realising the time he called out, ‘Thomas, it's time to get on our way say your goodbyes.’

          Agnes was stunned by the sound of her father’s voice as if it woke her from a dream.

          ‘It seems like it is time for you to go,’ Agnes said as Thomas walked up the side of the garden to say farewell.

          He stood facing her he could tell that his prank still perturbed her; he held her hands in his. Knowing that she had her back to the cottage door, he leant forward. She closed her eyes and relaxed, her lips almost in a pout for what seemed like an eternity; she opened her eyes.

          Thomas released her hands, ‘It has been a pleasure spending time with you this afternoon Agnes, I hope we might do it again sometime.’

          Grinning, he joined John as he walked out the cottage door.

          Stunned, Agnes turned angrily as Thomas walked away, ‘THOMAS RUSHWORTH, YOU ARE… ERRGH…’ she growled and grunted then marched off toward the cottage.

          John watched Agnes storm off in contempt, ‘I see you have been getting ta know my daughter. She can have a wild spirit when she wants ta,’ he said. ‘Aye I've noticed,’ replied Thomas.

15. KAPITULUA

AINGERUA

 

 

Thomas etxera hurbiltzen zenean, William ikusi zuen urrunean egurra mozten. Txakurrek haren usaina sumatzen zuten eta gari artean saltoka etorri ziren agurtzera. Williamek bere azken zatitutako enbor pilara bota eta buelta eman zuen. Bekokiko izerdia garbitu eta eskua altxatu zuen begiak eguzkitik itzaltzeko, txakurrak zertan ari ziren ikusteko. Thomas makurtu zen txakurrak laztatzera, buztanak astintzen. Makila txiki bat hartu eta bota zuen. Haren atzetik jo zuten, ezpain beltzak astinduz eta droa ahotik irten eta haien atzetik. Biak heldu ziren aldi berean makilera, hura jasoz, garrasika eta borrokan urrundu nahian. Biak Thomasen oinetara erortzen saiatu zirenak.

          Thomas paused, he pulled landare baten zurtoineko gari-punta batek esku artean igurtzi zuen bere heldutasuna probatzeko. Ale batzuk mihian jarri zituen eta gero mastekatu zuen pitzatzen ote zen ikusteko. Ez zen. Egun batzuk gehiago, pentsatu zuen bere artean.

          When Thomas got home, atera zuen Agnesek baratzeko adarrera botatzeko eman zion harria. Artezteko gurpilean zutik, heldulekuari buelta eman eta ebakitzen eta leuntzen hasi zen, ertz zakarrak murriztuz eta forma emanez. Harria ur-ontzian sartu eta harriaren koloreaz harrituta geratu zen agerian uzten hasi zena. Arrazoizko tamainan lurdu ondoren, txakurra joan zen eta txakurrak atzetik joan ziren.

         Play biting and drooling, they beren oin erraldoiekin elkar menderatzen saiatu ziren jauzika eta bata bestearen bizkarrean jarriz, otzana bizkarrean etzanda, hankak defentsan luzatuz. Beste gizonezko handia, bere jokoei kasurik egin ez zion Thomasi harrapatzeko utzi zuen. Putak, atzean utzita sentitu, bere burua altxatu, marmarka egin eta haien atzetik atera zen.

          Thomas used the sand and hartxintxarra eta harria leuntzen hasi zen, kuartzoak distira egin arte. Harria lantzen jarraitu zuen, eskuak burdin oxidoz zikinduz. Behin amaituta, Thomasek eskuan zuen harria, aurrera eta atzera mugituz, argia har zezan. Arratsaldea aurreratzen ari zen, beraz, harria utzi eta txabolara itzultzen hasi zen.

          'Ya orl right, anaia?». Galdetu zuen Williamek.

          _cc781905-5cde-3194 -bb3b-136bad5cf58d_Thomas jaurerrian gertatutakoa eta arduradunarekin egindako planak kontatzen hasi zen Williami.

          That's right dangerous Thomas! ' Oihukatu zuen Williamek.

          Thomas put on a brave aurpegia: «Bai, baina zer gehiago egin behar dugu arduradunak galdetzen duenean? Eta gainera, John dagoeneko ados dago, eta ez dut bere patuaren esku utziko».

          'You best not tell ama gaixorik kezkatuta egongo delako. Zerbait gertatuko balitz? Zurekin noa».     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad5-cf581d_136bad5-cf58d_136bad5-cf58cde

          'You are not William , hemen geratuko zara eta ama zainduko zara!».

          'Thomas if anything happened zuri amak ez ninduke inoiz barkatuko. Zurekin noa, eta orain ezin duzu hori egin».

          'You're stubborn ,' Thomas bazekien ez zuela ezertarako balio jarraitzea behin Williamek zerbaiti buruz erabakia hartu zuenean.

          'Yer and you know nondik ateratzen dugun hori biok —erantzun zuen Williamek irribarre eginez, biak bueltatu zirenean Margery atetik irteten zela ikusi zuten uztarriarekin eta ur ontziekin, harrera eramateko.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad5-cf58cde_136bad5-cf58d_5-cf58d_136bad5-cf58cde

          'Thomas, William, ez al zarete biak luzeegia lan egin egiteke». Margeryk Thomasi begiratu zion: «Ez da semea?».         

          'Aye mother just been zoritxarrez». Berarengana joan zen.

          'Been ta the beck ? "Ontziak zurekin hartu badituzu, gorde nazazu goizean ibilaldi bat".     

          'Mother I had other Buruan ditudan gauzak, ikusi nahi?».

          Thomas brought out a piece oihalez eta arretaz ireki zuen Margeryk ikusi ahal izateko.

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_Margeryk behera begiratu zuen, eta Thomasek trapua ireki zuenean harriaren edertasunak harritu zuen. Distira egiten zuen; kuartzoak distira egiten zuen argi itzalean.

          'Thomas, that is Ederra, Agnes maite izango du».         

          'Aye, has sentimental balioa, ez dakiela oraindik».         _cc781905-5cde-3194-bb3b -136bad5cf58d_

          'You're a mutil ona Thomas, Agnes zorioneko neska bat da. Badakit ez dudala asko esaten, baina zure aita oso harro egongo litzateke zutaz».

          Thomas looked down sadly. Egun hauetan ez zuen aitari buruz asko pentsatzen baina berotasun bat sentitu zuen egin zuenean. Oihala tolestu eta berriro bere bakailaoan jarri zuen seguru gordetzeko.

          At the end of the egunean, Thomas Moorhouse Lanera joan zen, 'Bai, norbait etxean? Tomas da».     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad5-cf58cde_136bad5-cf58d_5-cf58d_136bad5-cf58cde

          'Come in, Thomas ,' hots egin zuen Johnek. "Itzuli berri naiz, nola izan zen zure eguna?"

          Thomas looked weary. «Luzea eta gogorra. Nahikoa da zure kabuz lan egitea, are gogorragoa beste baten afarirako».

          'Aye that, but gu baino okerrago dago». Johnek Yorken eta Londresen borobildu eta torturatu zituzten katoliko errekusatuei buruz pentsatzen. Thomas Johnen parean eseri zen mahaian.  

          Mrs Hargreaves poured an ale eta jarri ontzi bat potte aurrean. «Hor dago, sartu hori» barazki freskoak eta haragi xerra bat daude».

          Thomas wanted to discuss the eguneko gertaerak, baina hobeto pentsatu zuen Hargreaves andrea presente zegoela. 

          Agnes walked through the door eta harritu egin zen Tomas ikustean; irribarre egin zuen atea atzean ixten zuen bitartean. Agnes apur bat puztuta zegoen etxerako ibilalditik eta masailak arrosak zituen gaueko aireagatik.

          'Would ya' like afariren bat alaba?». Hargreaves andreak bota eta ale bat eskaini zion.

          'The ales fine ma , jaunaren afariaren hondarrak banatu genituen. Bere txakurra bazkalduegi zegoen. Parrokiako txakurrik ondoen elikatzen dena izan behar du, zazpi laguneko familia bati jaten eman zakur horri botatzen dionarekin —esan zuen Agnesek.

          Thomas grinned, 'Aye , onena belarriak eta buztana hazten ditut».

          They all laughed, appreciating Thomas haien inguruan erosoago sentitzen hasi zela.

          'Agnes bring Thomas' Koltxoi hemen eta jarri suaren ondoan. Hemen lo egin dezakezu gaur gauean. Agnes, ur garbia eta eskuila bat dago ohera prestatu nahi baduzu? Egun luzea izan da».

          Agnes disappeared to the back txabolatik Thomas zutik jarri eta koltxoia hartu zion bitartean.

          Once again, Mrs Hargreaves lihozko maindire bat koltxoi gainean jarri eta josten hasi zen, Thomas alkandoraraino erantzi zen.

          When Agnes returned, she gaueko alkandora jantzita zegoen, eta bere ondoan etzan zen.

          He said nothing but had atsekabeko begirada bat lastoari begira zegoen bitartean.

          Agnes giggled seeing him there suaren argitan, berriz bilduta. 

          'Not again,' xuxurlatu zion bere buruari.

          Agnes giggled again and touched eskua lasaigarri, gero buelta eman zion lotara joateko.

          Thomas' mind was too aktiboa, eta ezin zuen lo oraindik hunkituta eguneko gertakariengatik.

          It seemed like Thomas had Oilarrak kantuan jo zuenean lo hartu besterik ez zen egin. Agnes ikustera bueltatu zen, baina jada jantzita zegoen eta jaurerrirako bidea hartu zuen.  

          'Could somebody please get atera nazazu gauza honetatik!».

          'Okay, 'old ta ya' zaldietan, Hargreaves andreak labana bat hartu eta Thomas askatu zuen.

          He stood, dressed, eta Agnesen atzetik atera zen atetik, Hargreaves andreak gosaria eskaini aurretik. Burua astindu zuen frustrazioz.

          He could see her torch Eguzki kalerako bidea eginez. Azkarrago korrika egin zuen eta deitu zion. — Agnes! oihu egin zuen.

          He saw the torch stop . Berak itxaron zuen.     

          'Thomas, what are egiten al duzu? Berandu egingo nauzu sukaldera».     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad5-cf58cde_136bad5-cf58d_5-cf58d_136bad5-cf58cde

          Thomas slowed as he neared bera. Makurtu zen, eskuak belaunen gainean jarri zituen arnasa hartu nahian.     

          'Ya' all right , Thomas?, galdetu zuen irribarrez bere  gogotsu.

          He continued to gasp, Eskuak aldakan jarriz, bizkarrean makurtuta zegoen, «Agnes», pausatu eta arnasa gogor hartzen jarraitu zuen. Moztu eta leundutako harria hartu zuen bere bakailaotik, belauniko batean belaunikatu zen, "Agnes, ohorea izango nintzateke ni ezkontzen bazenitu".

          'Agnes smiled, ' Uste nuen dagoeneko iraganeko ondorioa zela».

          'Aye, a conclusion Elizak eta gure gurasoek erabakita, ez zuk —begiratu zion haitz hatzamar artean hartuta—.

          She took it and looked hurbilago kuartzoa zuziaren argitan distiratsu ikusteko, 'Hau al da gure apustuko harria?'

          'Yes.' Irribarre egin zuen Thomasek.

          'Thomas, I don «Ez dakit zer esan», pausatu zuen. «Inork ez du inoiz... Ederra da», begietara begiratu zuen.    

          He stood looking at her harria hatz artean aurrera eta atzera mugitzen jarraitzen zuen bitartean. Hari begiratuz, irribarre egin zuen: «Thomas, ez dakit zer esan, «ikusi dudan gauzarik ederrena da».

          Agnes held it tightly in bere eskua, oin puntetan jarri eta leunki laztandu zion aurpegia. Aurpegia beregana eraman zuen. Begiak itxi zituen haien ezpainak ukitzeko zain une batez.          _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_     _cc781905-5cde-136bad5cf58d_   _cc781905-5cde-136bad5cf58d_136bad5cf58d

          She turned and continued walking muinoan gora jauregirantz.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad53-cf58d_953-cf58d_953-cf58d_95-5-cf58d

          Stopping halfway up the hill "Plazer bat izan da gaur goizean zurekin pasatzea Thomas Rushworth-ek noizbait berriro egitea espero dut".     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad53-cf58d_953-cf58d_953-cf58d_95-5-cf58d

          He opened one eye to ikusi Agnes bere aurrean muinoan gora zutik. Irribarre egin zuen eta etxera bueltatu zen, orduan konturatu zen: "AGNES YA"-k EZ ZIDAN EMAN ERANTZUNA!'

          She didn't answer . Agnesek oinez jarraitu zuen, atzera ez begiratzera behartuz.

          'Yes,' she esan zuen lasai, oraindik atzera begiratu gabe.    

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_'ZER, EZ NUEN ENTZUN'?' —esan zuen Tomasek hiru pauso aurrera emanez galdezka.

          THOMAS YER GONNA WAKE THE HILDAK, SHUUSH! Agnes-ek muinoan gora jarraitu zuen, ez zuen atzera begiratu eta ahotsa apur bat altxatu zuen.

          Thomas, hands on hips , lurrera begiratu zuen, zerbait esaten entzun zuen, beste bi pauso eman zituen aurrera.  

          'AGNEEEES,' he oihu egin zuen.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad5-cf58cde_136bad5-cf58d_5-cf58d_136bad5-cf58cde

          Agnes stopped and turned; Thomasek ikus zezakeen. Aingeru baten antza zuen, zuziak faro baten antzera, argitu zuen. Zeruko izarrek distira distiratsu egiten zuten haren atzetik.  

          'YES, Thomas Rushworth , EZKONDUKO ZAITUT!' Jauregirantz jiratu eta korrika egin zuen.

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_Txakurrak zaunka hasi ziren, esna zeuden auzokideek haserre deitzen zuten. Thomas egon zen une batez iluntasunean, zuziari begira, muinoaren gainean desagertu zen arte. Baserritarrak sua piztu, kandelak piztu eta olio lanparak betetzen hasi ziren. Ateak ireki, pertsianak kolpatu, baina oraindik ilunegia zegoen hura ikusteko. Biratu eta etxera abiatu zen.

          The cook heard her approach eta bazterrera joan zen azota-makila hartzera. Agnesek atea ireki zuenean, besotik heldu, buelta eman eta sei aldiz ipurmasailean jo zuen.

          'I'VE TOLD BERAN IZAN ZAIZU! Ez zaitez berriro berandu iritsi, bete betebeharrak,' altxatu zen eta makila berriro izkinan jarri eta arrautzak pizten jarraitu zuen. 

          Agnes grimaced and rubbed her behean, despentsara joan eta sagarrak jaso eta jaunaren sagar tarta zuritzen hasi zen. Hainbeste aldiz egina zuen, ez zuen begiratu beharrik izan, nahiago izan zuen beste gauzetan pentsatu.

16. KAPITULUA

BIZITZAREN UZTA

 

 

Geroago, maldan beherago, Thomas eta William ildoetan zehar ibili ziren belar txarrak biltzen eta izurriterik ikusten.

          It was boring, monotonous lana, baina bazekiten etekinak zer ekarriko zuen, ogirako eta gailetetarako irina eta jauna ordaintzeko eta beste janari eta hornigai batzuen truke trukatzeko adina ale. Bizitza zirkulu bat zen, uzta, euria, lehortea, hazia, uzta, euria, lehortea eta uzta.

          With the harvest so close poza eta poza zegoen, ilusioa herrian. Dendariek eta merkatariek bazekiten uztaren ondoren merkataritza hobetuko zela. Zirrara garaia izan zen lehorte baten ostean euri gogor baten modukoa.

          John had agreed to help eta beste auzokide batzuk eskua emateko prest zeuden. Egun on batean, akre bat akre eta erdi bat egun batean bildu ahal izango zuten. Gero, noski, jaunaren jauregia zegoen, non maizter guztiek elkarrekin lan egiten zuten bere garia biltzeko. 

          The wheat was golden and ia sorbaldaren altueran, Thomas eta Williamek segak zorroztu zituzten, eta zortea izan zuten euriak eusten zuela uztak honda ez zedin. Aurreko gauean tanta batzuk, baina gaur zerua urdin bizia zegoen. Asko zeuden eta John, Hargreaves andrea eta Agnes ezkutara hurbildu ziren esku bat ematera. Zaintzaileak beti ematen zuen denbora jaurerritik kanpo uzta garaian.

         John, William and Thomas were segalariak eta sega kulunkatzen eta garia mozten hasi ziren. Garia sehaska batean harrapatzen zen eta haien ezkerrera lurrera erortzen zen lerro txukun eta karratu batean. Haiek luzera berdina moztea zuten helburu, errazago bildu ahal izateko. Uztatzerakoan, garrantzitsua zen sega lurretik hurbil edukitzea ebakiaren luzera maximizatzeko eta lurrean geratzen zena gordetzeko. Zorrotzak ahalik eta laburrena izan behar zuen; hala ere, segarekin lurra jotzeak berriro zorroztu beharko zuela esan nahi zuen.

          On the odd occasion you hori egin zuen gizonetako baten oihua entzun nezakeen. Gizonak trebeak ziren eta normalean hogeita hamar metro inguru egin zitezkeen segak berriro zorroztu baino lehen.

          Following on behind was Margery , Agnes eta herriko umeak, biltzaileak, garia lotzeko zurtoinekin banda bat egiten zuten. Ondoren, bandan jarri zen bandaren gainean prest, bandagileak zinta lotzeko eta beste bi taldekideek osaturiko oihala pilatzeko, beste batzuekin bat sortuz. Zutik zutik zegoen eta gero sendatzen eta lehortzen utzi zuten pare bat egunez, gurdi batean kargatu eta jotzeko eta keratzera eraman zuten garia zurtoinetatik bereizteko. 

          Finally came Mrs Hargreaves and Lehengusuak Mary, espresuki diseinatutako zurtoin-arraste batekin, lurra garbitu zuten gari-zurtoin solterik haiek lotzeko prest, Jainko onak eman zien ezer alferrik galdu ez zedin. Arrastoaren ondoan jartzen ziren baina trataera ezberdina izan zuten larazketa-prozesuan, zikinkeria eta harriak izan zitezkeen arrastatze prozesuan. Askotan emakumezkoek hau gordetzen zuten eta beraiek ehotzen zuten.

          The sun was high, eta beroa zen bizkarra hausteko lana. Margery-k ale-ontzi bat jarri zuen inguruko zuhaitz baten azpian, eta hark eta Hargreaves andreak gazta eta ogia ekarri zituzten eguerdian jateko. Tarteka, Thomasek altxatzen zuen begirada Agnes zintaren inguruan bandak lotzeko makurtuta ikusten zuen, langilea da, pentsatu zuen bere artean. Behin batean gora begiratu zuen eta haien begiak elkartu ziren. Hitzik esan gabe irribarre egin zioten elkarri eta esku artean zegoen zereginarekin jarraitu zuten.

          At midday they all gathered soroaren erdian dagoen zuhaitz baten azpian itzalean, horretarako moztu gabekoa. Orban ilun eta izerditsuak hazten ziren gizonen besapean eta bizkarra izerdiz blai. Agnesek lasto zatiak atera zituen kirtlearen hondotik, eta gero Hargreaves andreari lagundu zion pitxertik alea isurtzen partekatzen. Ogia eta gazta apurtu eta gizonen inguruan pasatzen ziren, emakumeek euren zatia hartzen zuten gero.

          'This is a good hasi —oihukatu zuen Thomasek, itzalaz gozatuz, zuhaitzaren enborra bizkarra eusteko erabiliz eseri zen bitartean.

          'Aye, but many hektarea egiteko, nire idia eta gurdia ekarriko ditut bihar, eta kargatzen has gaitezke zuregana eramateko larratzera," adierazi zuen Johnek.

          Margery, with Mrs Hargreaves eta Agnesen laguntza, alea bereizten duten lurrean zurtoin luzeak irabiatzeaz arduratuko zen. Ondoren, hondakinak kentzen zituzten eta azkenean alea irauli egiten zuten pala batekin, hondakin arin-partikulak haizeak eraman zitezen. Gero, alea eguzkitan lehortzen utziko zen pare bat egunez hezetasuna murrizteko. Azkenik, poltsetan sartzen zuten jaurerrira fresatzeko.

          They were forced to take beren uzta jaunaren jaurerrira, non poltsak zenbatuko ziren, eta hark bere ehuneko hamar hartuko zuen. Hemen alea ehotzen zen, irin bihurtu eta berriro poltsatuko zen. Prozesu luze eta neketsua izan zen, baina neguan zehar eta hurrengo uztara arte ikusiko zituena, Jainkoak nahi badu.

          It would take them over Hilabete bat atzetik harrapatzen ziren haien larrua, jaunaren jabegoa eta edozein auzokideren larrua biltzeko. Euri usaina balego airean, orduan dena izango litzateke soroetara, eta behar izanez gero, gau osoan zehar biltzen zuten. Uzta amaitzea egoera berean zeuden besteekin ospatzeko eta gizarteratzeko garaia zen. Handfasting bat egiteko garai egokia ere izan zen.

17. KAPITULUA

LEHEN EMAKUMEA

 

 

Pregoiaren ostean, bikarioak eztul egin eta iragarkiak irakurri zituen pulpitotik. «Jesu Kristo gure Jaunaren, gure salbatzailea, eta Ingalaterrako eta Eskoziako lehena den Jakue errege subiranoaren botereaz, Thomas Rushworth-en, Haworth-eko Thomas eta Margery-ren semearen eta Agnes Hargreaves-en alabaren arteko ezkontza-debekua iragartzen dut. Joan eta Oxenhopeko Margaritarena. Hirugarren aldia da galdezka, zuetariko batek badaki arrazoi edo eragozpen justurik zergatik ez diren bi pertsona hauek Ezkontza Santuan elkartu, deklaratu behar duzue». Bikarioak jakinarazi zuen hurrengo igandean otoitzaren ondoren egingo zela esku-barrua eta elizako atean izango zela, herriko tokirik publikoena zelako eta bildutako guztiek horren lekuko izan baitezakete. Thomas eta Agnesek eskuak diskretuki ukitu zituzten eta elkarri begiratu zioten, sentimendu publikorik gabe.

          'Now let us pray .

 

«Jauna, benetako maitasun ororen iturria, otoitz egiten dugu bikote honen alde. Eman iezadazue bihotzeko poza, gogo seriotasuna eta izpirituaren begirunea, ezkontzaren batasunean sartzen direnean, zuek sendotu eta gidatu ditzaten, Jesukristo gure Jaunaren bitartez. Amen».

 

Amen', errepikatu zuen kongregazioak batera.

 

«Maitasunaren Jauna, otoitz egiten dugu Tomas eta Agnesengatik. egon haiekin prestaketa guztietan eta ezkontza egunean. Eman iezadazue zuen maitasuna beren bihotzetan elkarrekin ezkontza-bizitzan zehar, Jesukristo gure Jaunaren bitartez. Amen'

 

'Amen'.

 

          _cc781905-5cde-3194 -bb3b-136bad5cf58d_Azkenean iritsi zen eguna. Bertatik bertarako senideekin, bizilagunekin, lagunekin eta parrokiako beste edozeinekin gertatu zen lekukoak ziurtatzeko. San Migel Aingeru Guztien elizako atean izan zen. Agnes eta Thomas elkarren aurrean zeuden. Agnesen ondoan zegoen William babeslea, zeinak oso serio hartu zituen bere ardurak gizon onena bezala. Atzean John eta Hargreaves andrea zeuden, begiko malko bat lihozko zapi batekin garbitzen ari zela. Biek jantzi zuten igandeko onena, okasiorako ordezkatu zutena. Hargreaves andrearentzat mahuka eta okre koloreko soineko berria eta mahuka berria eta tunika gorri berri-berria Hargreaves jaunarentzat.  

          Agnes wore a chaplet of liliak bere ilean, eta bere zapatila bigunen gailurretan jartzen zen soineko berde bat. Ilea luzea zuen, eta garbitu egin zuen. Eguzkiaren argitan distira egiten zuen. Masailak atximurkatu zituen arrosa egiteko eta ezpainak masusta batekin igurtzi zituen.

          Thomas had removed his hat eta ilea busti zuen, buruko koroan dagoen txoritxoak bere burua portatzen zuela ziurtatuz. Xaflarekin bizarra egin zuen, kontuz ibiliz azala ez mozteko, batez ere kokotsaren azpian dagoen zati bigun hartan. Igandeko mahuka onena jantzi eta oinen estalkiak garbitu zituen, eguzkitan lehortzen utziz. Ikusi zuenean, bere ilean loreak, irribarre egin zuen. Irribarre egin zuen konfiantzaz. Johni begiratu zion, bere tunika berriarekin eder eta egokia zirudien.

          John gave him a wink animoz, hain harro zegoen bere alabaz eta haien seme berriaz; eztul egin zuen poliki-poliki eztarrian hazten ari zitzaion korapiloari aurre egiteko. Bikarioak ukabila itxita ahoraino altxatu zuen, isil-isilik eztul egin zuen eta hasi zen.

 

«Jesu Kristo gure Jaunaren grazia, Jainkoaren maitasuna eta Espiritu Santuaren elkartasuna zuekin Jainkoa maitasuna da, eta maitasunean bizi direnak Jainkoarengan bizi dira eta Jainkoa haietan bizi da».

 

«Jainkoaren, Aitaren, Semearen eta Espiritu Santuaren aurrean, elkartu gara Agnes eta Tomasen ezkontzaren lekuko izateko, Jainkoaren bedeinkapena eskatzeko, haien poza partekatzeko eta haien maitasuna ospatzeko. Une onetan eta txarretan, indarra, laguntasuna eta erosotasuna aurki ditzake, eta maitasunean heldutasunera hazi. Ezkontza Jainkoak santu eta Jesukristo gure Jaunak Galileako Kanako ezkontza ospatzen dutenekin bedeinkatu duen bizimodua da».

 

Bikarioak pausatu egin zuen: «Lehenengo, gizon hau eta emakume hau ezkontzeko arrazoiren bat dakienari eskatu behar diot orain deklara dezala».

          The vicar then took their kontrako eskuak eta elkarrekin jarri zituzten, gero zapi bat eskumuturretan bilduta, konpromisoaren seinale gisa.

          'Thomas, will you hartu Agnes emaztetzat? Maite al duzu, kontsolatu, ohoratu eta babestu eta, beste guztiak alde batera utzita, leial izango al duzu biak biziko zareten bitartean?».

          'I will,' Tomasek irribarre egin zuen urduri.   

          Agnes looked up at Thomas , 'Agnes, Tomas hartuko duzu zure senarra izateko? Maite al duzu, kontsolatu, ohoratu eta babestu, eta, beste guztiak alde batera utzirik, leial izango al duzu biak biziko zareten bitartean?».

          'I will,' esan zuen Agnesek.

 

«Jainkoaren aurrean, eta kongregazio honen aurrean, Agnesek eta Tomasek baimena eman eta elkarri ezkontza-zinak egin dizkiote. Eskuak elkartuz eta opariak emanez eta jasoz deklaratu dute ezkontza. Nik, beraz, senar-emazteak direla aldarrikatzen dut».

 

Ikusleak animatu ziren gero elizaren eraikin nagusira sartu ziren otoitz tradizionaletarako eta, noski, bikarioaren sermoia, bikote zoriontsuarentzat bedeinkapena eta ezkontzaren santutasunari buruzko sermoia.

          After prayers, they all herriko berdegunera itzuli zen eta kongregazio gehiena atzetik joan zen, bizilagunak, lagunak eta inguruan zegoen beste edonor barne, eta edaria eta ale dohainik ziurtatuta. Gehienek janaria edo opariak ekarri zituzten senargaientzat. Egurrezko kaiola batean giltzapetuta zegoen oilasko bat, itxiera ohituta ez zegoena, etengabe irrintzika eta pikotxa egiten zuena ateratzeko. Liho-erroilu txiki bat, hainbat barazki poltsa, landutako egurrezko ontzi eta bikoteari ezkontza-bizitza hasten lagunduko zioten beste gauza batzuk zeuden. Hiru mahai handi jarrita zeuden, muturra jarrita eta lihozko mahai-zapi zuri garbiz estalita. Margeryk, Hargreaves andreak eta Cousin Maryk ezkongai-alea, malta gehigarriarekin egindako ospakizunerako sorta berezia, buztinezko ontzietan bota zuten eta mahaian jarri zituzten. Gonbidatu batek bere ontzia berriro betetzen zuen bakoitzean txanpon bat jartzen zuen mahai gainean, gero bildu eta emaztegaiari emango zitzaion etxeko lanak egiten hasteko.

          A lamb had been slaughtered eta gaur egun txutean erretzen ari zen. Bi gaztek mahai baten goialdea eraman zuten patata eta tipula zopa katilu ugari, gonbidatuek gogoz hartzen zituztenak.

          Three musicians sat on stools , bat udare itxurako lautearekin, bestea gaita batekin eta hirugarrena tabor zepoarekin. Jiga alaia eta bizia egin zuten lau gonbidatu mahaiaren ondoan eskutik helduta eta denbora hirukoitzaren erritmoan dantzatzen.

          Thomas and Agnes sat on Erdiko mahaian dagoen banku bat, gauza handirik esan gabe, baina haurrak oinutsik hara eta hona lasterka zihoazela begira eta irribarretsu, garrasika eta algaraka harrapatzen zituztenean.

          Behind them was a portrait naturak margotuta, haran berdea eta dale, artile zuriz zipriztindutako muino uhintsuak. Jauregia han eserita bere distira guztian, landa-zerrenda eta plazen artean botere-argia. Harago, urruneko zeru urdin sakon eta garbia ukitzen zuen mairuen basatiak. Haranak leunki maldatzen zuen atzealdean dagoen bekaraino, haritz, ezki eta pagoz josita zegoena. Erriberen zakartasunak landutako lur-lanak falta ziren eta marroiak berde sakonak kontrastatu zituen. Erreiaren marro marroi ilunak gora egin zuen eta gero ekialderantz horizonterantz.

          William sat away from Agnes , bere babes-erantzukizunak alde batera utziz denbora batez, bere patata eta tipula zopa slurp eta listua izan zezan arkumearen tutuaren usainarekin. John Thomasen ondoan eseri zen eta bere hirugarren ale indartsuaren ontzian zegoen jada.

          The two dogs sat in tuaren aurrean, drooling eta olioa astiro isurtzen den bildots erretik sutara ikusten. Begiak errekuperatzen ari dira hurrengo tantaka errearen hondoan bildu ahala ikusteko eta berriro ere beheranzko bidaia hasteko.

          Then, it was time emaztegaiaren atetik korrika egiteko. Thomas, William eta herriko beste gizonak ilaran jarri ziren Johnek argitu eta etxeko belar berde berdean zehar jarritako soka baten aurrean. Agnes alboan gelditu zen, Thomasek ezkontza-opari gisa oparitu zion zapi batekin eskua altxatu zuen. Irrikaz, gizonak makurtu ziren, korrika egiteko prest. Ahalik eta azkarren korrika egiten zuten emaztegaiaren txabolara, besteak zapuzteko ahal ziren bitartekoak erabiliz.

          As Agnes lifted the handkerchief , gizonak seinalerako prestatu eta beren txantxak baretu zituzten, denak Thomas eta William izan ezik, hamaikakoan bata bestearen ondoan zeuden bitartean.

          William whispered, 'Brother Hobe duzu ez korrika egitea, ez dut nahi zure emazte berriaren aurrean lotsatzea.

          'Don't you kezkatu 'nigatik, aleari lehenengo trago bat emango diot atea jo baino lehen', xuxurlatu zuen Thomasek.         

          'Save your energy for gaueko anaia, agian beharko duzu».

          'Fear not William, Nahikoa energia daukat zure ondotik korrika egiteko eta oraindik betebeharretarako zerbait daukat».

          The crowd hushed and as Agnesek hunkituta animatu zuten zapia jaitsi zuen. Gizonak zelaian zehar abiatu ziren prozesuan bultzaka eta astinduz, garbitu arte. Williamek Thomasengandik hasita zegoen, baina tunikaren atzealdea hartu eta atzera bota zuen. Williamek oreka galdu zuen, baina tente mantentzea lortu zuen eta Thomasen atzetik joan zen alde txiki batekin. Thomas pixkanaka-pixkanaka bi liderrak harrapatzen ari zen, bost pauso aurretik, elkarri kolpeka eta ukondoa ematen zihoazen markagailuan. Batek ukondoa bota eta besteari bularrean jo zuen, eta horri esker, aurrean atera zen.      

          The second runner, slightly haizea, apur bat moteldu, 'Bastardo!' oihu egin zuen haserre. Berreskuratu eta buruaren atzetik igaro zen.

          Thomas was only two paces haren atzetik orain eta William Thomasek bi pauso gehiago. Bi gizonek moteldu egin zuten harri lehorreko hormara gerturatu zirenean, haren gainetik igotzeko, baina Thomasek abiadurari eutsi zion eta bere burua abiada bizian jaurti zuen, berak eta Williamek mutil gaztetan izan zituzten lasterketak gogoratuz. Williamek gauza bera egin zuen eta frustrazioz eztabaidan eta biraoka ari ziren bi gizonak aurreratu zituen, bi anaiek protagonismoa irabazten ikusi baitzuten lapurtu gabeko zelaian gora zihoazela. Haien atzetik atera ziren, baina Williamek eta Thomasek abantaila ona zuten orain. Thomasek ez zuen atzera begiratu, baina Williamek bereganatzen zuela entzun eta sentitu zuen. Txabolatik ehun pauso besterik ez zeuden orain eta Thomas eta William arnasa gogor hartzen ari ziren, izerdia zihoala eta aurpegitik tantaka. Lur-eremua ezagutzen zuten, txikitan sarri ibilita. Besteek ez eta igoeraren aldaparekin borrokatu zuten.

          William caught up to Thomas eta pausoz urrats korrika egin zuen: «AMAITU DA ANAI LASTERKETA AMAITU DA», oihukatu zuen arnasa nekez.

          They were only fifty paces txabolatik orain eta biek sumatzen zuten garaipena.

          'NOT YET IT ISN 'T!' —oihu egin zuen Thomasek. «GOIZ GEHIGI ALDATU DUZU GARAIPIOA.

          Twenty paces, Thomas could bere abiadura moteltzen sentitu eta beldurtuta zegoen, William gaztea abantaila apur bat lortzen hasia baitzen. Thomas saiatu zen jarraitu behar zuen abiadura ontza guztiak marrazten, eta gero, mailan, William-en aurka sartu zen sorbalda orekatuz.

          William gained his balance, «SARD», baina moteldu egin zen eta Thomas aterantz korrika joaten zela ikusi zuen.

          Thomas looked behind and lifted txabolarako giltza. Behin barruan sartuta, gogor hatsa eginez, eskuak belaunen gainean jarri eta arnasa hartzen saiatu zen. William atean gelditu zen gauza bera egiten, hitz egin ezinik.

          Still finding it difficult, Williamek oraindik hatsa kentzen zuen, «Yer» esaldia behartu zuen anaia malkartsu bat,» arnasa sakon hartu eta barrura sartu zen.

          The house had been fully garbituta, pertsianak irekita zeuden eta hauts-partikuk distira egiten zuten eguzkiaren argian, lurrera jaisten zen bitartean. Lurrezko zorua miatu eta lasto berria eta freskoa sakabanatuta zegoen gainean. Behean ohe bat jarria zegoen liho fineko errezelarekin inguruan. Suaren ondoan garbitutako ohe estalkiak zeuden. Lore apaingarriak jarri zituzten normalean pareta latzei kolorea emateko. Arrosa-petaloak ohean jarrita zeuden eta ur-kuboak ur gezaz beteta zeuden. Suaren bestaldeko mahai gainean sagar katilu bat jarri zuten, dudarik gabe, Jaunaren baratzatik, errebearen baimenarekin. Sabaitik lihozko izara zintzilikatua zegoen  animaliaren aurkiak estaltzeko, palaz atera eta lastoz eta belar berriaz ordezkatuta, udaberriko euri-egun baten usain lizunaz.

          Thomas, slowly getting his arnasa atzera, ohera joan zen manta behera botata, ale epelez betetako peltrezko ontzia agertzeko. Arretaz hartu eta trago bat hartu zuen, ondoren Williami eskaini zion.

          'No brother tis yours ..., gozatu eta itotzea espero dut —esan zuen Williamek sarkastikoki. Irribarre egin zuen.          

          Thomas took a deep breath , irribarre egin zuen eta beste trago bat hartu zuen aterantz zihoan bitartean. «Goazen William, itzuli behar gara». Biak atera ziren atetik, Williamek atzean itxi zuen.

          Halfway between the cottage and harri lehorreko horma ikusi ahal izan zuten beste bi lehiakide borrokatzeko koadroan, bakoitzak ukabilak estutu eta mehatxatuz altxatuta. Elkar inguratuz bota beharreko lehen kolperako irekidura bat aurkitzen saiatzeko. Thomas eta William haien ondotik pasa ziren eta ez zuten ezer esan, horrekin aurrera egiten utzi zieten.

          Arriving back at the village berdea, gonbidatuak denak alaitasunez eta ospakizunez beteta zeuden, eta alaitzen ziren Thomas eta William besoak elkarren sorbalden inguruan hurbiltzen ikusi zituztenean.

          Agnes stood to see what animatzen ari ziren. Thomas berdegunetik zebilela ikusi zuen eta isil-isilik hunkituta zegoen peltrezko ontzia kontu handiz eramaten ikusi zuenean. Hurbildu zen, eta mahaiaren aurrean atera zen. Altxatu eta belauniko batean belaunikatu zen, ontziari eutsiz. Onartu zuen eta gonbidatu guztiak animatu ziren. Soberan zegoena edan zuen, gero itzuli zion altxor izateko opari gisa. Orduan, Agnes bere soinekoaren azpira heldu zen, goiko hankan lotuta zegoen zinta gorri txiki bati tiraka. Thomasi eman zion eta arinki musu eman zion masailean, gonbidatuak berriro animatu ziren.

          'Well done 'usband , badirudi ezkutuko dohainak dituzula».

          'No wife, I nere anaiaren graziak apaltzen nau, bera baitzen irabazi behar zuena, eta zureganako maitasunak behartu ninduen gizon apalago izatera».

          'Quiet yourself husband, zeren badakit zure anaiak zureganako duen maitasuna eta harekin duzun maitasuna. Ez luke zuei egotzitako zoritxarrik aldarrikatuko».

          John by this time had emaztegaiaren alearen zati zuzena kontsumitu eta hurrengo goizean ale pasiorako bideratu zen.

          The musicians continued to play ; dantzan jarraitu zuten gonbidatuek. Bi gizonek, eskuetako bat gora eta bestean ontzi bat hartuta, jig koloretsu bat dantzatu zuten. Oinen ukipen-serie korapilatsu bat izan zen tabor zepoaren erritmoan. Margery eta Hargreaves andrea, ontziak betetzen lanpetuta, minutu batez gelditu ziren eta erritmoan txalo egin zuten. Taupada gero eta azkarrago joan zen, harik eta gizonek ezin izan zuten arte jarraitu eta lurrera pila batean erori ziren, haien kontura barre egiten zuten guztien dibertsiorako.

          Thomas and Agnes smiled as Johni begiratu zioten emaztegaiaren ukitu zikinduta, txanpon-multzo bat pixkanaka hazten ari zitzaion aurrean. Pila gainean beste zentimo bat jarri eta bere ontzia berriro bete zuen.

          'Ya' 'orl hortxe John?». galdetu zuen Thomasek irribarrez.

          'Orl' right? Neverrrr beeeeen hobeto». Hizketa nahastu eta zutik jartzen saiatu zen, baina gaizki pentsatu eta berriro eseri zen.

          Four men at the furthest Mahaiaren amaiera muggling hasi zen, edateko jolas bat, ezkongaien ale gehien nork egiten zuen ikusteko. Lehenengo gizonak ale bat skull egin zuen, bigarrenak bi, hirugarrenak hiru, laugarrenak lau eta gero lehenengo gizona berriro hasi zen bostekin. John Hargreaves seirekin hasi zen, bere emaztearen nazkarako, begiak altxatuta. Ez zuen ezer esan. 

          The game would continue through gauean edo, zutik egon zitezkeen bitartean.         

          The sun was starting to girotua, musikariak atonduta edo isilik zeuden, eta dantzariek dantzari utzi zioten. Kandelen argitan txanda motela jarraitzen zuen bakarti bat izan ezik, eguneko musika imajinarioa entzuten jarraitzen zuen.

          Margery, Cousin Mary and Hargreaves andreak azkenean lasaitzeko aukera izan zuen, emaztegaitik geratzen zena hartu eta biratzeari utzi zion arkume hotzaren aztarnen zaporea moztu.

          Mrs Hargreaves took a sip alearen, "Oh, Rushworth andrea, tanta ederra da, malta gehigarria eta horri jarri diozun maitasuna dastatu dezaket, denboraldi bat behar izan du hori prestatzeko".

          'Mrs Hargreaves, I Egun hartan zu eta Agnes herriko merkatuan ikusi nituenean lehen aldiz garagardoa egiten hasi zen —egin zuen keinua—.

          She thought back to that goizean herriko plazan, goiz lainotsua, hodeiak eguzkiari lekua egiteko tematuta. Postuak ilaratan kokatuta, txabola bakoitzak bere produktuak mahaian jartzen ditu, frutatik frijitu arte. Aurretik ikusitako lihozko txintxoak, trinketak eta taila guztiak. Margery-k txosna batetik bestera begiratu zuen eta labur-labur emakume gazte bat ikusi zuen, amaren atzetik, halako portaera eta jarrera, hondatu gabea, Yorkshireko edertasuna, baina ez zekien.

          Mrs Hargreaves laughed, a barre sakona sabela, bizkarrean makurtuta begiak izarren norabidean altxatuz. «Rushworth andrea, mesedez, maitea zara niretzat, mesedez... deitu Margaret».

          'Aye, Margaret, soinu polita dauka», irribarre egin zuen Margeryk bere onespen eta adiskidetasunaren onarpen eta esker onez.

          Mrs Hargreaves thought back to ezagutu zutenean eta laguntza eta adiskidetasuna eskaini zion katoliko errekusanteen familia bati. 

          Agnes, seeing them together Beren adiskidetasunak berotu zuen, "Ama, Rushworth andrea, Mary lehengusua, mila esker egun berezi hau egiteagatik".      

          'Agnes, I think hori formal samarra da. Hemendik aurrera, mesedez, deitu Margery... edo ama».

          Agnes walked up to Margery , besoak inguratu eta begietara begiratuz, 'Eskerrik asko, ama' xuxurlatu zuen.

          Turning around, she noticed bere amak malko bat zuela begian eta alderantz begira zegoela, hatz batekin diskrezioz garbitzen zuela.          

          She walked up to her ama eta bere aurrean gelditu zen. Hargreaves andreak, hasieran alde batera begiratuz, lasaitu egin zen, gero alabari begietara zuzen-zuzenean begiratzeko.

          She looked down and held bere eskuak; hatz lodiarekin bizkarraldea laztantzen hasi zen, hasieran poliki, gero arin estutu zituen.

          'Agnes, you are mundua niretzat —eutsi zuen malkoei—, asko maite zaitut eta hainbeste zorion eta maitasun opa dizut.

          Agnes started to tear but atzera eutsi zion besoak lepotik bota zituen arte eta orduan begiak ureztatzen hasi zitzaizkion: «Ez ama, edo bestela ezkontza gauean nahaspilatsua izango naiz».

          Most had left the common berdea, baina gelditzen zirenek Agnes eta Tomasekin batera joan ziren beren txabolako ate atalera.

          The vicar unlatched the front atea eta sartu zen, bere aurrean ur bedeinkatua astinduz. Ohearen aitzinera heldu eta ur bedeinkatua bota zuen gurutzearen seinalean. Thomasek Agnes altxatu eta atarian zehar eraman zuen ezkontza betetzeko gogo handiegirik ez zuela ziurtatzeko. Mary lehengusua, William, Hargreaves andrea, Margery eta hainbat auzokide jarraitu zituzten barrura. Thomas eta Agnes oherako prestatzen ari ziren bitartean, bisitariek ohearen inguruko liho fineko gortinak ireki eta mantak jaitsi eta kandelak piztu zituzten.

          The happy couple appeared from gelako txoko desberdinak, biak barruko kamisetaz jantzita. Ohera igo eta lihozko gortinak atzera bota zituzten. Ez zen ezer esan orduan denak joan ziren Mary lehengusua izan ezik, alde egiten azkena. Atea atzetik atera zuen, kiskatila bere lekuan zegoela ziurtatuz, baina atetik kanpo gelditu zen.

          The neighbours departed, William Berdegune arruntera itzuli zen Johni oinaltzen laguntzeko, ordurako ez zegoen laguntzarik gabe ibiltzeko baldintzarik. Margeryk zuzi bat piztu zuen eta denak Hargreavesen txabolarantz abiatu ziren gaua igaroko zuten.

          In the cottage, Agnes eta Thomasek lotsati jarraitu zuen alboetara begira. Agnesek eskua heldu eta Thomasen eskua ukitu zuen hura bilduta zegoenean egiten zuen bezala. Oraingoan elkarri eman zion eta eskua heldu zion, hatzekin laztanduz. Ezer esan gabe, biak elkarri begietara begira jarri ziren.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad5-cf58cde_136bad5-cf58d_5-cf58d_136bad5-cf58cde

«Oraindik ez dut gure apustutik kobratu», xuxurlatu zuen Thomasek.

          'Well, you better Azkar ibili,' irribarre egin zuen, albo batera biratu eta harengana hurbildu zen.

          Thomas put his hand on aurpegiaren alboan leunki; berearen gainean jarri zuen. Azken asteetan eta harekin zuen maitasuna eta gero eta maitasunari buruz pentsatu zuen. Hurbilago makurtu, begiak itxi eta musu eman zion ezpainetan. Haren ilea aurpegian jauzi egiten zion berak egiten zuen bitartean. Bete egin zuen eta aurpegia mugitu zuen, ezpainak haren kontra estututa mantenduz. Berarekiko hurbiltasuna sentitu zuen eta emozionalki seguru sentitzen zen. Ezpainak banatu zituzten.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad5-cf58cde_136bad5-cf58d_5-cf58d_136bad5-cf58cde

          'Oh Thomas, I "Hain pozik nago", eskua jaitsi eta bere barruko kamiseta buruaren gainetik altxatu zuen.

          Thomas did likewise. Ukondoan altxatu zen hari aurre egiteko; bizkarra eman zion, eta berriro musu eman zion. Haren bularretako bat bere bularrean ukitzen zuela sumatzen zuen eta horrek piztu egin zuen. Hankaren zurruntasuna sumatu zuen eta aldarazi zuen, bere gainean zuzenean egon zedin. Ukondoetatik eskuetara apur bat altxatu eta ilea laztandu zion, bekokitik hatzarekin mugituz. Irribarre egin zuen. Berarentzat zenbat esan nahi zuen eta bere bizitzako parte bihurtu zela gogorarazi zion bere buruari. Berriro musu eman zuten, oraingoan belaunak altxatu eta ireki zituen, haien artean etzan zedin, 'Oh, Thomas'.

          She lifted her hands and besoak laztandu zizkion, niregana etorritako begiekin begiratuz. Ileak aurpegia markatzen zuen, eta bere espresioa lasaia eta gonbidagarria zen. Sentitzen zuen hezetasunera gidatzen saiatu zen. Gidatu eta arnasa hartu zuen, orain arte sentitu ez zuen intimitate bat sentitu zuen. Eskuak bizkarrean sartu eta beregana hurbildu zuen. Eztu egin zuen eta burua atzerantz okertu zuen. Estutasuna sumatzen zuen, baina beroa eta erosoa zen. Bere aldakak urrundu zituen; behartu zuen eta gero berriro hurbildu zuen, berriro haserretu eta intziri egin zuen. Sentitzen zuen estutasuna baretzen hasi zen eta sakonago sentitu zen. Thomasek aldakak atzera altxatu zituen eta gero eta azkarrago bultzatu zuen behera, berriro altxatu zituen. Agnesek begiak itxi zituen eta burua atzera okertu zuen beste behin, besoei tinko eutsiz. Arnasa azkartzen hasi zitzaion, Thomasek erreakzionatu zuen eta bultzaka jarraitu zuen. Agnesek berriro ipurdia heldu zion, oraingoan hankak zabalduz beregana hurbildu ahal izateko.

          Cousin Mary, who had belarria ateari eutsi zion, ohitura zen bezala, irribarre egin, buelta eman eta Moorhouse Lanerantz abiatu zen.

          Thomas and Agnes looked up alboetan, biak haizeka, Agnes buelta eman eta ukondoen gainean pausatu zen, ilea aurpegia ezkutatzen zuen burkora erori zen. Muxu txiki bat eman zion Thomasi bularrean, maitasunez eta isil-isilik bularreko ilearekin jolasean begiratuz. Thomas han etzanda zegoen arnasa hartu eta gertatu berriari buruzko pentsamenduak bildu nahian. Inoiz ez zuen halako modurik sentitu. Ausarta, inspiratuta eta osoa sentitu zen.

          Agnes pushed the blanket off , buelta eman eta zutitu egin zen. Tomasek begiratzen zion. Han gelditu zen bere burua agertzeko. Thomas harrituta zegoen eta aurpegira ez beste ezeri begiratzeko gogoz, baina bularrak begiztatu zituen baina uko egin zion haiei zuzenean begiratzeari. Bere ile marroi kaskarrean zehar ikusten zituen, zintzoak eta itxura bikainak ziren, titiak tente eta ilunak. Ohean belaunikatu, irribarre egin eta ezpainetan pikak txiki bat eman zion Thomasi. Hori espero ez, berandu iritsi zen erantzuteko.

          Feeling more confident, he eseri eta gortinatik begiratu zuen. Barneko kamiseta tolestu eta ohearen behealdean jarri zuen amak irakatsi zion moduan. Hankan bustidura bat sentitu zuen, beraz, manta mugitu zuen odoleztaturiko adabaki bat agertzeko. Zutik jarri zen eta suaren distira begiratu zuen bere burua.           _cc781905-5cde-3194 -bb3b-136bad5cf58d_

          'SARD,' he ohetik azkar altxatu zen, kezkatuta: «AGNES, AGNES?»        Excitedly, Agnes came running, 'Thomas, what's wrong?'           _cc781905-5cde-3194 -bb3b-136bad5cf58d_

          'THERE'S BLOOD!' '

          Calm thyself 'usband, dena ondo dago, 'emakume ezkondu baten marka da, ez izan beldurrik'. Gortina zeharkatu, irribarre egin eta koltxoiaren gainean artilezko estalkia jarri zuen manta azpira itzuli aurretik. Altxatu zuen Thomasen biluztasuna ikusteko. 

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_Sorbalda zabalak eta beso gihartsuak zituen; bere gorputzaren ingeradari jarraitu zion bularretik behera, sabeletik gizontasunera zihoan ile ilunaren tantatik. Gorritu egin zen begiratzen zuela ohartu zenean, orduan begiratzen ari zena konturatuta ohera itzuli zen azkar. Minez oihu egin zuen isats-hezurrak egurrezko oinarria pitzatu zuenean, lastoa mugitu eta berdindu egin zen haien maitasun-prozesuan.

          Agnes frowned, 'Thomas , ezta? 'senarra zaurituta al zaude?' Irribarre egin zuen berak bezala, eta gero hark barre egin zuen.

          Thomas cracked a cheeky smile , 'Emaztea, dibertigarria iruditzen al zaizu? Erakutsiko dizut zer den xelebrea," gerri biluziaren alboetan kilikatzen hasi zen.

          She laughed briefly, then bere aurpegia serio bihurtu zen, "Ez Thomas, mesedez ez egin, gorroto dut!"

          Thomas stopped immediately. Biak etzan ziren, 'zuk kezkatuta nengoen', odola ikusita.'  

          'No need. Harrituta nago emakume baten bideak ez jakitea».

          'Well, it never etorri zen eta gero pasa zen eta uste dut ama ondo zegoela, lotsatiegia horretaz hitz egiteko. Bildotsak jaiotzen ikusi ditut».

          'Ahaha Thomas, it's apur bat ezberdina». Agnesek besoa altxatu eta lepoan jarri zion, bularrean kikiltzeko erabili zuen. Haren errugabetasuna adoratzen zuen.

          She had seen her mother aitari antzeko gauza bat egiten, suaren argi ilunan, lo egiten zuen bitartean. Gogoan zuen aita gainera igo eta hasi zenean ama isilik egon nahian entzun zuela; lehenik urrutiratu egiten zen, gero isilik egoten zen amaitu arte. Bera irauli eta zurrungaka hasten zen eta bere ama han etzanda sumatzen zuen begiak zabalik, iluntasunari begira. Otoitz egin zuen bera eta Thomas inoiz ez zirela hain metodikoak izan.

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_Emeki igurtzi zituen bere sabeleko ileak hatz puntekin, eta gero bere bularrera eraman zituen. Hau berriro pizten hasi zen eta hazten ari zen tumulua behean manta altxatzen ikusi zuen. Biratu eta bere hanken artean maniobra egin zuen berriro ere. Oraingoan ez zuen orientaziorik behar. Beraien maitasunaz arduratuko ziren gau hartan beste bi aldiz eginez eta egunez eta gaueko esfortzuez nekatuta loak hartuko zuten.

          As the cock crowed, nahasi ziren. Sua txingar bihurtu zen, sebo-kandelek argizarizko diseinua isuri zuten eta ohe ondoko mahaian zeuden bi sagar-muinak gorrituta zeuden.

          Agnes sat on the edge ohearen ondoren zutik jarri zen. Lihozko gortina mehetik igaro zen. Thomasek lo zegoela iruditu zuen eta alde egiten ikusi zuen. Ez zuen ezer esan, baina bere biluztasunaz intrigatuta zegoen. Gerria liraina zen, eta ipurdia biribila eta irakatsi zuen. Ilea bizkarrean makurtu eta kizkurtu zitzaion. Hanka lirain luzeak zituen eta oin puntetan ibiltzen zen, eta horrek txahalak nabarmen egiten zituen. Hurbilago begiratuta bere ipurmasailetan eta goiko izterretan zirrikitu gorriak nabaritu zituen.

          She walked to the freshwater kuboa eta bere burua garbitu zuen, baina pizten zuen. Ilea orraztu eta azkar jantzi zen. Suaren garra altxatu nahian eta hori egin ezean, su gehiago jarri eta putz egin zuen, adar lehor berrietan harrapatzeko. Sua hazten joan zen enbor bat jarri zuenean, eta kaldereroko pottea burbuila egiten hasi zen entzun zuen. Atzera begiratu zion Thomasi; ez zen mugitu, oraindik han etzanda bularra agerian zuela eta besoak buru gainetik altxatuta. Ilea nahaspilatsua zen, bizar-itzal batek kokotsa ilundu zuen, baina aurpegian lasai eta asetasun-espresioa zegoen.

          Agnes lifted the curtains and barrena ibili zen. Ohean belaunikatu, makurtu eta bekokian musu eman zion. «Betiko maitatuko zaitut, Thomas Rushworth» xuxurlatu zuen.

          Agnes, already late, kiskatila altxatu, atzera begiratu zuen beste behin eta atea itxi zuen atzean.

          The cook heard her approach eta bazterrera joan zen azota-makila hartzera. Agnesek atea ireki zuenean, besotik heldu eta buelta eman zion.

         'PLEASE, please no more , BARKATU!

          He lashed her on the hanken atzealdea, Johnny Nutter okinak ikusten zuen bitartean, 'SUKALDARI! Nahikoa da, atzo ezkondu zen».

          The other kitchen maids clapped eta animatu, gero ilaran jarri zen maitasunez besarkatzeko. Sukaldariak eskuak txalo egin zituen, «Ondo da. Nahikoa da, atzera nahastu eta egin». Sukaldariak aurpegi zorrotzarekin begiratu zion Agnesi: "Ez zaitez berriro berandu iritsi, get ta' ya' mixin'".

          Agnes drew a breath she irribarre egiten saiatu zen eta min eztentsuari jaramonik egin gabe. Despentsera joan zen, jaunaren espezidun porridgerako osagaiak aukeratu eta nahasten hasi zen. Oraindik lo ezagatik zoratuta sentitzen zen, baina nekea aurreko gauaren oroigarri gisa onartu zuen.

18. KAPITULUA

HARRAPATZAILE ABSENTEA

 

 

Prest al zaude gaur gauerako, John?». —galdetu zion Thomasek. «Ni prest egongo naizen bezain pronto», xuxurlatu zuen Johnek. Tomasek urduri begiratu zion. «Ez dago harremanik arduradunaren aldetik?»

          John was deep in thought orduan gora begiratu zuen. «Ez. jaurerritik urrun egoteko eta planari eusteko esan zuen».

          Thomas placed his hand on bere sorbalda, «William eta ni bertan egongo gara zurekin, zurekin etorriko gara tabernategira eta behin jaurerriko gortea eta arratoiaren amua amaitutakoan, alde egingo dugu baina hemen eta etxera arteko errepidetik ezkutatuko gara. Iluntasuna ezkutuan, jarraituko zaitugu, entzuteko distantziatik kanpo geratuz. Zerbait gertatuko balitz, han egongo gara eta arduraduna eta bere gizonak ere bai».         

          'I'll carry zuzia, bistan eduki nazazuen —erantzun zuen Johnek.

 

          They allowed their eyes to egokitu gela itzalean bertako hainbat ale edaten eta uztaren amaiera ospatzen ikusteko. Jai giroa zen, eta bertaratutako guztiak lasai eta sozialak ziren. Johnny Nutter, jaurerriko okina eta John Pigshells eta Robert Deane zeuden bertan.

          'A season's work, han esertzen den bitartean, bere aretoan urrutiko eskualdeetako inportatutako ardoa zurrupatzen eta faisaia jaten. Ez dirudi ondo, hark gure alea hartzen du gu hazi ditugunak!».      

          'I hope he chokes hezur baten gainean —esan zuen beste batek, aleak bere inhibizioak lasaituz. Entzun zuten guztiek barre egin zuten, eta gero isildu ziren atea poliki-poliki ireki eta arduraduna sartu zenean, bere bi ordezkariek atzetik joan ziren.

          'What's this then? Erleen habian sartu al naiz ziztatzeko prest, Robert Deane, zer izan da hezur batekin itotzeari buruz entzun nuena?

          Standing from the bench, Robertek txapela kendu zion: «Orain, zure grazia, ba, bidean joango naiz», aterantz abiatu zen. Zaintzailea bere bidean gelditu zen.

          'Nowt yer grace, gizonei esatea nola ia ito nuen bart afarian oilasko hezur batekin».

          'Best you chew your Janaria kontu handiagoz Robert Deane, gorroto nuke zuk itotzea eta Deane andrea uztea labore bat zaintzeko eta gazteak «bakartuta hazteko».

         'Aye yer grace, that tristea izango litzateke benetan». Urduri, Robert aldeak intendentea zapaldu eta kanpora atera zuen, beste batzuk bezala, arduradunak entzundako txateagatik ordainaren beldurrez.

          The steward turned to see Joan. «Ah, Hargreaves, goiz xamar zaude jaurerriko gorterako».      

         John stood, 'Aye yer grazia, sartu berri da».

         'A little bird tells me azkenaldian zorte samarra izan duzu jokoetan».

         John was nervous, 'Just Potluck yer grace, dudarik gabe ez da berriro gertatuko».

         Thomas looked at William and gestured ate aldera, "Ondo da, orduan joango gara, tira William, goazen aurrera".

          They left their jacks of ale erdi beteta, atetik bizkor-azkar sartuz. Johnny Nutter jarraitu zien.

          An old man sitting nearby igo zen, hiru jacketatik soberan zegoen alea berera isuri, sorbaldak altxatu eta edukia igurtzi zuen, zati bat aho ertzetik tantaka.

 

          Outside Johnny Nutter called out , 'THOMAS RUSHWORTH, Thomas. Minutu bat izan dezaket?

          William kept walking.

          Thomas turned, 'Of noski, Agnesekin lan egiten duzu jauregian ezta?».

          'Yes, look, Zerbaitez hitz egin behar dizut».

          'Go on then, zerk kezkatzen zaitu?

          'Well, it's the jauregian sukaldaria...

         

          When Thomas arrived back at txabolan, kanpoan ikusi zuen Margery adabakiko barazkiak biltzen, tipula eta azenario beltzak ateratzen eta aza bat mozten makurtuta, gero hostoen azpialdea izurriteen bila aztertzen. Looper-ak mastekatu zituen kanpoko hostoak erauzi eta azpira begiratu zuen, zetazko kokoi batek irmoki atxikitako pupa kenduz. Arretaz ikuskatuz, harra berde handi bat atera zuen, bizkarra arkutuz, eta eskuan eduki zuen William-en egurrezko ontzian bere sukaldeko bankuan jartzeko. Bazekien William haiekin arrantzara joatea gustatzen zitzaion eta ez zen askotan esku hutsik itzultzen zen.

          Thomas was deep in thought Johnny Nutter-ek tabernatik kanpo esandakoari buruz.

          He was disturbed by William atean oihukatuz: "Zatoz anaia, zure zain egon gara", denbora galtzea da eta John hemen dago zure zain". '

          Yes alright,' Thomas pausoa bizkortu eta atetik igaro, txakurrak atzetik joan ziren.          

          _cc781905-5cde-3194 -bb3b-136bad5cf58d_Thomasek aurpegian kezkatuta zeukan Johni begiratu zion, 'Ondo da John?'    

          'Yea,' replied John beldur apur batekin.

          'Right then, best joango gara», esan zuen Williamek. Thomas hurbildu zen eta bere amari musu bat eman zion masailean. 'Terrar ama'.

          'Terrar, be' zuek, erantzun zuen.

          John, then Thomas followed Williamek atetik irtendakoan, bi mastin ingeles handiak haien atzetik jo zuten

          Margery could tell that there Thomasekin oso ondo ez zegoen zerbait joan zenean, baina ezin zuen asmatu zer. Aterantz joan zen, "THOMAS, BIDALI TXAKURRAK ATZERA BERANDU DA".

          The sun started to go behera, eta argi ederra zegoen laruen gainean. Iluntzen ari zen eguzkiak barreiatutako hodeia argitu zuen gorri eta laranja eredu batean. Urrezko atzamarrak hodei puska baten atzetik zabaldu eta zeruko hedadurara bota zuten bere argia, gero desagertu egin ziren, ilundu baino lehen une batez urrezko urrezko zinta bat utziz horizontean.

          She went to collect the berdegunetik behia, barrura sartu eta arkumea sartu zuen. Garai hura zela jakitean, oiloak atzetik joan ziren, txabola izkinaraino eta animalia-etxeko txosnetara igo ziren. Oilarra txabolako lurrean geratu zen, lastoa urratuz euli-lerroen bila.

          She lit the candles and bere sukaldeko aulkira joan zen hurrengo goizean aza moztera ontzirako eta konturatu zen bere erraietarako labana falta zela.

          Why would one of the mutilek nahi dute labana batekin? Noooo hemen inguruan egon behar da nonbait, pentsatu zuen bere artean. Margery deserosoago sentitu zen eta pentsamendu kezkagarriak astintzen saiatu zen. Gogoratu zuen ziurrenik barazkira atera zuela aza mozteko.

          That was strange, she pentsatu. Inoiz ez zuen bere aiztorik zorrotzena atzean uzteko ohiturarik izan, baina ilunpetara irten zen kandela bat argitzen zuela.  Lorategira iritsi zen, gero aza-adabakiaren ondoan makurtu zen, kandela astinduz. ezker-eskuin, erori zitekeela pentsatuz.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad5-cf58cde_136bad5-cf58d_5-cf58d_136bad5-cf58cde

          She continued down the path , non utzi zezakeen gogoratu nahian. Bat-batean, zarata bat entzun zuen atzean. Txakurrak isilik zeuden.

          Unlike them, with strange inguruko zaratak, pentsatu zuen. Orduan entzun zuen, irrintzi bat, gero isiltasuna.

          She walked towards the noise kandela itzaltzen hasi zenean. Bere begiak ez ziren oraindik egokitu argi murriztura, beraz, gelditu egin zen eta doitzen utzi zituen. Jarraituz, begiak zurbildu zituen, aurrean zer zegoen ikusi nahian. Txakurra alboan etzanda zegoen lurrean; hurbildu zen begiratzera, eskua bere saihets-zuloan jarri zuen. Arnasa hartzen ari zen baina lan egiten zuen. Burua altxatu zuen hura ikusteko eta berriro irrintzi egin zuen, burua atzera botaz baldarki.

          'What's up, boy ? Zer egin duzu, gizajoa?». Lasaitzen jarraitu zuen, buruaren eta lepoaren goiko aldea laztanduz, gero odol pixka bat nabaritu zuen lurrean. 

          The dog continued to whine . Eskua sorbaldaren azpian jarri zuen ea igotzen lagundu zezakeen, baina ez zen mugituko. Eskua atera zuen eta odolez beteta zegoen. Margeryk eskuari begiratu zion kezkatuta: «Zer da hau, orduan?».

          Gently, she felt its bularrean, kandelaren argi itzala erabiliz zauria ikusten zuen. Bularreko odola isurtzen jarraitu zuen, aurreko hankaren zuloaren azpian. Azkar joan zen txabolara eta ohetik manta bat hartu zuen. Itzultzean, etzan eta txakurra tiratu zuen, baina ez zegoen bizi arrastorik. Bere bularra sentitu zuen. Arnasa hartzeari utzi zion. Tristetuta, txakurra tiratzen jarraitu zuen argiago zegoen txabolara, baina beranduegi zen, odol gehiegi galdu zuen eta baratzera jaisten zen gorri iluneko arrasto iluna ikusten zuen. Kandelarekin itzuli zen ikertzera, txakurra zergatik zegoen han zumezko atea itxi zuelako nahasita.

          With a new candle she gehiago ikertzen hasi zen, beste bi aza moztu eta lorategiko beste zati bat sustraituta zeudela ohartu zen.

          Fearing the worst, she deitu zion beste txakurrari, baina ez zen erantzunik izan. Txabolara itzuli eta txakurra manta batean bildu eta atetik sartu zuen.

          Thomas and William will be hain atsekabetuta txakur hura maite zuten, pentsatu zuen bere baitan bere begitik malko bat garbitzen zuen bitartean.

          She heard a noise behind zutitu eta bat-batean beso batek atzetik heldu zion, aizto bat, labana eztarritik heldu zitzaion. Aske borrokatzen saiatu zen, baina ezin izan zuen.

          'Listen here you old behia, egin mugimendu bat edo oihu egin eta eztarria moztuko dizut. Orain non dago zure seme sasiko hori?». '

          Let me be!' Oihu egin zuen, besoa eztarritik urrundu nahian. Berarekin borrokan jarraitu zuen, orduan Stuartek atea itxi zuen haien atzean.

          'Keep goin' and txakurra bezala bukatuko duzu. Nahi dugun guztia zure seme hori da. Bera ez balitz oraindik belarriak izango genituzke. Lor iezaguzu janaria, txanpona eta arropa berri batzuk, gure zain gauden bitartean. Arazoak sortzen badizkiguzu, eztarria moztuko dizut eta hala ere izango dugu».

          Margery could smell his onion arnastu eta sentitu kiskua aurpegiaren alboan ukitzen duela: "Zoaz gero, hartu behar duzuna, baina alde egin zurekin" utzi nire Thomas, amaitu du orain.' 

          He pushed her roughly toward animalien itxitura, non oreka galdu eta lurrera erori zen. Biratu eta begiratu zuen. Hortzik gabeko gizon txiki izugarria zen. Bere ile gorri zikina, lasto itxurakoa, txapel gorriaren azpitik zurdatzen zitzaion.

          Stuart was already helping himself ontzira, lapikoarekin pixka bat atera, putz egin eta zikoizkeriaz igurtziz.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad5-cf58cde_136bad5-cf58d_5-cf58d_136bad5-cf58cde

          'Have a look in arropa batzuetarako kutxa hori —agindu zuen hortz gabekoak—. «Eman iezaguzu ale», Archie-k mespretxuz begiratu zion Margeryri.

          Margery got herself up off lurra, kirtle zuzendu eta bere mahaira joan zen, azpitik helduta buztinezko pitxerra hartzera. Lihozko estalkia kendu eta bi jaka bete zituen, Thomas eta William laster itzuliko zirelakoan. Pitxera hortzrik gabekoa eseri zen mahai gainean jarri zuen. Bere laguna Thomasen igandeko onena probatzen ari zen jada. Hortz gabekoak jaka utzi eta pitxerra heldu zen, aho zabalik altxatuz, isurtzen eta itotzen zuen arte, eztul eginez gero azken tragoaren zatirik handiena mahai guztian zipriztinduz.

          He wanted to keep her beldurgarria. — Emaiguzu ogia eta potajea atsoa! eztul egin zuen, oraindik gaizki ateratako ale-hondar batzuk sentituz.

          He coughed and then spat lurrean, zurrunga egin zuen, oraindik sinuan sartuta zegoen alea garbitu nahian, gero berriro tu egin zuen. Flema berdea ateratzen zitzaion ahotik eta lurrera itsatsi zen.

          'Men folk are at Jaurerriko gortean, ez dira orduak barru etxean egongo —esan zuen Archie-k bere oin zikinak beste aulki batera altxatzen zituen bitartean.

 

          _cc781905-5cde-3194 -bb3b-136bad5cf58d_ Bitartean, John eta mutilak Eguzki kaletik zihoazen. 

          'Go home dog, zer gertatzen zaizu, GO', oihukatu zuen Thomasek haserre. «Zer dago ergelkeriarekin? Ez da inoiz honaino ausartzen. Moztu egin nuen nik».

          'GO HOME,' —oihu egin zuen Williamek, txakurra urrunduz.    

          The dog turned, sheepishly atzetik bere nagusiari begira, buztana atzeko hanken artean trostan iluntasunera etxera zihoala.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad53-cf58d_953-cf58d_953-cf58d_136bad53-cf581d

          They arrived at the Kings Arms' gau bizia izan zen, eta denek isuna ordaindu ez zezaten. Johnek mahai batean mahai batean kartetan jolasten ikusi zituen arduradunaren gizonak. Ale bat hartu zuen eta haiekin bat egin zuen aurreikusi bezala. Thomas eta William tabernan geratu ziren, ale bat agindu zioten tabernariari eta William zerbitzariaren bila ibili zen. Han zegoen. Irribarre egin eta keinua egin zion tabernara itzultzean.      

          'Young William, will gauean ezer behar al duzu?». Hutsik zeuden jackak tabernan jarri eta beteak jaso zituen.

          William was just about to erantzun Thomas-ek eten zuenean, bere galderari erantzunez: «Ez, ez du ezer beharko gaur gauean».

          'Such a shame, Gerezi gazte gozo baten gogoan nago,' Biratu eta alde egin zuen esku artean zortzi jaka zituela.          

          William watched her walk away . «Thalentu handiko neska bat da, hori.  Lucy du izena». Thomas-ek bazekien Williamek txanpon gutxi zuela, eta, beraz, txakak eramateko moduari buruz ari zela suposatu zuen.

          'Come on brother, ez duzu bera bezalakoekin nahastu nahi. Herriko eta inguruko gizonen erdiak berarekin egon dira eta gainera ya' ez daukate txanponrik'.

          William looked over at Lucy . «Beno, agian ez dut ordaindu beharrik. Agian nirekin gustukoa besterik ez du hartu.' 

          'Spoilt goods if ya «Galde iezadazu», esan zuen Thomasek.

          'Don't be anaia usteldua, ezin dio eutsi bizimodua ateratzeko modu bakarra bada!».

          'Yer, well, aurki dezala beste bat gero ordaintzeko eta garbiketak egiteko». Thomasek bere garbitasun falta aipatu zuen bezala. 

          William started to get annoyed , 'Begira ya', dena goi eta ahaltsu orain, emaztea lortu duzulako besterik ez.'

          Thomas knew what his brother zerbaiten inguruan bizkarra ematen zuenean bezala zen, tentsioa arindu nahian. «Anaia, isildu zaitez, ez nuen kalterik egin nahi, eta egin banuen, barkatu, eduki dezagun gogoa eskuartean dugun lana».

          'What was that about lan bat esku artean?». Galdetu zuen tabernariak eztabaida bizia nabaritu zuen bitartean.

          _cc781905-5cde-3194 -bb3b-136bad5cf58d_'Ez ezer, eztabaidatzen ari naiz goizean kaka nork botako duen', esan zuen Thomasek Williami mespretxuz begiratuz. Alde egin zuen, jaka ahoraino altxatu zuen haserrea ezkutatzeko. Johni begiratu zion, ordurako txanpon kopuru txukun bat pilatuta zeukan aurrean.

          William whispered to his brother ,' Uste al duzu hemen daudela?'

          'I don't badakite, baina badira Johnen irabaziak nabarituko dituzte».

          William looked at the serving jakak mahaietako batean jartzen ari zen neska. Mozkorretako batek heldu zion eta belaunean eutsi zion. Harrituta geratu zen eta harengandik libratzen saiatu zen.

          William was about to walk amaitu baina gelditu egin zen anaiak eskua luzatu zuenean geldiarazteko. «Utzi horrela».        

          The drunk had consumed his justu-partea, 'Zatoz maitea, zer esan musu bat?' Eskuineko eskua hartu eta barrabilak estutu zituen bakailaoaren mahukatik.     

          He went silent and grimaced , ikusi eta entzundako guztiak alaitasunez barre egiten zuten bitartean. Zerbitzariak, tratu horretara ohituta, ondo kontrolpean zuen egoera.         

          'Now Henry, you jakin beharko luke ezer ez dela doan». Gogor estutu zuen.

          Worriedly, Henry's face went gorri distiratsua eta prakaka hasi zen: "Ongi andereño Lucy, mesedez, utzi itzazu".

          The closer patrons that could Ikusi zer gertatzen ari zen, histeriatuta zeuden, 'Bai Henry, ondo al zaude? Aurpegia gorri samarra ikusten hasi zara.

          'Must of had a Eguzki gehiegi —esan zuen beste batek—.

          'Nah, he's hurting eguzkiak argitzen ez duen tokian —esan zuen beste batek, denak barrez hauspotzera bultzatuz, bata bere azken ale tragoarekin ito.

          Lucy squeezed a bit harder , «Orain Henry, badakizu jokaera hori begiz ikusten duela tabernari zahar onak eta zer gertatzen da etxeko andereño gizajoak? Zer esango du beste emakume batekin zure anaitasunari buruz entzuten duenean?

          Henry's face turned from a gorri distiratsua txuri zurbila, «Mesedez, utzi itzazu joan, mesedez», xuxurlatu zuen, eskuak haren gainean jarriz.

          The others turned away, ezagutzen ez diren beste mezenas batzuen aurreko gorabeherak ikusita. Partida gogorra jokatu zuen Lucyk, eta bertakoek bazekiten ez zutela berarekin nahasten. Hori goian ez bazen behintzat.

          She reduced the strength of «Orain Henry, nahiko pozik, baina ondo galdetzen entzun nahi dizut. Esan nire ondoren: "Lucy andrea, mesedez, barka iezadazu nire bide okerrengatik, agintzen dizut ez dizut berriro halako errespeturik faltako".'    

          Lucy increased her grip, Henryk berriro haserretu zuen. 

          'Ms Lucy, please barka iezadazu nire bide okerrengatik, agintzen dizut ez dizut berriro halako errespeturik faltako».

          Lucy continued to hold on , "Ondo da, lehen esan dudan bezala, ezer ez da doan, hiru txelinak izango dira Henry".

          Henry reached into his purse . Lucyk txanponen tinda-bira entzuten zuen. «Hara, orain utzi nazazu joan Kristogatik». Henryk txanponak jarri zizkion eskuan.

          'Thank you.' Zutitu eta hutsik zeuden jackak biltzen jarraitu zuen ezer gertatu ez balitz bezala.

          Henry breathed a sigh of erliebea eta bere bakailaoa berriro egokitu zuen. 'Gehiago ale jaunak?' Lucy tabernariarengana joan zen. 'Dena' ondo Lucy?'     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad53-cf58d_953-cf58d_953-cf58d_95-5-cf58d

          'Yea 'course, mutilak «pixka bat dibertitzen ari ziren, kalterik ez».

          William couldn't take begiak kendu zizkion, adeitsu baino askoz ere arreta handiagoa jarriz bere mokoteari. Begira harrapatu eta keinu egin zion. Gorrituta, ale trago bat hartu eta alde batera begiratu zuen. Tabernazainak barran jarri zizkion jaka beteak hartzera joan zen. William ondoan zutik, makurtu eta xuxurlatu zuen. Williamek burua makurtu zuen xuxurla jasotzeko, bere mokotearen hurbileko bat ere jaso zuen, gustura zegoena. Thomasek harantz begiratu zuen eta burua astindu zuen nazkatuta.

          'Seein' as you 'Halako jauna al zara, harrapatu ninduenean aldamenera joateko zorian ikusi zintudan, eta gaur gauean jada ordaindua daukat, zer moduz tarifa berezi bat ematen dizut?'     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad53-cf58d_953-cf58d_953-cf58d_95-5-cf58d

          Stuttering, 'II can 't gaur gauean, b-business lortu dut'.

          'Well, when you Lortu txanpona, itzultzen zara», keinu egin zion, jiratu, txakak hartu eta alde egin zuen. Bere begiak jarraitzen sentitu zituen.  Thomasek burua astindu zuen.

          Still watching Lucy, William hitz egin zuen: "Esan orain anaia, ez zara nire aita eta bazina, adina naiz nire erabakiak hartzeko, beraz, esan orain!"

          Thomas looked over at John , irribarrea ahoan zuela eta mahaiaren erditik txanponak ateratzen jarraitu zuena. Alkatearen gizonak jolasean ibili ziren, euren zorte eskasaz kexatzen. Nahikoa ozen egin zuten guztiek entzun eta ikus zezaten.

          At that point, the atea ireki eta arduraduna sartu zen arratoi-harrapatzailea bere arratoiekin. Zaintzaileak jada bere gizonei dirua eman zien apusturako, beraz, tabernara joan zen bere peltrezko katilua hartzera. Arratoi-harrapatzailea egurrezko eskailera zaharretatik behera desagertu zen eta William eta Thomas jarraitu zuten.

          'Looks like the rat Baitin hastear dago, beraz, gero zure txanpon batzuk itzultzeko aukera emango dizut —esan zuen Johnek mahaitik zutik.     

          'Right, you are orduan —esan zuen Smythe kapitainak bere begi adabakia doitzen zuen bitartean. «Bai, eta ziurtatu egin duzula», esan zuen Joseph Moorek zutik eta Johni atzetik zihoazela zurezko eskailera zaharretatik behera. 

          'Twenty-one, —xuxurlatu zuen kapitainak. John eskaileren erdian gelditu zen eta ingurura begiratu zuen aurpegira harrigarri batekin.

          Captain Smythe whispered again, 'Hogeita bat!'    

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_Johnek buelta eman eta eskaileretatik behera jarraitu zuen harrizko gela zaharrera. Denetariko berriketan, eztabaidak, beherapenak eta salaketak txakurraren osasunari eta ordurako putzura botata zeuden arratoien tamainari buruz. Billy garunka eta zaunka ari zen, arratoien irrintziek eta bere jabearen motibazioek hunkituta. Arratoi bat jadanik esperientziari men egin eta geldirik zegoen. Beste batek atzera egin zuen, egurrezko hormaren oinarrian zehar zuloaren beste alderaino, non atzeko hanketan eseri eta bere burua lisatzen hasi zen. Arbitroa putzuan sartu eta hildako arratoia kendu zuen, buztanetik jaso eta gelako izkinara botaz. Beste arratoiak, bere aukera aprobetxatuz, hobiaren oinarriari jarraitu zion eta azkar ihes egin zuen irekitako tabiketik. Billyk arratoia ikusi zuen eta atzetik abiatu zen, lepoan loturiko sokak ito zuen.

          Thomas and William waited a une batzuk eta gero atzetik joan ziren, Johnen bila eskaileren behealdean burua makurtu zuten bitartean. Berarengana joan ziren.  Thomasek bizkarrean kolpeka eman zion hobiaren perimetroko horman makurtuta zegoela.

          'Ya' alright John ?'

          'Yer, fine. Sabela betea a' ale eta poltsa betea a' txanpon, ezin zoriontsuagoa izan. Begira, hartu hau eta egin apustu bat».

         John discretely placed four shillings in Thomasen eskua, eta gero, «Hogeita bat da zenbakia» xuxurlatu zuen alde egiten zuen bitartean.

          Thomas was confused, ' Zer? Ezin dut entzun', hogeita bat esan al zuen?' 

          William shrugged his shoulders, oraindik ere Lucy, tabernariaren mozketan pentsatzen, ordurako ziurrenik bi solairu gorago lanpetuta zegoena.

          Thomas leant closer to William , xuxurlatu zuen: "Hara, hartu hau eta egin apustu bat hogeita batean". Thomasek bi txelin jarri zizkion Williamen eskuan, buelta eman eta apustu bat egiten saiatu zen: «Hogeita bat uste dut, inor hogeita batengatik? Aukerak hiru eta bat. '

          Yer, I'll hartu aukera horiek, arraio, txakurrak borroka egin zuen azken aldian, zure aukerak emango dizkizut —esan zuen jaurerriko sukaldariak konfiantzaz—.

          Watching Thomas and the other Gizonak, Williamek eskua altxatu eta oihukatu zuen: «Hogeita bat, hiru ta bat aukerak».      

          'I'll give —esan zuen atzean zutik zegoen zapatagileak—.         

          'Come on Billy lets Erakutsi «zer egin dezakezun», esan zuen jabeak aurrera eginez. Txakurrarengandik soka kendu eta lepotik jaso zuen hobiaren barrualdean aire erdian eusten zuela. Jendetzak orro egin zuen. Ikusleek beren apustuak garrasi egin zituzten aurrera eta atzera putzuan zehar.

          The dog seeing the rats , zoratuta zegoen eta bere jabearen eskuetatik libratzen saiatu zen, baina ezin izan zuen bere eskua hautsi. Jabeak marshallari begiratu zion eta seinalearen zain geratu zen. Mariskalak keinua egin zuenean, txakurra erori zen. Kronometratzaileak minutuko edalontziari buelta eman zion txakurraren hankak lurra ukitu bezain pronto. Hunkituta, Billyk garrasi egin zuen eta arratoiengana hegan egin zuen, zentzumenak erne eta biziak, prest zegoen egiteko entrenatu zutena egiteko.

          The dog bolted, he zoratuta zegoen, heldu, zozketa eta arratoiarentzat dena amaitu zen. Hurbildu ahala sakabanatu ziren, baina azkarregia zen eta haien ohitura berriegia zen, ahal zuten bezain estu lasterka hormaren ondoan.

          The marshall called out the arratoi kopurua, 'arratoi bat, bi, hiru, lau, bost...' Batzuk geldi-geldi zeuden, beste batzuk odolez beteta erraiak atzetik zituztela.          'Seventeen... eighteen ... hemeretzi... hogei... hogeita bat, DENBORA!».

          The marshall lifted Billy by lepoko zorrotada, bere jabeari atera eta atzera. Billy oraindik ez zegoen amaitu eta epailearen eskuetatik ihes egiten saiatu zen eskuan ia hozka eginez.

          Thomas and William both stood han, ezer esan gabe, baina haien aurrean gertatu berri ziren gertakariek harrituta. Euren txanpona bildu eta John hobiaren beste aldean ohartu ziren jaurerriko sukaldariari txelin gutxi batzuk biltzen zituela.

          There was the usual name -Txakurrari eta jabeari buruzko deiak eta iruzkin gutxiesgarriak. Isunengatik txanpona galdu zuen batek, txakurra laruetatik paseatzera eraman zuen ideiarekin. Beste batek beck eta rock astun bati buruzko zerbait aipatu zuen. Billyren jabeak jaso zuen eta eskailerak azkar igo zituen eta jendetzaren artean desagertu eta atetik atera zen.

          The barkeep had already positioned epaimahaikideen eta idazkariaren mahaiak, eta arduraduna esertzen ziren prozeduran. Zaintzaileak gaueko jagoleen deia entzun zuen kaletik.

          The men that were downstairs itzulita, gela bete zen negozioak eta gehiago zituzten guztiek.

          Sitting at the end of mahaian, administratzaileak isunetarako dirua hartzen ikusi zuen idazkariak eta bere liburuko oharrak egiten jarraitzen zuen bitartean.

          William and Thomas paid their bi txelinak, gero Johnek eman zien dirua itzuli zien apusturako, baina irabaziak mantendu zituen. Johnek txelinak zituen poltsan eta eskukada bat atera zuen idazkariari ordaintzeko, guztiek ikus zezaten.

          'Come on Thomas, William, uste dut ale edan behar dela —John mahai huts batera joan zen eta atzetik joan ziren.

          William sat and looked at eskuan zituen txelinak, ehunduraz eta pisuaz hipnotizatuta. Bat kandelaren argiari eutsi eta inskripzioei begiratu zien. James erregearen aurpegia eta atzeko aldean ingelesen armarria ikus ditzake.

          Lucy came over to the mahaian eta William bere txelinarekin jolasean ari zela ohartu zen, 'Ayup gents, ale all around? Hobe duzu hori laster gastatzea, William, zilarra ezerez jantzi baino lehen,' Williamek bere esanahia ulertuko zuela jakinda.

          'Yes, ale all biribildu eta har ezazu zuretzako bat —Johnek esku librearekin trebeki harrapatu zuen txanpon bat bota zion—.      

          'You're a Gizon eskuzabala gaur gauean, John Hargreaves. Baitin irabazi al dugu?' 

          'Yea and keep the ale etorriko da, esan zuen Johnek, bere garaipena interesa pizteko behar adina belarritara iritsiko zela ziurtatuko zuela jakinda.         

          'Three ales comin' gora», joan zen tabernariarengana eta txelina jarri zuen barran. «Badirudi tipo horiek ondo ibili direla baitin-ean», xuxurlatu zuen Lucyk.

          'Is that right? ' tabernariak isuri zuen, hiru jaka bete eta barran jarri zituen berriro har zezan.

          'There ya' go jaunak, esan iezaguzu beste ezer behar duzun ala ez, esan zuen Williami keinu eginez. Johnek goxo bat hartu zuen goxoki, aho ertzetik isuri eta mahai gainera tantaka.

          He looked for the steward's gizonak baina ez zituen ikusi behean zeudenetik. Prestatzera joan zirela suposatu zuen, lasaitu eta gozatu zuen Thomas eta Williamekin ospakizunez. Ozta-ozta amaitu zuten azken tragoa Lucyk berriekin ordezkatu zituenean. Williamek kosta egin zitzaion mailari eustea eta mahaiaren zati batean jack beteta zeuden pare bat aurkitu zuen.

          'Come on lad, segi horrela, askotan ez dugu estilo honetan ospatzeko aukera —esan zuen Johnek berak eta Thomasek beste bat erortzen zuten bitartean, eta gero beste bat.

          Thomas had been thinking about Johnny Nutter-ek jaurerriko sukaldariari buruz esan ziona: «John, bada zerbait serioa zurekin eztabaidatu behar dudana».

         'Aye, and what's that ?'

         Thomas leaned in and whispered, «Jaurerriko okinak sukaldariak esan zidan, ba gure Agnes-ekin astun samarra ari da. Bere hanken atzealdean ibilguak nabaritu ditut».

          Hargreaves frowned, 'Has bera orain? Jaurerriari bisitatxo bat egin beharko diogu baina lehenik eta behin». Keinu egin zuen.

          'Don't look orain, han eserita dago».

          Feeling bloated, William sculled bigarren jack eta gero beste bat eta gero 'Buuuuurp' ozen bat bota zuen.

19. KAPITULUA

ITZALAN

 

 

Ordurako, Archie eta bere lagunak arropa aldatu eta ontziz eta ogiz beteta zeuden.

          Margery could tell they were etengabe goratzen zuen aleagatik pixka bat izorratzen hasia.

          She noticed the fire was hiltzen, «Egur gehiago lortu beharko nuke sutarako», esan zuen aterantz joaten hasi zenean.

          Archie grabbed the knife from mahaian eta azkar zutik jarri zen: «Oh, ez, ez, ez. Uste al duzu azken euriteekin jaitsi ginela? Egon zauden tokian, egurra eskuratuko dut».

          Archie gave his companion the aiztoa eta aterantz joan zen, "Begiratu arretaz eta ez eman buelta eman, ez duzu gauza barregarririk". Margery seinalatu zuen mehatxuzko tonu batez.

 

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_ Txakurra trostaka etxera zihoan, belarriak errebotaka eta dinga zipriztinka, mihia ahoko ertza astintzen. Moztutako gari-soroaren gainetik pasatu zen, udako egun bero batean itzalean esertzea gustatzen zitzaien zuhaitzean okupatu eta pixa egiteko gelditu zen. Etxeko ongietorri argia ikusi zuen baina nahastuta zegoen beste txakurrak ez zuela agurtu. Suaren ondoan lozorroan ari zen ziurrenik. Hurbildu ahala, ahots ezezagun batzuk entzun ahal izan zituen eta zerbait ez zegoela ondo konturatu zen. Muturra altxatuta gelditu zen ezezagunagatik usaintzen. Ingalaterrako Mastiffak barrutik zetorren mehatxuzko tonu bat entzun zuen.

          Nearing the cottage, she beste usain bat usain zezakeen, soinua baino mehatxagarriagoa. Mutur behera usaintzen zuen alde batetik eta bestetik. Iluntasunean, odolaren arrastoa usaindu zuen, beraz, azkar jarraitu zuen ateraino. Han usaintzen zuen zikinkerian bustitako odol putzua zegoen. Mastiffak ezezagunen usaina jaso zuen, eta horrek larritu egin zuen. Atea irekitzen ikusten zuen eta gizonaren usaina eta irudia ezezagunak ziren.

          Inside the cottage, Archie itxigailua altxatu, atzera begirada bat gehiago eman zion Margeryri, eta pauso bat eman zuen gauean. Piztia erraldoiak zaunka egin zuen, gero garrasi egin eta jauzi egin zion, ia bi hanken gainean zutik bezain altua. Mastiffak atzera bota zuen, eta lurrera erori zen bere hankak gainean pausatzen zituela. Besoak altxatu zituen eta txakurrak besoari hozka egin zion.

          Archie screamed, 'GET APARATZEN JAITZU!' bere moko handia aurpegitik bota nahian. Bere lagunak pauso bat gehiago hurbildu zuen aiztoarekin, baina txakurra zein itxura zorrotza zuen ikusita, hobeto pentsatu zuen. Gogoratu zuen Archie-k nola eman zion jaurerriko gortean.

          The beast shook her giant burua eskua kentzeko, gero hiru hatzetara lotu, gogor hozka. Hiru behatzak zati batean moztuta zeuden eta orain solte zintzilik hasi ziren.

          He screamed again, still txakurra bultzatu nahian, baina orain zaildu egin zen esku bat larri zaurituta atzamarrek odola asko ematen zutelako.

          Margery said nothing and didn ez mugitu labana duen beste ezezagunaren beldurrez. Bat-batean, aiztoa erori, taburete batera igo eta pertsiana irekita atera zen gauera.

          'Get him dog, —esan zuen Margeryk tonu zorrotz eta eskas batez.

          'NO NOOO CALL HIM OFF!' garrasi egin zuen Archie-k.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad53-cf58d_953-cf58d_953-cf58d_95-5-cf58d

          She became even more ferocious aginduz eta aurpegira itsatsi zuen, larruazalean hozka egin eta sudurra aurpegitik kenduz, nahaspila odoltsu bat eginez. Oihuka jarraitzen zuen bitartean txakurrak eztarriaren alboan itsatsi zituen, hortzak jugularra zulatzen hasi zen eta txakurraren muturra ponpatzen eta odoletan jartzen hasi zen. Lepoari heldu zion, esku batekin kendu nahian, baina txakurra indartsuegia zen, eta bere burua ahultzen ari zela sentitzen zuen. Archie saiatu zen txakurraren heldulekua askatzen bere esku herrenarekin, baina mugitzen zen bakoitzean txakurrak eztarria estutzen zuen. Azkenean, txakurrak hortzak mugitu zituen Adam-en sagarraren gainean eta indarrez hozka egin zuen, laringea birrinduta. Hortzgabeak borrokari utzi eta isildu egin zen. Odol putzu bat lurrezko zoruan hedatzen hasi zen, lastoa gorriz gorri kolorez zikinduz. Txakurrak heldulekua askatu zuen baina bere bularrean zutik jarri zen aurreko hankekin; buztana tente, hari begira, marrundika. Bere aurpegira hurbildu zuen muturra bizi zantzuak bilatzeko, ez zegoen. Orduan, mahaiaren beste aldean zegoen Margeryri begiratu zion.

          Margery looked down on the biktima. Nazka bat sentitu zuen odoleztaturiko aurpegiari eta odola isurtzen jarraitzen zuen lepoari begira. Bere sudurra aurpegiaren albotik zintzilik eta garai batean estaltzen zuen zulo iluna ikusi zuen. Margery kanpora irten zen aire pixka bat hartzeko eta txakurrak buztana astindu zuen eta atzetik jarraitu zuen.  Margery traumatizatuta sentitu zen gertatu berriarengatik eta negar zotinka hasi zen. Txakurrari kolpeak eman eta belarrien atzean urratu eta besarkatu egin zuen erosotasunerako. Mastiff ingelesak bere muturra altxatu zuen brisa probatzeko eta haren usaina sumatu zuen. Barrura azkar lasterka, lurrean hozten ari zen gorpuaren beste usain bat hartu eta gelako txokora joan zen. Beste Mastinoa manta batean bilduta zegoen bere muturra besterik ez zuela ateratzen. Usain egin zuen eta gero irrintzi egin zuen, bere gorputzaren luzera gora eta behera ibiliz, gero muturra miazkatu zuen esnatuko zelakoan, baina ez zuen egin. Odoldun adabaki iluna usaintzen zuen manta gainean eta berriro irrintzi egin zuen, gero zaunka ozen egin zuen hura esnatu nahian.

          Margery walked inside, kneeling txakurraren ondoan, 'Barkatu neska'. Besoa inguratu zuen kontsolatzeko, lepoko zirrara astiro-astiro urratzen.

          The dog barked again trying hura esnatzeko baina atsekabetuta, muturra sabairaino altxatu eta arima-ulu egin zuen, gero irrintzi egin eta etzan zen, muturra harengandik hurbil. Han geratu zen.

 

          Back at the Kings Arms , Tomasek anaia hobetu nahirik, azken jakaren aztarnak zapaldu zituen eta gero are ozenago: "Buuuuurp". Barre egin zuten biek. «Itxaron,» Johnek beste trago bat hartu eta erustada bat sortzen hasi zen. Mahaiari begira, pare bat aldiz arnastu zuen airea pilatzeko. 'Itxaron.' Orduan askatu zuen baritono zarata izugarri batekin. Soinuak betikotasun bat zirudiena iraun zuen eta beste mahaietako gizonek ere karta jokoa pausatu zuten, buelta eman eta begiratu zuten. Pozik, Johnek irribarre egin zuen. Tomasek eta Williamek irribarre egin zuten berarekin, eta denak barrez hasi ziren.

          'More ale,' oihukatu zuen Johnek, zerbitzariaren neskaren bila. Kandela-euskarria sabaitik zintzilik, kulunka ikusi zuen eta  tabernara bera joan zen.  Apur bat desorekatuta ibili zen.

          'Threeee more barkeep, —esan zuen, hitzak ez zikintzen saiatuz. Beste txelin bat jarri zuen: «Eta jarraitu etortzen».

          He took the jacks back mahaira eta bat Williamen aurrean jarri zuen, gero Thomasen aurrean.

          'John, we' Nahikoa izan dut —esan zuen Thomasek zoratuta eta burua astinduz esnatzeko—.     

          'Gew on, one gehiago, ospatzen ari gara —esan zuen Johnek etsita—.         

          'John, we' Nahikoa izan dut», argudiatu zuen Thomasek.

          Thomas stood skulled his drink gero, aterantz abiatu zen William atzetik gertutik jarraituta, oinetan apur bat arduratsu bazen ere.     

          William looked behind just before gela utziz, gela eskaneatzen Lucyren bila.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad5-cf58d_136bad5-cf58d_136bad5-cf58d_5-cf58d_136bad5-cf58d_136bad5-cf58d_5-cf58d_5-cf58d_5-cf58d_5 Seguruenik goiko solairuan lanpetuta, pentsatu zuen bere baitan triste.          

          John stood, skulled the bere edariaren gainerakoa atzetik atera zen gero. Begiak iluntasunera egokitu zituen eta haien norabide orokorretik jarraitu zuen. Bere aurrean entzuten zituen, baina haien ahotsak poliki-poliki itzaltzen hasi ziren, erritmoa bizkortu ahala berari aurrea hartzeko.

          The barkeeper stood behind the tabernan, mahaietan utzitako jaketatik hondarrak ontzi batera isurtzen, biharko edatziarekin nahasteko. Tabernatik hutsik dagoen jack bat hartu, bertan tu egin zuen eta barrualdea garbitzen eta leuntzen jarraitu zuen, gero atzeko apalean jarri zuen.

          By now, most of mahaiak hutsik zeuden bat izan ezik. Zaintzailea geratu zen, kandelen argiz arratsaldeko diru-sarrerak zenbatzen zituen bere txanpona kontatuz, "Tabernazainak ekarri ale bat".

          The barkeeper, unaware of Lucy joan zen tokira, pitxerra ekarri eta peltrezko katilura isuri zuen.   

          The steward continued fondling his txanpon. Tonu baxuan, ia garrasika, baina burua altxatu gabe: «Uste al zenuen ez nuela jakingo zure lapurretaz?».

          The barkeep, nervously, pauso bat atzera egin zuen, 'zin egiten dizut' zure grazia, orain ez dut egin.' Behetik begiratu zuen administratzaileari, atzetik helduta mahukaren atzealdean estaltzen zuen pala txikia lotzeko.      

          The barkeep took another step atzerantz, 'Zin egiten dut orain egin dudala'.

          The steward looked up at mehatxagarriz: «Lucyk dena kontatu dit. Zoritxarrez, apur bat apur batekin jaitsi da, beraz, ez da hemen egongo gaua ixten laguntzeko.

          Lucy was upstairs and she goitik behera begiratu zuen zoruko korapilodun zulo batetik. Maiz askotan eraman zuten gelara jauregiko langileek. Ohean gora eta behera salto egiten zuten, kriseilua kulunkatu eta zoruko oholak kirrinka egiten zituzten. Beti kontuz ibili zen hark ordaindu ezin zezaketela zekienekin bakarrik ligartzearekin, susmoak pizteko.

          The alehouse was one of herriko leku bakanek, gizonek euren sekretuez hitz egiten zuten eta mahaietara jaka bete eta hutsik zeuden mahaietara atzera eta aurrera joateak, herrian zehar gertatzen ari zenari buruzko informazio nahikoa ematen zion. Zaintzailea eguneratuta mantendu zuen eta berak ordaindu zion.

          The steward had a bad hasiera-hasieratik tabernariarekiko sentimendua. Bazekien txanponak errespetatzen aritu zela baina ezin izan zuen frogatu Lucyk esan zion arte.

          It had taken her months nola egin zuen jakiteko. Azkenean ohartu zen nola hark, esku-jokoarekin, txanpona botatzen zion mahukan gora. Gainerakoa ikuskizun eszenikoa baino ez zen, oso ona bihurtu zen eszena ikuskizuna. Gora igotzen zenean, lurreko zulo korapilotik behera begiratzen zion tabernariari.

          Downstairs a flash here, flirt bat han tabernariak bere astukeriaz ohartu gabe mantentzeko. Gehienetan gizonetako batekin ligatzen zenean, ondoko mahaian esaten zena entzuteko izaten zen.

          Except that William Rushworth, Beno, polita zen, pentsatu zuen, baina bazekien ezin zuela negozioak plazerarekin nahastu. Zaintzaileak burua makurtu zuen eta txanponak laztantzen jarraitu zuen kandelaren argitan, "Orain, nik ikusten dudan moduan, bi aukera dituzu, lehena, eskua palatik kentzea da...".

          The steward who had his eskuineko eskua labanaren gainean, izterraren barrualdearen azpian ezkutatuta, tximista-abiaduran zutik zegoen mahaia eta aulkia hondatuz. Aiztoaren punta tabernazainaren kokotsaren azpiko zati leunean eduki zuen, punta zorrotzak azala zulatzen zuen kezkatzeko adina.

          The barkeep, terrified, pala jaitsi eta eskuak airean altxatu zituen. Atzera pauso bat eman zuen arduradunaren aiztoaren presioa askatzen saiatzeko, baina arduradunak aurrera pauso bat eman zuen konpentsatzeko. Aurrera egin zuen. Tabernagilea apur bat estropezu egin zen eta suspertu egin zen, eskuak airean mantenduz, kokotsa labanaren mutur puntaraino altxatu zuen bizkarra horman zegoen arte.

          'Now then, as Esaten ari nintzen, bi aukera dituzu».  

          The barkeep groaned, ' Orain ez dut kendu zure pala eztarritik, mesedez.

          'I am sure you nolabait herrian lanean aritu diren oinetakoekin parte hartzen dute, ezta?». Zaintzaileak eztarrira itzuli zion pala.

          'Yes, yes, ados! Baina informazioa baino ez diet eman zin!

          'WELL? NORTZUK DIRA?'

          'They'll kill me if I tell you…         _cc781905-5cde-3194-bb3b- 136bad5cf58d_ 

          Nathan Midgley, the Haworth gaueko zaintzailea izan zen gertaerak garatzen ikusten, kanpotik agertu zen. Zaintzaileak bere presentzia eskertu zuen.

          'Orl right yer grace ”, atera zuen trontza eta tabernazainarengana hurbildu eta begietara gertutik begiratu zion.

          'Want me to give ezkutatu al da? kenduko diot». Gaueko begiraleak besoa hartu eta buelta eman zion. Eskuarekin aurpegia harkaitz gogor eta gogorren kontra bultzatu zuen eskuarekin, gero eskumuturrak hartu eta giltzapetu zituen.  Ilearen atzealdetik helduta, ingurura heldu eta tabernariaren mahuka sentitu zuen. Zabalduz, txanpona sentitu eta lurrera erortzen utzi zuen. Zaintzaileak irribarre egin zuen eta makurtu zen hura jasotzera.

          The nightwatchman put one hand hanken artean, barrabilak heldu eta altxatu.

          OKAY, OKAY, I 'esango dizut'...

          The steward, quite impressed gaueko jagoleak egoera kudeatzen duenean, har dezala lidergoa.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad5-cf58cde_136bad5-cf58d_5-cf58d_136bad5-cf58cde

          'Nathan, I must joan. Badirudi dena kontrolpean duzula», esan zuen arduradunak.

          'He won't edonora joan, «giltzarrapoa izan ezik», esan zuen gaueko zaindariak as  kateei heldu eta kate bat lotu zien.

          'Come on old son , igo gaitezen Ipar kalera eta sartu gaitezen denak. Zundaketak gustuko izango dituzu; lastozko koltxoi bat dago lurrean, otordu karratu bat egunean. Zer gehiago eska dezakezu? Portatzen bazara, manta bat ere emango dizu.

          The night watchman opened the atea, eta gero zakarki bultzatu zuen tabernaria kalera. Potentzia bereziren bat izango balu bezala kulunkatu zuen matala. Plaza gurutzatu eta Changegatetik gora egin zuten, Iparraldeko kalean ezkerrera hartu zuten itxituraraino. Harrizko kutxa txiki bat besterik ez zen, ez zuen pertsianak eta ate bakarra, baina hormak leun eta lodiak ziren, eta zurezko sabaia altua zen. Gaueko zaintzailea bere emaztearekin batera atxikitako txabola txiki batean bizi zen. 

          He opened the door and tabernaria gela ilun hotzera bultzatu zuen, gero katea hormako eraztun batean giltzapetu zuen. Katea nahikoa luzea zen tabernaria lastozko koltxoiaren gainean etzan zedin, baina eskumuturra gorputz hedatua baino gorago zintzilik zegoen.

          The night watchman walked over eta bere presoari ostiko bat eman zion sabelean. Tabernariari haizea bota zion, eta gogor saiatu zen hura berreskuratzen.

          'Right then, you Ondo lo egin, eta goizean ikusiko zaitugu eta, bide batez, ez saiatu atera, nire emazteak oso lo arina du.

          The night watchman kicked him berriro atetik irten zen, bere atzean kolpeka eta burdinazko giltzarrapo handiarekin giltzapetu zuen.

Photo of Lucy the Barmaid from novel Red Winter Journey

20. KAPITULUA

ISILTASUN HOTZA

 

 

Thomas eta Williamek erritmoa bizkortu zuten. Kale Nagusiaren behealdera iritsi bezain pronto soroak moztu eta errepidearekiko paralelo ibili ziren gero gelditu eta itxaron zuten. Ilbetea zen, baina hodeiak estali zuen zatirik handiena, gauari atmosfera ikaragarri eta iragargarria emanez. Haize apur bat zebilen, beraz, ez zuten askorik esan, haien ahotsak ez zuela bermatuz. Handik denbora gutxira Joan entzun zuten errepidetik zihoala; txistuka ari zen, beraz bazekiten bera zela. Haien ondotik pasatu zen, eta ilargiak ematen zuen argi gutxiren arabera bere eskema ikusi ahal izan zuen. Oinez jarraitu zuen, eta atzetik joan ziren, beraren parean hogei bat pauso geratuz. Marsh Lane-ra iritsi zirenean, eskuila batek neurri batean ilundu egin zuen, baina oraindik txistuka entzuten zuten.   

          'Where are they? ' xuxurlatu zuen Williamek.      

          John walked past more cottages ezkerrera hartu zuen Moorhouse Lane-n eta zelaian zehar ibiltzen hasi zen etxerarantz.

          Thomas looked over at the Errepide nagusia eta William-en bueltan, "Oinetakoak, zerbaitek beldurtu egin behar ditu!"

          'What about the steward 'eta bere gizonak?' galdetu zuen Williamek.

          Thomas was annoyed, ' Nork daki, atezaina oraindik tabernari-etxean zegoen joan ginenean, ez zirudien mahaitik altxatzen zenik».

          Thomas and William relaxed a gutxi ibili zirenez, baina txabolarako atzeko bidetik etortzea erabaki zuten. John bistatik galdu zuten baina oraindik ere txistuka entzuten zuten urrunean, bat-batean gelditu zen arte.

          When John opened the door txabolara, suaren distira ikusi ahal izan zuten.

          By now the two of soilduta zeuden eta etxera zuzen ibiltzeko ideia entretenitzen ari ziren ahotsak entzun arte.

          When John opened the door ikusi zuenak, bizitzari beldurra eman zion. Agnes eta bere ama biak amorratuta eta lotuak zeuden, lurrean eserita, bizkarra urrutiko hormaren kontra. Agnesek bere aita ikusi zuenean, bere gag zeharkatu zuen eta atzerantz begiratzeko keinua egin zion, baina beranduegi zen. Mozorrotua jada bere atzetik joan eta labana bizkarrean jarri zuen. Johnek pauso bat eman zuen palatik ihes egiteko, baina gizonak aurrera egin zuen kontaktuan mantentzeko. John geldirik zegoen, eskuak altxatuta. Agnesen begietan beldurra ikus zezakeen eta Margaretek astindu egiten zuen.

          Margaret quietened as another masked gizonak bere ezpata bularrera altxatu zuen. «Badakizu zer den ona zer den», itxiko duzu», marmarka zuen.

          'What do you want ? Utzi!». John saiatu zen gizonaren aurpegia ikusten, baina estalita zegoen, eta argi bakarra suko txingarretatik ateratzen zen dirdira zen.

          'You know what we nahi, eman eta joango gara —esan zuen oinetakoak labana bizkarrean eusten jarraitzen zuen bitartean.

          The footpad cut the leather uhalak Johnen poltsa izterreraino eusten diote. Poltsa lurrera erori zen, txanpona lurrera isuriz.

          The masked man looked down txanponan, 'Gaur arratsaldean zortea izan dugu, zilar nahikoa astebetez familia bat elikatzeko'.

          As the footpad was distracted txanponaren ondoan, John jiratu zen, bizkor heldu eta oihal iluna aurpegitik arrastatu zuen. Oin-kutxa hain finkatuta zegoen txanponan ez zuen zetorrela ikusi eta astiro erreakzionatzen ari zen, labana eroriz eta maskara altxatzen saiatu zen berriro aurpegia estaltzeko. Beranduegi zen. Oinaren atzealdean Johni eman zion atzerantz kolpatuz, labana hartu eta Johnen eztarriaren kontra eutsi zion, kokotsaren azpian moztuz.

          Agnes' muffled scream made bestea urduri, ezpataren punta bere bularraren kontra jarri zuen.

          'That was damn right Auskalo, isilik egon eta txanpona ematea zen egin behar zenuena, orain gauzak konplikatu dituzu, tontoa!

          'The deputy!' xuxurlatu zuen Johnek.

          John bent over and picked poltsa hartu eta diputatuari eman zion».

          The other deputy took off bere maskara.

          'But why?' —esan zuen Johnek.     

          The deputy frowned, ' Zergatik? Garai batean katolikoek nazioa gobernatzen zuten. Orain begira gaitzazu gosez eta gosez. Gure lurrak lapurtu, gure familiak torturatu eta kartzelaratu. Ikusten dut intendentea astero bere jaurerritik takin-ak kentzen guri lano bat bezainbat bota gabe! Ez gaude hemen bere txatarra eske!». Egunen batean kontu bat egingo da eta benetako fedea berreskuratuko da».

 

         By this time, Thomas and William txabolatik hogeita hamar pausotara zegoen. Ahots arraroak entzuten zituzten, gizonen ahotsak.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad53-cf58d_953-cf58d_953-cf58d_95-5-cf58d

          'Something's not right William ,' Tomas gelditu eta makurtu zen belar luzean.

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_ Williamek bere bideari jarraitu zion 'Zer dago gaizki anaia?' xuxurlatu zuen.

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_ Bere esfortzuetatik arnasa gogor hartzen du. 'Entzun!'    

          A muffled scream broke the isiltasuna, eta gizonak modu premiatsu eta zorrotzean hitz egiten entzuten zuten.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad5-cf58cde_136bad5-cf58d_5-cf58d_136bad5-cf58cde

          'Hear that? Agnes da. Zerbait gaizki dago, goazen —esan zuen Thomasek beldurrez.    

          Thomas and William stood, baina txabolarako lehen pausoa ematera zihoazela, biak atzetik heldu ziren; bi irudi ilun eskua ahoaren gainean jarri eta itogarri ona zuten bi lepoan. Isilik arrastaka eraman zituzten belar luzera.

          The steward put his hand Tomasen ahoaren gainetik, «Isilik, tontoa, ni naiz», xuxurlatu zuen.

          William still startled, panicked , sudurretik arnasa gogor hartuz. Itosteko eustea ahulgarria zen. Williamek arduradunaren ahotsa entzun zuen eta nahikoa konpondu zuen gizonak, begi-adabakiarekin, bere heldulekua askatzeko.

          Captain Smythe raised his finger ezpainetara, Williami eskua kendu baino lehen isilik egoteko eskatuz. Biak sabelean jarri ziren beste gizonen ondoan posizioak hartzeko eta belar luzearen puntetatik begiratu zuten.  

          'What are we goin 'egin al duzu?' xuxurlatu zuen Tomasek.

          The steward whispered, ' Hemen itxaron dugu jarduteko une egokia. Smythe kapitaina eta bere laguna bi hauen atzetik ibili dira denbora batez.  

          Thomas looked over he could ikusi Joseph Moore eta Smythe kapitainaren eskema, horrelako negozioetara ohituta zeuden, ezpatak aterata. 

 

          'Now what are' egin behar dugu?». galdetu zuen beste diputatuak.

          _cc781905-5cde-3194 -bb3b-136bad5cf58d_Beste oinetakoak bere labana erori zion Johnen eztarritik eta buelta eman zion: 'Egin mugimendu bat eta' korrika egingo dizut'.

          He pushed his face to harrizko hormak, eskumuturrak sokarekin lotu, gogor amorratu eta gero aurpegia bultzatu zion ohean.

          'Well, we' Aukera bakarra daukat, hil itzazu eta jarraitu Galesko mugaraino!».

          'Just go, let izan gaitezen, eta ez dugu zure nortasuna agerian utziko —esan zuen Johnek izu-tonu batez.

          He turned over and lifted bera ohetik, ertzean eserita.

          'What about the patrols ? «Gure bila ibiliko dira».

          'I'd rather hartu nazazu arriskua patruilekin baino gehiago zintzilikatu hemen. Zorionez, honezkero begiratzeari utzi diote. Txanpon nahikoa dugu, joan beharko genuke!».

          Agnes and Margaret grunted, esaten ari ziren batzuk entzunez. John ezindua sentitzen zen. Tomas eta William etxera joan zirela suposatu zuen, eta arduraduna eta bere gizonak ez ziren agertu.

          The deputy whispered, ' Tira, nik ikusten dudan moduan, madarikatuak gaude egiten badugu eta madarikatuak egiten ez badugu. Nolanahi ere, harrapatzen bagaituzte kulunka egingo dugu. Nahiago dut patruilekin arriskatu sokatik zintzilik kaka egitea baino».

          I say, let's take irten zieten larreetara. Kanpoan pala bat dago».

 

          Outside, the steward and bere gizonak txabolatik hogei pausotara arrastaka zeuden. sarrerako atea ikusten zuten, baina oraindik iluntasunak eta udako belar luzeak ezkutatuta. Thomas konturatu zen gauzak isildu zirela, eta kezkatuta zegoen: «Zerbait egin eta azkar egin behar dugu!».

          'Patience,' said Smythe kapitaina bere ondoan etzanda, "Denbora eta leku bat daude". 

          'What do ya think egingo al dute? galdetu zuen Thomasek lasai.         

          Captain Smythe stared at the ate.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad53-cf58d_953-cf58d_953-cf58d_95-5-cf58d

          They all ducked their heads beherago atea ireki eta diputatua agertu zenean. Urduri, zomorro ilunetan zehar begiratu zuen bakarrik ez zeuden seinaleren bat. Pozik, barrura itzuli zen.

          'Now we've arazo bat daukate, maskarak kendu dituzte, orain bertan dagoenak bere nortasuna ezagutzen du, eta horrek askoz arriskutsuagoak egiten ditu». xuxurlatu zuen arduradunak.

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_«Bai», esan zuen Smythe kapitainak, «utzi askoz gehiago eta hilda aurkituko ditugu. Desbideratze arduradun bat behar dugu». Iradoki zuen kapitainak.      

          The steward turned to Thomas eta xuxurlatu zuen: "Hor egon zara Tomas, azaldu nolakoa den".     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad53-cf58d_953-cf58d_953-cf58d_95-5-cf58d

          Thomas thought for a moment , 'Animalientzako aterpea kanpotik irekitzen da txabolaren atzealdean. Tximinia eta tximinia daude... eta ganbara».

          The steward whispered to Thomas , "Ongi da, bueltatu eta sarrerako atetik gora etortzen zara ezer gaizki egongo ez balitz bezala, dei egin diezaiezu etorriko zarela".

          'Aye yer garce, Tira, William, azkar gaitezen», Thomas belarretan arakatzen hasi zen.

          'No William, you itxaron hemen —agindu zuen arduradunak.

          Thomas crawled backwards until it seguru sentitu zen zutik, gero iluntasunak estalita, inguratu eta aurrealderantz ibiltzen hasi zen txabolara.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad5-cf58cde_136bad5-cf58d_5-cf58d_136bad5-cf58cde

          Thomas called out, ' AYEUP JOHN HORTAN AL ZAUDE? Ni naiz Thomas, nire irabaziak jasotzera etorri nahi nuen».

          The local dogs started barking , gaueko zaratara ohitu gabe, beste txakurrek lurralde aldarrikapenaren errepertorioa entzun eta jarraitu zuten.

          The deputy, shocked by intrusioak, bere labana  Johni eztarrian jarri, aterantz altxatu eta xuxurlatu zuen: 'Esan iezaiozu ohean zaudela eta bihar ikusiko duzu. Ez dago negozio barregarririk».  

          'THOMAS I'M ERDI LO, bihar ikusiko zaitut».

          By this time Captain Smythe txabolaren albotik inguratu zen eta ate ondoan zutik zegoen, Thomasek ikusi zuen eskuekin hizketan jarraitzeko seinaleak egiten.

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_'Agnes etxean al dago, John?'     

          The deputy pushed the point bere labana Johnen bizkarrean sartu.

          John grimaced and frowned, soinurik ez egiten saiatuz. Sorbaldak altxatu zituen, zer esan ez zekiela.    

          The deputy leaned closer, «Esan iezaiozu oraindik jauregian dagoela».

          ' NO Thomas, she's oraindik jauregian».     

          Thomas knew he had to pauso bat eman zuen ate aldera, 'Dena ondo dago John? Distraitua dirudi».

          _cc781905-5cde-3194 -bb3b-136bad5cf58d_ ONDO NAIZ NEKATU BESTERIK HORI ORL DA, LO EGIN BEHAR!' Johnek izuaren soinua zuen ahotsean.

          'Do ya' mind Sartu eta Agnes itxaroten banaiz?».     

          'Probably not a good ideia Thomas, gaur gauean jauregian geratuko dela uste dut, bihar goizean goiz hasi dezan, baina esango diot deitu duzula».     

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_Smythe kapitainak Thomasi begiratu zion eta jarraitzeko keinu egin zion:

          'Aww come on John , lehortuta nago eta ale bat erabil dezaket etxera bueltatu aurretik».

          The deputy, his face haserre zantzuak erakusten hasita, 'Esaiozu sartzeko', xuxurlatu zuen.

          The other deputy, not Gertaeren bilakaera honen esperoan, labana atera zuen zorrotik borrokarako prest. Begirada kezkatua zuen aurpegian.

          'Don't worry . Beste hirurak bezala bilduko dugu eta gero irtengo gara».

          'I'm going libratzeko, atea ireki eta sartzen uzten diozu, ezer probatzen baduzu, asko hilko dizut, gazte gozotik hasita, ulertu?      

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_John-ek baietz egin zuen, gero jiratu zen uhalak mozten uzteko.

          'Remember what I said ', xuxurlatu zuen, atearen atzetik distantzia ikaragarri batean mugituz eta pala prest mantenduz.

          They could both hear Thomas atera hurbildu eta diputatuak nahiko gertu zegoela uste zuenean kiskatila altxatu eta atea apur bat ireki zuen John agertzeko.

          Captain Smythe took a step atzerantz eta atearen ertzari ostikoa eman zion indar guztiekin. Diputatua gelan zehar astinduz joan zen baina azkar errekuperatu zen, oreka mantenduz, arma prest. Beste diputatua batu zitzaion elkartasun erakustaldian. Biak hain kontzentratuta zeuden atean, ez ziren ohartu bai Joseph Moore eta bai arduraduna haien atzealdeko animalien atetik sartzen zirela.

          John's heart was pounding. Gertatzen ari zena sumatuz atzerantz ibili zen, ohearen gainetik igo zen gero Agnesengana eta bere emaztearengana. Dardar egin zuen haien gagak behera bota eta eskumuturretako sokak desegin nahian. 

          The steward allowed Joseph Moore lehenengo sartu eta animalien aterpeko atean geratu zen.

          Captain Smythe now entirely inside txabolak ezpata altxatu zuen, 'JUTXI GIZONA IZKAN ZAUDE ETA ZENBATUTA ZAUDE!' Diputatuak, begiko adabakia zuen gizonean hain finkatuta, ez zuen bere bikotekidea atzetik beste gizon batekin ari zela ohartu, ezpaten talka entzun zuen arte.

          Too late now, he pentsatu zuen bere artean, begi adabakia zuen gizonaren beldurrez, bere aurrean zutik, bere pala ere engantxatu zuen. Bere gorputzaren pisua eskuineko oinean mugitu eta jaurti egin zuen, baina Smythe kapitainak pauso bat eman zuen alboetara eta erraz kendu zuen erasoa, diputatuak aurreikusitakoa baino askoz ere ezpatalari merezi duena.

          The captain yelled again, 'JUTXI EZAZU!  ERREGEAREN IZENEAN!'

          Thomas entered and looked around John Agnesen sokak desegin nahian ikusteko atea. Horman zehar irristatu zen, bere aurrean gertatzen ari zen laurdeneko borroka  larregi ez hurbildu nahian. Behin kaltetik kanpo, kontrako hormatik korrika egin zuen Agnesengana eta sokak askatzen hasi zen, baina estuegi zeuden.

          'Quickly 'usband! '     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad5-cf58cde_136bad5-cf58d_5-cf58d_136bad5-cf58cde

          Margaret had a panicked voice , 'Azkar John askatu nazazu.'

          Joseph Moore had become a ezpatalari ona, Erregearen Erregimentuko Kapitainak tutorea izanda. Egunero entrenatzen zuten, beraz, erraz eutsi zion beste diputatuari.

          Captain Smythe was quite a altua, eta begi adabakiarekin mehatxagarria zirudien. Odol isuririk gabe gauzak konpontzeko asmoz, ezkerrera mugitu eta ezpata altxatu zuen beste bulkada bat paratzeko, baina oraingoan kontra egin zuen, diputatua gehiago atzera egin zuen. Diputatuak, kapitainaren ezpata-jokoa bizi ostean okerrenaren beldur, ezpata jaitsi eta eskuak altxatu zituen.

          The captain raised his sword leporaino eta ezpata ostikoz urrundu zuen, «Erabaki ona», esan zuen tonu seguru batean.

          The other deputy seeing this haren arrastoari jarraitu eta atzera egin zuen, ezpata ere eroriz. Josephek poliki-poliki jaso zuen bere pala aurkariaren bularrean eusten zuen bitartean.

          At this point, William ganbaran agertu zen sardea borrokarako prest zuela, harrizko hormaren kanpoaldetik ganbara igota.

          Joseph, still holding his ezpata, agindu zion diputatuari pasa eta ate ondoko hormari aurre egiteko. «Belaunikatu eta jarri eskuak atzean, biok», agindu zuen Smythe kapitainak.

          The two deputies knelt in lastoa, eskuak atzean jarriz, Joseph Mooreri lotzen utziz.

          The steward walked over to Oraindik belaunikatuta zeuden diputatuek, «Smythe kapitaina, mesedez, bi hauek Haworthera itzuli eta giltzapean sartuko zenituzke haiekin zer egin erabaki arte. A, eta ziurtatu haiek miatzen».

          'Will do your grace ,' diputatuaren gerrikotik poltsa moztu eta txanpon eskukada bat atera zuen. Smythe kapitainak zorrotik ateratzen zuena ikusita, arduradunak aurrera egin zuen: «A, eta hori hartuko dut». Eskutik poltsa hartu zuen: «Geroago konponduko ditugu atsekabeak, ados?».         

          'Of course your grace .' 

          The Captain and Joseph tied lokailuen inguruan sokak, aurrean ibiltzeko aukera emanez. Diputatuak oin gainean altxatu zituzten, oraindik ezpatak aterata. Atetik bultzatu zituzten. Josephek zuzi bat piztu zuen.

          'Come on Joseph, itzul ditzagun bi hauek Haworth-era. Egun luzea izan da —Smythe kapitainak aurrera egin zuen zakar diputatua—. Moorhouse Lanerantz oinez hasi ziren. Joseph atzetik joan zen bere ezpata zorroan sartuz, esku bat zuziaren gainean eta beste bat sokan estuki helduta.

          There was a chilly wind larreen gainean, eta hodeiak garbitu egin ziren, ilargi bete distiratsu bati bidea argitu ahal izateko. Smythe kapitainak izarrak begi onez begiratu zituen; distira egiten zuten diamanteak bezala.

          The deputy turned his head Smythe kapitainari begiratzeko, 'Nola aurkitu gaituzu?'

          'We've been Denbora pixka bat zu ehizatzen, Charles Ferrers eta Robert Ambrose formalki Baddesley Clinton, Warwickshire. Fawkes izan zen eman zintuena, Galesera ihes egiten ari zinela esan zigun. Zure konspiratzaileak hilda daude. Gainontzeko egunak Londresko dorrean edo okerrago pasatuko dituzu, baina hori ez dago gure esku».

          Captain Smythe and Joseph Moore Soldadu ohiak ziren eta orain sari-ehiztariak ziren, King Jamesen izenean jarduten zutenak, The Gunpowder Plot-ekin lotutako katoliko guztiak aurkitzeko.

 

          By this time Agnes and Margaret askatu zuten. Agnes Thomasengana korrika egin zuen, indar guztiekin estutuz. Tomasek eskuak luzatu eta eutsi zion. Eutsi zion eta ez zuen askatu. «Thomas oso beldurtuta nengoen», xuxurlatu zuen.

          'There, there wife , dena amaitu da». Emeki estutu zuen erosotasun pixka bat emateko. Hargreaves andreari eta Johni begiratu zien. Hargreaves andreak begiratu zion eta irribarre pozgarri bat egin zion. 

          John Hargreaves walked past, sorbalda ukituz, «Thomas, hobe da Agnes etxera eramatea orain. Negozioren bat daukat arduratzeko».

 

          Captain Smythe and the others poliki-poliki sokatik tira egin zuten gatibuak tenkatuta, maldan gora zihoazela. Azkenean kaperaren dorrea ikusi ahal izan zuten ilargiaren argitan. Beren gatibuak isilik zeuden, hobetu egin zirela eta orain prezioa ordaindu behar zutela konturatu ziren.

          Arriving at the square they Kings Arms-en ondotik pasa zen, kanpoaldeko seinalea haizearen eraginez kulunkatzen ari zen zutoin herdoilduan ehozko zarata motela eginez.

          'Who goes there? ' esan zuen gaueko zaindariak.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad5-cf58cde_136bad5-cf58d_5-cf58d_136bad5-cf58cde

          'Who asks, tis Smythe kapitaina eta laguna, bi traidore katolikorekin giltzapean edukitzeko».     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad5-cf58cde_136bad5-cf58d_5-cf58d_136bad5-cf58cde

          _cc781905-5cde-3194 -bb3b-136bad5cf58d_'Oso duzu orduan, jarraitu nazazu.      

          _cc781905-5cde-3194 -bb3b-136bad5cf58d_'Goizean itzuliko gara haiek biltzera eta Londresera itzuliko gara', esan zuen Smythe kapitainak.    

          _cc781905-5cde-3194 -bb3b-136bad5cf58d_'Oso ondo, ez dira inora joango.' Haiek giltzapetu ostean, gaueko zaindariak bere patruila jarraitu zuen.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad53-cf58d_953-cf58d_953-cf58d_95-5-cf58d

          'Good night ta ya jagole, espero dezagun eguzkia azkar aterako zaizula». Ezpatak estali zituzten. Kapitainak eta Josek jaurerriko ostaturako bidea hartu zuten. Pozik herrialdea beste bi traidore katoliko kendu izanagatik.

 

          Agnes let go of Thomas , gero buelta eman eta Williamek oraindik sardea astintzen zuen begiratzen zuen. «William, oso ausarta zara».

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_Thomasek begiak bota zituen: «Ea William, itzul gaitezen etxera, jaitsi eta utzi sardea kanpoan».

          John put his arm around Margaret, inoiz egin ez zuen zerbait, baina arratsaldeko gertakari traumatikoek horretara bultzatu zuten. «Emaztea, garbitu eta ohera gaitezen».     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad5-cf58cde_136bad5-cf58d_5-cf58d_136bad5-cf58cde

         'Come Thomas, there's work goizean egin beharrekoa. Gau on ama, gau on aita. Bihar ikusiko zaitut, jaurerriko lanak amaituta». Agnes aterantz joan zen.

          William appeared, 'Ya Badakizu salto egiteko prest nengoela, ezta Agnes? Gizon horiek gauzak konpondu ez balute, zu defendatzeko ekintzara abiatuko nintzateke».

          Thomas rolled his eyes, baina oraingoan Williamek ikusi zuen. «Badakizu anaia izango nuela. Prest eta gogotsu nengoen».

          'Of course, ya "William zinen, zu zara ausartena". Agnesek astiro-astiro ukitu zion masaila eta gero atea zeharkatu zuen. Thomasek atzetik jarraitu zuen, gero atzera begiratu zuen Williamek aurpegia irribarrez eusten eta gustura ikusten zuela ikusi zuen.

          The three of them walked etxera eta txabolara hurbildu ahala pertsianen zirrikituetatik ateratzen zen distira nabaritu zuten.

          'Mother's awake. Orain horretan gaude. Agian lehenik Agnes bidali beharko genuke lasaitzeko?». proposatu zuen Williamek.  

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_Thomasek barre egin zion Williamen beldurrarekin.

          'William, we' Ez da ezer gertatu ez dela itxuratuko, Agnes jaurerrira hartzera joan naiz etxera ekartzeko. Ez du beste guztiaren berri jakin behar.' 

          Excitedly William turned to Thomas . 'Zer? Heroiak garela eta oinak zapuztu ditugula? Bihar herri guztian izango da, batez ere jendea herrira sartzen denean.

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_'Begira, William, zenbat eta gutxiago entzun honek hobeto.

          Agnes smiled, thinking how dibertigarria zen bi gizon heldu oraindik amarekin beldurtuta egotea.

          The dog, still laying bere hotzaren alboan, oraindik lagunak pausoak entzun zituen Margeryk egin baino lehen eta hazten hasi zen eta hortzak erakusten.

          Still spooked by the events arratsaldeko. Margery zutik jarri zen eta txabolaren atzealderantz joan zen: «Zer da neska? Bestea itzuli al da? Lortu ezazu».

          'Mother, it's us .' Txakurrak irrintzi egin zuen Thomasen ahotsa entzutean eta aterantz korrika joan zen, atzera eta aurrera pausoa emanez eta azpian begiratu nahian. Zaunka egin zuen, gero berriro irrintzi. Margery aterantz joan zen, kiskatila altxatu zuen; txakurrak Thomasen norabidean jo zuen.

          'Thomas, William, non egon zara? Kezkatuta egon naiz gaixorik, tragedia ikaragarria izan da, txakurra, asko sentitzen dut».

          Thomas reached down and patted txakurra, 'Non dago bestea?' Galdetu zien ohituta biak agurtzen etxera iristean.      

          'That's what I been esan nahian', heriotza bat izan da! Gau hartan tabernan zeuden bi koi-harrapatzaileak, bila itzuli ziren.

          Thomas, immediately saw the gorputza lurrezko zoruan etzanda lihozko manta batez estalita, odol orbanak nabariak.

          'Mother, are ya ondo?' Thomas hurbildu zen eta besoa inguratu zuen.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad53-cf58d_953-cf58d_953-cf58d_95-5-cf58d

          She put her face in eskuak eta negarrez hasi zen,   

          'Thomas, it was izugarria! Txakurra, hil egin zuten».     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad53-cf58d_953-cf58d_953-cf58d_95-5-cf58d

          'Come now, sit suaren ondoan», Thomasek bankura gidatu zuen eta eserita zegoen bitartean eutsi zion.

Agnes sartu zen, gero izoztu egin zen, eskuak aurpegira altxatuz harrituta.     

          William followed noticing the body eta ikusi zuen bere anaia haien ama kontsolatzen. Pausa egin zuen, 'Ondo al zaude ama?' Agnesen ondotik igaro zen zoruaren erdian etzanda zegoen gorputzera.

          The dog who had been haren gainean zaintzen ari zela, burrukatu egin zuen.

         _cc781905-5cde-3194- bb3b-136bad5cf58d_William-ek manta altxatu zuen begirada bat emateko, erori eta berehala burua aldendu zuen. Lasai ibili zen Agnes ondotik, berriro kanpoan; belar luzean lau hankan belaunikatu, zer etorriko zen jakinda. Horri aurre egin zion, behin eta berriz listua irentsi zuen, gero bere urdaila ponpatzen hasi zen eta gaur arratsaldeko alearen eta gaur goizeko pottearen nahasketa batek gora egin zuen, gora egin zuen, ahoa nahikoa zabal ezin zuela sentitu zuen. . Eztarriaren atzealdea ziztatutako likido errearen korronte batean iritsi zen. Eztul egin zuen, intziri egin eta urdaila ahurra beste behin, hurrengo erasorako prest. Berriz gora egin zuen, ahotik gaitzespena tu egin nahian. Txakurra, kanpoko zalaparta entzunda, ikertzera atera zen. Ibili eta Williami aurpegia miazkatzen hasi zen joko bat balitz bezala. 

          He spat out the remnants ahotik, gero kokotsa mahukan garbitu zuen. Williamek arnasa hartu, berriro tu egin eta han belaunikatu egin zen, gehiago ez etorriko zelakoan. 

          Agnes had come to her zentzumenak eta Margery batu zen aulkian, 'Ba' ondo Rushworth andrea?'         

          'Agnes, you stay hemen amarekin, 'gauzak zaindu behar ditudalako'.  

          Agnes put her arm around Rushworth andrea, berriz, Thomas, zaratak entzunda, kalera irten zen bere anaia ikustera. Irten zenean, William oraindik lau hankan zegoen.

          The dog was sitting upright haren ondoan.           _cc781905-5cde-3194 -bb3b-136bad5cf58d_ 

          Embarrassed, William stood, 'Eskerrik asko' anaia. Gaur goizean izan dudan ontzi zikin bat izan behar zen».

          The dog returned to lay bere bikotearen ondoan. Bere aurpegia usaintzen zuen eta irrintzi egin zuen, erreakzio baten esperoan, baina ez zuen lortu. Irruka egin zuen eta kokotsa bere oinetan jarri zuen bere ondoan.

          Thomas and William lifted the manta, eta biak alde egin zuten lagunaren aurpegia estalirik zegoela. Aurpegi baten nahaspila odoleztatua zen, hortz-marka sakonak, zulo beltz ilun bat, sudurra zegoen tokian.  Haren lepoa, azala nahasitako nahaspila irekia eta bihurritua, ziztada-marka sakonak. eta Adanen sagarra birrindua, eztarriko sakonean sartu zena.

          They lifted and spread out gorpu ezagutezinaren ondoan dagoen manta. Buruz eta oinez altxatuz, gainean jarri zuten. Thomasek mantaren beste erdiari buelta eman zion, beraz, guztiz estalita zegoen.

          The dog stood, eyeing zer gertatzen ari zen. Ez zitzaion gustatzen besteek oztopatzea eta gorpuari garrasi egin zion.   

          'Quiet dog,' oihukatu zuen Tomasek.

          The dog stood down, oraindik interesatua baina konforme eta leial. Interesarekin jarraitu zuen  ikusten.

          They picked it up, Tomas sorbaldatik eta William oinetatik, William atzerantz zihoan bizirik gabeko zurruna gurdira eramanez. Zeremoniarik gabe sartu zuten eta gurdia bultzatu zuten Marsh Lanetik behera. Muinoaren behealdean, gelditu eta gurdia mendebalderantz eraman zuten lugorri batean zehar, gero ondoko jabetzako zohikaztegi natural batera. Williamek pala hartu zuen eta, iluntasunean, zulo sakon bat egin zuen, urez betetzen joan zena. Gorpua zuloan sartu eta gainazal beltzaren azpian sartu zuten. Urperatzean, burbuila txikiak biltzen hasi ziren.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad53-cf58d_953-cf58d_953-cf58d_95-5-cf58d

          Thomas held the shovel on gorputza, beherantz bultzatuz, berriro agertu ez zedin, Williamek berriz zohikatza eta lokatza zapaltzen zituen bere goiko zuloan, palaren atzealdearekin kolpatuz. Thomas asaldatuta zegoen lurrean. Ilargiaren argitan begiratu zion Williami eta biek tu egin zuten hilobian.

          After they had dispensed with gorpua, Thomas eta William txabolara itzuli ziren. Margery eta Agnes aulkian eserita zeuden oraindik, eguneko gertakari traumatikoak kontatzen. Agnesek besoa inguratzen zuen Margery kontsolatzeko.

          Thomas, saddened by seeing ama eta Agnes hain aztoratuta, zerbait esateko zorian zegoen txakurra altxatzen eta gelaren atzealdean fardel baten ondoan etzan zen ikusi zuen arte.

          He walked over and bent behera, txakurra belarri atzetik urratu zuen, txakur sorta eta bizigabeari begira, muturraldea lihozko maindiretik irteten zela. Odol orbanaren aurrean kikildu egin zen.

         Thomas was saddened by its parting . «Txakur ona zen».

          'Aye, he was —esan zuen Williamek, atzera eutsiz, baina eztarriaren sakonean tristura min zorrotz bat hazten ari zitzaiona sentituz. Williamek fardelaren mutur bat hartu zuen, Thomasek bestea. Irteten ari zirela, Thomasek zuzi bat piztu zuen eta Williamek pala hartu zuen. Beste txakurra atzetik joan zen.

          Thomas lit the way. Uzta garaian txakurrek itzalean atseden hartzen zuten soroko zuhaitzera.

          William started digging a deep hilobia, 'Ez da izakirik oztopatuko zurekin, ene laguna'.

          Thomas put the torch in zuhaitzaren aztarnak eta Williami astiro-astiro fardela altxatzen eta zuloan sartzen lagundu zion, betez, ezer esan gabe, baina biek irentsi ezin zuten eztarriko sakonean hazten ari zen min zorrotza sentitu zuten.          

          Thomas started walking back to txabola, zuzia eskuan. Williamek atzetik jarraitu zuen, eta gero itzuli egin zen bere ahotsa ahalik eta gotorrena egin nahian: «Zatoz neska».

          The dog whined, turned alde egin zuen, tumulu altxatu batera arakatu, behin biribildu, etzan eta kokotsa oinetan jarri zuen. Han geratu zen.

          William followed Thomas. Atea zabalik zegoen oraindik, eta Tomasek anaiari lehenbailehen sartzen utzi zion.     _cc781905-5cde-3194-bb3b-136bad53-cf58d_953-cf58d_953-cf58d_95-5-cf58d

          Margery stood, as did Agnes, harantz joan eta sua piztu zuen. Atzerantz begiratu zuen Thomas atea pasatzen, buelta eman eta bere atzean ixten ikusi zuen. Biratu egin zen eta haien begiak elkartu ziren. Ez zuten ezer esan, bata bestearen presentziarekin kontsolatu baizik. 

 

          By the time the cock kukurrukutsu, Agnes jadanik korrika hasia zen jaurerrirantz. Hara iritsi zenean, beste morroi neskak jaunaren gosaria prestatzen ari ziren, Johnny Nutter ogia egiten ari zen, baina sukaldaria ez zegoen. Erliebe hasperen egin zuen, gero jakitegira joan eta nahasketa hasteko behar zituen osagaiak lortu zituen.

          A few minutes later, atea ireki eta sukaldaria trakets sartu zen. Ez zuen ezer esan, eta herrenka jo zuen makilaren aldera.  Agnesek kopeta zimurtu eta triste begiratu zuen, berandu iristen ikusi behar ninduela pentsatu zuen. Sukaldean zeuden guztiak isildu ziren, poliki-poliki makila hartzen eta Agnesi begira biratzen ikusi zuten bitartean. Hala ere, ez zuen ezer esan.

          She was shocked. Aurpegia nahaspila zen, begi beltza zuen eta ezpaina moztuta eta odoletan zegoen. Pauso bat eman zuen Agnes aldera, gero belauna altxatu eta zartagin-makila hautsi zuen sutara botaz. Agnesek eta beste morroiek jakin-minez begiratzen zioten elkarri.

          The cook limped to the mahaia eta gosaria prestatzen hasi zen.    

         Agnes poured the desired amount of espeziak ontzian sartu irina eta urarekin eta nahasten hasi. Aurrera begiratu eta irribarre egin zuen.

 

          Back in London Charles Ferrers eta Robert Ambrose konprometitu, epaitu eta heriotza zigorra ezarri zuten traizioagatik. Handik gutxira zaldi baten atzetik eraman zituzten Londresko kaleetan zehar Westminster Yard-era, non urkatu, marraztu eta laurdenkatu zituzten. Smythe kapitaina eta Joseph Moore bertaratu ziren.

Cover of paperback and ebook Red Winter Journey
Facial picture of William Rushworth from novel Red Winter Journey

 England, 1642. When bloody civil war breaks out between the King and Parliament, families and communities are driven by different allegiances. Red Winter Journey is a sweeping tale of adventure and loss, sacrifice and love, with a unique and
unforgettable story of a boy becoming a man at its heart. England, 1642. When bloody civil war breaks out between the King and Parliament, families and communities are driven by different allegiances. Red Winter Journey is a sweeping tale of adventure and loss, sacrifice and love, with a unique and unforgettable story of a mother’s love for her son at its heart. A historic journey of twists, turns and a dash of spirited passion.

Cover of Novel Dream of Courage: Facing Fear Head On

The Rushworths are poor, hungry tenants of the Puritan Jasper Calamy, of Haworth manor, and scratch out a living tending a few sheep,  spinning and weaving wool on put out from passing clothiers. Young  Robert Rushworth and John Rushworth leave home and stumble across a  way to make their fortune, in the Briggate in Leeds. Pursued by John Wilding, a brogger and brute
of a man, with no manners or decorum, typical of the ‘lower sort’ of the time.  Smythe, the local tavern keeper, has many secrets and with a hidden  past, sends Robert to The Haven, to Captain Girlington of 'The Pearl'. Will Robert escape before it's too late? Will he hang? Will Robert and Ursula ever be together?

bottom of page